ناگفته‌هایی از «عملیات شفق» به روایت سرهنگ اکبری‌مقدم
به گزارش خبرگزاری دفاع مقدس، عملیات والفجر۸ یکی از بزرگترین عملیاتهای دوران دفاع مقدس به شمار میآید. در شکست دشمن بعثی طی این عملیات، نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران نقش پررنگی داشته و سرهنگ ستاد قاسم اکبری مقدم از سازمان حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس ارتش در این راستا یادداشتی را در اختیار ایسنا قرار داده است.
در این یادداشت آمده است:
در جنگ باید روش جنگیدن با دشمن را تجزیه و تحلیل و متناسب با آن راهکارهای مناسبی طرحریزی بکنیم. یکی از گزینههای مقابله با تهاجم دشمن، جنگ «ناهمتراز» است. ناهمترازی یعنی تفکر، سازماندهی و اقدامی متفاوت در مقایسه با دشمنان، به روشی که مزیتها و توانمندیهای خود را به حداکثر رسانده و از نقاط ضعف دشمن بهرهبرداری شود تا آزادی عمل بیشتری را کسب کنیم و در نهایت ابتکار عمل را به دست بیاوریم. جنگ ناهمتراز محدود به روشهای جنگ «کلاسیک» نبوده و با تمایز تاکتیکهای بهکار گرفته شده و استفاده از روشهای مبتکرانه و فریب موجب سردرگمی دشمن خواهد شد.
جنگ ناهمتراز هر بارکه روی میدهد شیوهای نو و ناشناخته ارائه خواهد کرد. کوتاه مدت و ناباورانه است. همچنین تکرارپذیر هم نیست. در اینجا به تحلیل مختصری از نقش نیروی هوایی و «قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء (ص) ارتش» در ارائه طرحها، ابتکارات و خلاقیتهای این نیروها در یک عملیات مهم و سرنوشتساز میپردازیم، که نمونهای از جنگ ناهمتراز است:
طرح عملیاتی بزرگ و سرنوشتساز «والفجر۸» در اواخر سال ۶۴ به نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در نقش آتش پشتیبانی هوایی برای نیروهای «تکور» و دفاع هوایی از آسمان صحنه نبرد ابلاغ شد.
نیروی هوایی نام عملیات هوایی خود را «عملیات شفق» گذاشت و قرارگاه رزمی ویژه هوایی «رعد» جهت پشتیبانی و هدایت نبرد هوایی تشکیل شد.
نیروی هوایی ارتش با تجربیات قبلی که داشت میدانست که دشمن در هر مرحله از جنگ که تحت فشار قرار بگیرد، بلافاصله اقدام به توسعه جنگ درخلیج فارس، حمله به نفتکشها و کشتیهای تجاری، جزیره خارک و جنگ شهرها میکند، برای همین آمادگی کامل برای مقابله با این جنگ را نیز برای خود حفظ کرده بود.
نیروهای رزمنده زمینی و دریایی در شرایطی میخواستند «عملیات والفجر ۸» را اجرا کنند که در صحنه نبرد فاقد سیستم موشکی ضدهوایی بودند زیرا سیستمهای موشکی «هاوک» (موشکهای هدایت شونده) که در اختیار نیروی هوایی قرار داشت برای این کار ساخته نشده بوود، یعنی قابل جابجایی نبود. به منظور ایجاد زمینه مناسب در مقابله با توان بالای نیروی هوایی ارتش بعثی صدام که از تنوع هواپیماهای پیشرفته که آن زمان بهرهمند بود، این مسئله نقطه قوتی برای او محسوب میشد.
نیاز به تاکتیکی و طرحی نو جهت حضور پرقدرت و با صلابت هرچه بیشتر یگانهای نیروی هوایی ارتش، به ویژه پدافندهوایی در «عملیات والفجر ۸» بود. به همین دلیل فرماندهان، کارشناسان و کارکنان زبده و مجرب این نیرو با برگزاری جلسات کارشناسی و تجزیه و تحلیل توان دشمن و بررسی و تحلیل تمام تاکتیکهای احتمالی مورد استفاده دشمن، تصمیم به طراحی و اجرای تاکتیکهای جدید «جنگ ناهمتراز» در بهرهبرداری از سامانه موشکی و راداری «هاوک» و سایرجنگافزارهای پدافندی گرفتند.
در هر جنگی و عملیاتی معمولاً تعدادی به عنوان قهرمانان جنگ از بین نیروهای خودی نمایان خواهند شد. در «عملیات والفجر۸» اندیشهها، ابتکارات و طرحهای دفاعی افسران جوانی همچون «شهید سرلشکر منصور ستاری» که زمان عملیات والفجر ۸ با درجه سرهنگی به عنوان فرمانده گروه پدافند هوایی منطقه عملیات و «شهید سرلشکر خلبان عباس بابایی» که با درجه سرهنگی، معاونت عملیات نیروی هوایی و فرمانده قرارگاه هوایی «رعد» بودند، موقعیت و شرایط کنترل فضای منطقه عملیات را متحول کرد. به این ترتیب که قرار شد سایتهای موشکی متحرک و یک سیستم دفاع هوایی و موشکی، سیار و قابل جابجایی ایجاد شود که این سایتها در طول۲۴ ساعت شبانهروز جابجا شوند.
