پوررضایی: منطقه خلیج فارس و تنگه استراتژیک هرمز از چند جنبه دارای اهمیت خاص است. نخست اینکه خلیج فارس به دلیل داشتن انرژی فسیلی به عنوان یکی از مهمترین مناطق راهبردی دنیاست. مع هذا این منطقه بدلیل داشتن نفت و گاز اهمیت ویژهای پیدا میکند. در این منطقه برابر آمارهای ارائه شده در حدود 800 میلیارد بشکه نفت وجود دارد. یعنی چیزی در حدود 3/2 درصد نفت دنیا. این منابع در واقع تائید شده است. البته ممکن است، این آمار بدلیل پیدایش میدانهای دیگر نفت و گاز تغییر پیدا کند. بنابراین وجود منابع غنی نفت و گاز یکی از مهمترین اهمیت راهبردی این منطقه است.
دومین نکته میزان احتیاجی که دنیا به این انرژی دارد، که اهمیت این منطقه را دوچندان میکند. این منطقه در حال حاضر حدود 60% نفت اروپا، 65% نفت ژاپن و 35% نفت چین را تامین میکند. آمریکا بزرگترین تولید کننده نفت در دنیا است، ولی خود بزرگترین مصرف کننده نفت هم میباشد. در حال حاضر 12% نفت آمریکا از این منطقه تامین میشود. بنابراین اگر قدرتی بتواند بر این منطقه تسلط داشته باشد. میتواند در آیندهای نه چندان دور دنیا را مدیریت کند.
سومین مورد وجود بازار مصرف در این منطقه برای دنیای غرب بسیار حائز اهمیت است. منطقه خلیج فارس و کشورهای حاشیه آن بازار خوبی برای فروش کالاهای غربی و سلاح هستند و به دلیل درآمد ناشی از فروش نفت، درآمد حاصله به نحوی باید در این بازار مصرف شود و این موضوع برای غرب بسیار مهم است.
وجود تفکر اسلامی در منطقه که غرب از آن به عنوان بنیاد گرایی اسلامی نام برده میشود چهارمین نکته است و ریشه آن را جمهوری اسلامی میدانند. وجود این تفکر باعث به وجود آمدن موج بیداری اسلامی در منطقه و پیامد آن دومینوی سقوط دیکتاتورها و حکومتهای وابسته به غرب را رقم زد.پنجمین مورد جدال و رقابت ابر قدرتها در گذشته برای تسلط بر منطقه، نگرانی غرب؛ در راس آن آمریکا مبنی بر شکلگیری یک هژمون و یا هژمونی جدید در منطقه خصوصا جمهوری اسلامی ایران میباشد.
همچنین تفکر افراط گرائی دینی که ریشه در اندیشههای سلفی گری و وهابیت دارد که مولود پدیدهای به نام داعش درمنطقه گردید. پدیدهای که غرب و آمریکا به همکاری برخی کشورهای منطقه بوجود آمد ششمین مورد است.
دفاع پرس: از نظر شما علت اصلی حضور و استقرار نیروهای فرامنطقهای در خلیج فارس چیست؟
پوررضایی: حضور غرب در منطقه یک مبنای تئوریک دارد. اتاق فکر غرب معتقد است امپراتوری آمریکا مثل همه قدرتهای گذشته روزی غروب خواهد کرد. در راس این تئوری پردازان که در چند دهه گذشته تئوری هایی برای اداره دنیا توسط آمریکا مباحثی را مطرح کردند، افرادی از قبیل فوکویاما که نظریه پایان تاریخ را ارائه داد. و یا اینکه تافلر نظریه موج سوم را مطرح میکند. ساموئل هانتینگتون نظریه برخورد تمدنها را مطرح میسازد و به عقیده اینجانب بسیاری از حرکتهای آمریکا در منطقه؛ نشات گرفته از تفکر تافلر هانگتینتون است. هانگتینتون معتقد است؛ اگر قرار است آمریکا بعنوان امپراتور دنیا باقی بماند باید بتواند در نقاط استراتژیک دنیا مستقر شود. در توصیههای بلند مدت ایشان تسلط بر منابع انرژی یکی از اهداف اصولی و مهم میداند. با تسلط بر منابع انرژی میتوان دنیا را کنترل نمود. اینجانب معتقدم این تئوری مبنایی در واقع توانست بسیاری از تحولات منطقه و برنامههای بلند مدت آمریکا برای اداره جهان را رقم بزند. بعد از حادثه 11 سپتامبر شاهد تحولات عمدهای در دنیا بودهایم، تحولاتی که مبنای آن پرداختن به بحث مدیریت و اداره جهان بوده است. طرحهایی که توسط غرب برای اداره دنیا مطرح شد ممکن است؛ عنوان این طرحها و یا اینکه مفاد آن در وهله اول این تداعی را در ذهنها ایجاد نماید. پس از اندکی تحمل میتوان دریافت که این طرحها مبنایی و برای تسلط هر چه بیشتر قدرت یکه تاز جهان برای اداره دنیاست. طرحهایی از قبیل جهانی شدن، طرح صلح جهانی، خاورمیانه بزرگ، خاورمیانه جدید و ...
