فرصتی برای اجماع ملی

با گذشت بیش از یک سال از تصویب برجام و فراز و نشیب‌هایی که اجرای این توافقنامه بین‌المللی طی کرد، نهایتاً در هفته‌های اخیر و به ویژه بعد از انتخابات امریکا، مصوبه مجالس سنا و نمایندگان امریکا در تجدید تحریم‌های 10ساله ایران که با اجماع قریب به 100 درصد آنها به تصویب رسید، بدعهدی و عدم تمکین امریکایی‌ها به پیمان‌های بین‌المللی را ثابت و نهایتاً روند اجرای این پیمان بین‌المللی را از سوی امریکایی‌ها با چالش‌های اساسی رو به رو کرد. به رغم تلاش‌های دستگاه‌های رسانه‌ای نظام سلطه در القای نگاه دوگانه در نظام اسلامی نسبت به این مصوبه، مواضع رئیس محترم جمهور در صحن مجلس و تأکید بر اینکه تمدید تحریم‌ها نقض فاحش برجام است و پاسخ قاطعانه‌ای به نقض برجام خواهیم داد، عملاً سناریوی دوقطبی‌سازی طراحی شده پیرامون این مصوبه خلاف قانون را خنثی کرد و نشان داد که در این زمینه در مواجهه با نظام سلطه اجماع ملی وجود دارد و این خود می‌تواند نقطه آغازی برای طراحی و اجرای اقدامات هماهنگ برای عبور از پیامدهای منفی گذشته برجام و چالش‌های احتمالی پیش رو باشد. در این زمینه به چند نکته می‌توان اشاره کرد.

1 ـ رأی قاطع نمایندگان مجلسین امریکا به این مصوبه به رغم اختلاف‌نظرهای قبلی که نمایندگان جمهوریخواه و دموکرات نسبت به توافق هسته‌ای «برجام» داشتند، ناشی از چند پدیده مهم است.
الف: انتخابات اخیر امریکا رسوایی‌های زیادی را برای این کشور به ظاهر منسجم و قدرتمند در جهان به دنبال داشت، به گونه‌ای که مسائل مطرح شده در مورد مشکلات داخلی این کشور و فروپاشی اخلاقی که تا سطح نخبگان این کشور بروزیافته بود، اعتباری را برای این کشور در عرصه افکار عمومی جهان باقی نگذاشت. این مصوبه فارغ از ابعاد خلاف قانون آن به نوعی در پی القای نوعی همگرایی و همبستگی در جامعه امریکاست.

ب: شکست‌های مختلفی که امریکا در منطقه از سرپنجه‌های انقلاب اسلامی متحمل شد، نظیر ناکامی در سوریه و یمن، حیثیت و اعتبار امریکا در منطقه را مخدوش کرده و با توجه به اینکه امریکایی‌ها این شکست‌ها را ناشی از اقتدار و نفوذ ایران می‌دانند، لذا به نوعی با این مصوبه درصدد انتقام‌گیری از ایران هستند.

ج: به رغم تصور و برنامه‌ریزی امریکایی‌ها در بهره‌گیری از برجام به عنوان بستری برای نفوذ، روشنگری‌های مقام معظم رهبری و حضور مردم در صحنه سبب شده که این سناریوپردازی‌ تاکنون دستاورد روشنی برای آنها نداشته و لذا عملکرد اینگونه می‌تواند با توجه به تغییر در کادر مدیریتی امریکا، بازگشت به صفر تلقی شود. این امر اگر چه می‌تواند زمینه‌ساز تهدیدات جدید باشد‌  واجد فرصت‌هایی نیز برای ایران است.

2 ـ مواجهه ایران با این مصوبه در چند عرصه متفاوت قابل پیگیری است.
الف: در عرصه داخلی پیامد روشن این مصوبه اثبات بدعهدی و غیرقابل اعتماد بودن امریکایی‌ها، حتی برای کندذهن‌ترین افراد است و این نشان می‌دهد که برخی از خوش‌بینی‌های موجود نسبت به نگاه‌های متفاوت جریان‌های داخلی امریکا به برجام صائب نبوده و برخی دولتمردان بی‌دلیل در ماه‌های اخیر و پس از برجام به انعطاف امریکایی‌ها دل‌خوش کرده و اعتبار خود را هزینه کرده‌‌اند. لذا بازگشت به خود و توجه به ظرفیت‌های درونی برای مواجهه با پیامدهای این مصوبه باید در اولویت دولتمردان و دستگاه‌های اجرایی قرار گیرد. مقام معظم رهبری در همان دیدار با فرماندهان و مسئولان نیروی دریایی که صراحتاً مصوبه کنگره را مخالف برجام دانسته بودند، لازمه برطرف کردن کمبودها را «همت بلند» و «تسلیم نشدن در مقابل محدودیت‌ها» دانستند. تجربه تاریخی ملت ایران نشان داده که مهم‌ترین عاملی که تاکنون در عرصه‌های مختلف سبب یأس دشمنان و ناامیدی آنان شده است، تکیه به ظرفیت‌های درونی و قطع امید از بیگانگان است.

ب: فرصت‌های ایران در ارتباط با دیگر اعضای گروه 1+5، نکته‌ای است که امریکایی‌ها به شدت نسبت به آن حساسیت نشان داده‌اند. در این عرصه اگرچه نمی‌توان به اروپایی‌ها چندان اعتماد کرد، ولی ظرفیت‌های کشورهای دیگر نظیر چین و روسیه می‌تواند بخشی از خلأهای موجود را جبران کند. اگرچه تحولات اخیر زمینه‌هایی را برای واگرایی میان امریکایی‌ها و اروپایی‌ها ایجاد کرده که این برای ایران فرصت است.

3 ـ مصوبه مجلس برای اقدام متقابل دولت در صورت نقض برجام از سوی طرف مقابل، به ویژه بندهای 3 و 7 این قانون همانگونه که در نامه 264 تن از نمایندگان مجلس تصریح شده، نقشه راهی برای دولت یازدهم است و اقدام جدی دولت برای اجرای این قانون می‌تواند پاسخی روشن به بدعهدی تاکنون امریکایی‌ها باشد.

4ـ به رغم دیدگاه‌های متفاوت نسبت به برجام طی سال‌های اخیر در میان نخبگان و فعالان رسانه‌ای، شرایط کنونی می‌تواند زمینه‌ای برای همگرایی و نقطه عزیمتی برای تقویت اجماع ملی در این عرصه باشد تا موضوعی که دشمن طی ماه‌های اخیر تلاش کرده بود آن را به بستری برای انشقاق و تفرقه تبدیل کند، زمینه‌ساز همگرایی داخلی شود.

5 ـ واکنش صریح رئیس‌جمهور و رئیس مجلس و اجماع کم‌نظیر نمایندگان مجلس در واکنش به اقدام امریکا خنثی کننده خط تفرقه و قطبی است که در روزهای اخیر رسانه‌های بیگانه و شبکه‌های مجازی آغاز کرده بودند که اینگونه القا ‌کنند که واکنش مجالس امریکا ناشی از تندروی‌ نهادهای انقلابی یا مواضع انقلابی مسئولان ارشد نظام است.