سیستم موشکی به کار گرفته شده از چند جزء تشکیل میشد که با ترکیب و عملکرد این اجزا، عملیات سیستم موشکی با موفقیت انجام میشد. روش معمول و کلاسیک بهرهبرداری از سایتهای موشکی «هاوک» در آن زمان به صورت ثابت و غیرمتحرک بود و سکوی پرتاب موشک نزدیک سیستم رادار قرار داشت. با ابتکار و خلاقیت به کار گرفته شده، فاصله سکوی پرتاب موشک و سیستم راداری موشک زیاد شد و این امر باعث شد تا هواپیماهای دشمن که با فاصله بیشتری موشک خود را پرتاب میکردند مجبور شوند آنقدر جلو بیایند تا به فاصلهای کمتر از برد مؤثر سیستم موشکی هاوک برسند. این شرایط برای شلیک موشک بسیار مناسب و عالی بود چرا که موجب میشد بتواند در برد مؤثر خود هواپیماها را به طور دقیق مورد هدف قرار دهد یا هواپیمای «اف-۱۴» بتواند آن را با موشک «فونیکس» ساقط کند.
«عملیات والفجر۸» در ساعت ۲۲:۱۰ دقیقه روز بیستم بهمن سال۱۳۶۴در منطقه جنوب غرب و استان خوزستان و با هدف تسلط کامل بر منطقه اروندکنار و تأمین امنیت شناورها در آبراهها و بنادر جنوبی کشور انجام شد. در این عملیات تاکتیک نبرد ناهمتراز در مقابل دشمن بعثی از سوی نیروی هوایی و پدافند هوایی ارتش به اجرا درآمد. لازم به ذکر است که نیروهای سطحی اعم از سپاه، ارتش و بسیج مردمی در این عملیات از تاکتیکهایی مانند عبور از رودخانه بسیار خروشان اروند و احداث پل و... استفاده کردند که خود نوعی از تاکتیکهای نبرد ناهمتراز محسوب میشود.
پس از آغاز «عملیات والفجر ۸»، دشمن که از این عملیات جسورانه و بسیار کارآمد رزمندگان اسلام اعم از ارتش، سپاه و بسیج مردمی غافلگیر شد و به لحاظ وضعیت خاص منطقه نیز ازهرگونه تحرک زمینی واماند برای فرار از این وضعیت و جلوگیری ازپیشرفت رزمندگان اسلام اقدام به حملات هوایی در سطح بسیار گسترده کرد. دشمن با اطمینان خاطری که از برتری هوایی خود داشت با به پرواز درآوردن شمار زیادی از انواع هواپیما و بالگردها با پشتوانه ماهوارههای نیروهای پشتیبان منطقهای و فرامنطقهای با هدف بمباران نیروهای سطحی و برخی از مراکز حیاتی کشور، قصد جلوگیری ازپیشروی نیروهای ایرانی در منطقه «عملیات والفجر ۸» را داشت اما نیروی هوایی ارتش ایران با اجرای طرح عملیاتی «شفق» توانست ضربه مهلکی بر دشمن وارد کند.
از دیگر ابتکارات و نوآوریها، که مصداق دقیق جنگ «نامتقارن» در «عملیات والفجر۸» است، تغییراتی بود که بر روی سامانه رادار و ناوبری و هدایت موشک زمین به هوای هاوک صورت گرفت که آن را زیر هواپیمای «اف-۱۴» به عنوان موشک هوا به هوا در این عملیات با موفقیت به کار گرفتیم.
براین اساس یگانهای پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران با چهره و تاکتیکی متفاوت همراه بابهرهگیری از تنوع جنگافزارهای آفندی و پدافندی (راداری، موشکی و توپخانهای) در قالب یک یگان پدافندی مستقل در منطقه «عملیاتی والفجر۸»، جهت برقراری امنیت و تأمین پدافند هوایی نیروهای سطحی عملکننده در نقاط تعیین شده مستقر و با هدف مقابله با عملیات هوایی دشمن که در آن روزها با پشتیبانی برخی کشورها به طور چشمگیری فزونی یافته بود وارد صحنه نبرد شدند.
ابتکارات، نوآوریها، خلاقیتها و عملکرد و اقدامات تاکتیکی در بهرهبرداری مناسب و صحیح از تکنیک در تجهیزات یگانهای آفند و پدافند هوایی در طول «عملیات والفجر۸» در قالب یک نبرد کاملاً متفاوت که منجر به انهدام و سرنگونی بیش از ۷۰ فروند ازهواپیماهای پیشرفته و بالگردهای تهاجمی نیروهای بعثی صدام شد در مقایسه با روشها و تاکتیکهای متداول پدافندی و آفندی آن روز، نقطه عطفی در انجام نبردهای غیرکلاسیک یا ناهمتراز برای نیروی هوایی و پدافند هوایی ارتش محسوب میشد و همین امر، مجموعه تاکتیکهای نوین آفندی و پدافندی را پایهگذاری کرد.