با نگاهی عمیق و ریشهای میتوان دریافت که هدف چیست. حقیر معتقدم حضور آمریکا در خلیج فارس را بصورت خلاصه میتوان در چند عنوان خلاصه کرد:
1- تسلط بر منابع انرژی.
2- تامین امنیت برای راهبرد انتقال انرژی که این موضوع برای آمریکا بسیار مهم است.
3- فشار به دولتهای مصرف کننده نفت که نفت خود را از این منطقه تامین مینمایند، مثل دنیای غرب و چین.
4- کنترل تفکر بنیادگرایی در منطقه که ریشه آن را جمهوری اسلامی میدانند.
5- جلوگیری از شکلگیری هژمون یا هژمونی جدید.
6- تامین امنیت برای دولتهای وابسته به غرب.
7- تامین امنیت رژیم غاصب صهیونیستی بعنوان مهمترین متحد راهبردی غرب در منطقه.
دفاع پرس: با توجه به حضور نظامی کشورهای فرامنطقهای، استقرار ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریکا در بحرین و نیز تحولات اخیر منطقه جنوب غرب آسیا و شمال آفریقا، جناب عالی چشم انداز امنیتی خلیج فارس و تنگه هرمز را چگونه میبینید؟
پوررضایی: اظهار نظر در مورد چشم اندازه آینده منطقه خلیج فارس و تنگه هرمز خیلی کار آسانی نیست.
آمریکائیها برنامهریزی کردهاند که تا سال 2025 حدود 55% توان نظامی خود را در منطقه غرب آسیا(خاورمیانه) و خلیج فارس مستقر سازند. پیشبینی آنها این است؛ که ستاد نیروی زمینی در کشور کویت، نیروی دریایی در بحرین و نیروی هوایی در قطر باشد. منطقه خلیج فارس بدلیلی که اشاره شد برای آنها بسیار مهم است در این زمینه برژینسکی میگوید: ما قادر خواهیم بود اگر که اروپا را از دست دهیم با صرف هزینههایی اندک آن را دوباره بدست آوریم ولی خلیج فارس را نه آنها آمدهاند که بمانند و خلیج فارس و تنگه هرمز را جزء منافع حیاتی امنیت ملی خود میدانند. این موضوع در سند امنیت ملی ایالت متحده ثبت شده است. از طرفی حوادث منطقه خصوصا بیداری اسلامی و نیز پافشاری جمهوری اسلامی ایران مبنی بر تاکید بر اصول انقلابی، نگرانیهایی را برای آمریکا بدنبال داشته است. اگر بخواهیم پاسخ سوال شما را در یک کلمه خلاصه کنیم؛ حوادث و اتفاقات چندسال گذشته و پیروزی انقلاب اسلامی نشان داد که آینده منطقه خلیج فارس آینده مورد علاقه آمریکا نخواهد بود و آمریکا بدنبال جایگزینی خواهد بود.
دفاع پرس: از نظر شما مهم ترین عامل تهدیدکننده امنیت و توسعه در خلیج فارس چیست؟
پوررضایی: مهمترین عوامل تهدید کننده امنیت در توسعه خلیج فارس را میتوان اینگونه برشمرد:
1- حضور دولتهای فرامنطقهای خصوصا آمریکا در منطقه
2- عدم وجود همگرایی در بین کشورهای منطقه خصوصا دشمنی سعودیها و برخی کشورهای عربی با ایران
3- رقابت تسلیحاتی بین کشورهای منطقه که این موضوع با هدایت و برنامهریزی کشورهای غربی صورت میگیرد.
4- وجود اختلافات قبیلهای، قومی، نژادی و مذهبی در بین ملتهای منطقه خصوصا اعرب و ایران
5- وجود اختلافات عدیده بر سر منابع.
6- ترویج تفکر افراطی گری سلفی در منطقه با توجه به صفت این جریان انحرافی و سوء استفاده غرب از این موضوع؛ خصوصا پدیدهای مانند داعش که عامل ناامنی فرقهای و مذهبی در منطقه شده است.