بدین ترتیب «عملیات والفجر۸» برگ زرینی دیگری در هشت سال دفاع مقدس و تاریخ انقلاب اسلامی ایران گشود و به عنوان یک عملیات استثنایی در سوابق جنگ ایران و جهان ماندگار شد.
عراق در عملیات «والفجر ۸» توان رزمی زیادی را به کار گرفته بود و به دلیل عدم توانایی مقابله با رزمندگان اسلام شکست سنگینی را پذیرفت. این شکست ضربه روحی و روانی قابل توجهی به ارتش آن کشور وارد کرد به طوریکه طی این عملیات بندر استراتژیک «فاو» آزاد شد و بندر «ام القصر» عراق مورد تهدید قرار گرفت. از دیگر نتایج این عملیات میتوان به انهدام سکوهای پرتاب موشک رژیم بعثی صدام در منطقه فاو، تأمین امنیت تردد کشتیها در خلیج فارس و بندر امام خمینی (ره)، قطع ارتباط رژیم بعثی صدام با خلیج فارس و تسلط کامل بر اروندرود و «خورعبدالله» اشاره کرد.
در این عملیات ۸۰۰ کیلومترمربع از زمینهای دشمن به تصرف نیروهای ایرانی درآمد و حدود۴۷ هزار نفر از نیروهای رژیم بعثی صدام کشته و زخمی شدند. علاوه بر این نزدیک به ۲۵۰۰ نفر به اسارت درآمدند. انهدام وسایل و تجهیزات دشمن در این عملیات قابل ملاحظه بود به گونهای که بیش از ۶۰۰ دستگاه تانک و نفربر، ۵۰۰ دستگاه خودرو، ۱۵۰ قبضه توپ، ۷۰ فروند هواپیما، ۱۰فروند بالگرد و سه ناوچه دشمن نابود شد، حدود ۱۲۰ دستگاه تانک، نفربر و ۱۹۰ قبضه توپخانه و تعداد بیشماری خودرو نیز به غنیمت گرفته شد.
لازم به ذکر است عملیات طراحی وپشتیبانی هوایی نیروی هوایی ارتش از «عملیات والفجر۸» از تاریخ ۶۴/۱۱/۱۰ شروع و تا تاریخ ۶۴/۱۲/۲۹ ادامه یافت که تا پایان عملیات ۲۷۰ سورتی پرواز بمباران هوایی، ۱۴۸۶سورتی مراقبت مسلحانه و ۲۹۱۰ سورتی ترابری هوایی و عکسبرداری هوایی که در خلال این این اقدام، ۱۴ هزار ۵۲۳و مجروح، ۱۰۸۱ نفر مجروح و ۷۰۰/۶۶۷/۱ پوند بار جابجا شد.
در این عملیات حدود ۸۶ فروند موشک هاوک هم شلیک شد.
از نظر سیاسی و بینالمللی، به دنبال تحولات جدید و تغییر توازن به سود ایران، شورای امنیت سازمان ملل در سوم اسفند ماه ۱۳۶۴ به تهیه پیشنویس و صدور یک بیانیه مهم اقدام کرد ولی این پیشنویس با مخالفت آمریکا و فرانسه روبرو شد. سرانجام پیروزیهای به دست آمده در «عملیات والفجر ۸» و نیز اقدامات دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران منجر به آن شد که شورای امنیت در پیشنویس اولیه «قطعنامه ۵۹۸» به سوی خواستههای به حق ایران گام بردارد.
کشورهای منطقه و فرامنطقهای بعد از کمکرسانی همه جانبه و پشتیبانیهای علنی و حتی هدایت و کنترل هواپیماهای عراق در عملیات «والفجر۸» به نتیجهای نرسیدند خواستار مذاکره با ایران برای اتمام جنگ شدند.
این پیروزیها چه در دوران دفاع مقدس و چه در تمامی عمر با برکت انقلاب اسلامی یک شاخص داشت آن هم اتکای به خداوند متعال و وحدت ملت در سایه ولایت بود. سایه ساری که نه تنها ملت ایران، بلکه تمامی ملل آزادی خواه و مظلوم عالم از آن فیض برده و میبرند.
در پایان یاد و خاطره تمامی دلاوریهای رزمندگان ایران اسلامی اعم از ارتشیان غیور، سپاهیان جان برکف و بسیجیان دریادل به ویژه پرسنل عزیز و با اخلاص قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء (ص)، نیروی هوایی و نیروی دریایی ارتش که در عملیات غرورآفرین «والفجر ۸» و در دوران هشت سال دفاع مقدس از جان مایه گذاشتند و رشادتها کردند و افتخار آفریدند، را گرامی میداریم.