دفاع پرس: بسیاری از کارشناسان و صاحب نظران، امنیت و توسعه را همسو با یکدیگر بررسی میکنند؛ از یک سو امنیت در بستر پیشرفت و توسعه قابل ارزیابی است و از سوی دیگر امنیت پایدار، بسترساز پیشرفت، آبادانی و توسعه همه جانبه یک منطقه به شمار میرود؛ با این رویکرد، از نظر جناب عالی چه مولفههایی در استقرار امنیت و توسعه منطقه تأثیرگذار است و در این بین نیروی دریایی سپاه به عنوان مسئول تأمین امنیت در خلیج فارس و تنگه هرمز چه جایگاهی دارد؟
پوررضایی: توسعه و امنیت دو مولفه جدا از هم نیستند؛ توسعه در سایه امنیت امکان پذیر است. اگر بخواهید روی اهمیت این موضوع و پارامترهایی که در بحث امنیت و توسعه نقش دارند صحبت کنیم در حد یک کتاب باید مطلب گفت؛ که در حوصله بحث ما نیست. اینجانب معتقدم مولفههای امنیت در منطقه را میتوان در درجه اول ایجاد همگرایی در بین دولتهای منطقه دانست، که این مهم به دلیل نفوذ غرب در منطقه و وجود دولتهای سر سپرده بعید است امکانپذیر باشد. ولی نیروی دریایی سپاه میتواند با به چالش کشیدن حضور غرب و نمایش اقتدار جمهوری اسلامی در خلیج فارس، این امید را در بین ملتها و دولتها ایجاد کند که بهترین امنیت منطقه، امنیت بومی است.
دفاع پرس: به زعم بسیاری از کارشناسان، امنیت و صلح پایدار در مقیاس جهانی، ارتباط و تعامل عمیقی با امنیت خلیج فارس و تنگه هرمز دارد؛ تحلیل جناب عالی در این رابطه چیست؟
پوررضایی: اهمیت این منطقه بقدری است که تحولات این منطقه از طرف تمام کسانی که منافعی در منطقه دارند دائما رصد میشود. اگر مروری به گذشته داشته باشیم خصوصا مقطع جنگ نفت کشها و عملیاتهای مقابله به مثل در مهر ماه 67 در اثر اصابت موشک به دو کشتی نفتکش غرب در بنادر کویت بنام سونگاری و سیاویلسیتی بزرگترین بحران نفتی و به تبع آن بزرگترین بحران اقتصادی در دنیا رقم زده شد. اهمیت این منطقه بقدری است که غرب هیچگاه قادر نیست؛ تحت هیچ شرایطی آنرا از دست بدهد. همچنین باید متذکر شد، کنترل و نظارت بر تنگه هرمز را نیروی دریائی سپاه میتواند اجرا نماید. و امریکا و غرب هم این واقعیت را میدانند. لذا بدنبال تفرقه افکنی و اختلاف و ایجاد پروژه ایران هراسی هستند.
دفاع پرس: از نظر شما الزامات و ضرورتهای تبیین نظام جامع امنیتی در منطقه چیست و در صورت تحقق آن، با چه ساز و کارهایی عملیاتی میشود؟
پوررضایی: تنظیم نظام جامع امنیتی خلیج فارس موضوعی بسیار پیچیده است با توجه به بحرانهای موجود در منطقه غرب آسیا خصوصا خلیج فارس و حضور دولتهای سلطهگر و فرامنطقه رسیدن به یک نظام جامع امنیتی مطلوب و فراگیر موضوعی بسیار دور از ذهن به نظر میرسد. اما میتوان با تدوین برخی از موضوعات یک شرایط میانه برای این مجموعه پیش بینی کرد. مهمترین موضوعات قابل درک را میتوان اینگونه عنوان کرد:
1- رعایت اصل هم جواری و رعایت قوانین و مقرارت حقوقی برابر قوانین بین الملل
2- جلوگیری از افراط گرایی در منطقه
3- بیداری ملتها و تشکیل دولتهای دمکراتیک و اسلامی
4- تشکیل پیمانهای منطقهای بدون حضور دولتهای فرامنطقهای با نگرش امنیت بومی
5- تاکید بر موارد همگرای و مشترک بین کشورها و ملتهای منطقه
6- دوری از واگرایی و موارد اختلاف زا بین ملتها و دولتهای منطقه
و ....
دفاع پرس: ضرورت پرداختن به مسائل خلیج فارس و تنگه هرمز را از سوی محافل علمی- تحقیقاتی چطور ارزیابی میکنید؟
پوررضایی: ملتها و بسیاری از ملتهای منطقه از نظر فقر علمی رنج میبرند. فرهنگ دریا و استفاده از این منبع عظیم خدادادی در کشورها فراموش شده است. پرداختن به این موضوع توسط جوامع علمی و تحقیقاتی میتواند گام مهمی در جهت رشد آکادمیهای فکری و فرهنگی ملتها باشد.
دفاع پرس: فرصتهای توسعهای خلیج فارس و تنگه هرمز را چطور تحلیل میکنید؟ آیا جمهوری اسلامی ایران به عنوان قدرت برتر و بازیگر اصلی منطقه خلیج فارس، از این فرصتها به نحو مطلوب بهره برداری کرده است؟
پوررپایی: سرمایه گذاری روی بحث نفت و گاز، توسعه شیلات و ماهیگیری، توریست در منطقه، معادن و فلزات، خدمات بندری و تعمیرگاهی به کشتیها در خلیج فارس و دهها موضوع دیگر از فرصتهای توسعه در منطقه خلیج فارس است. ارتقاء فرهنگ دریایی در کشور و وارد کردن نیروی کار و تغییر بافت جمعیتی در جنوب کشور، توجه به زیر ساختها و تبلیغ جهت حضور پر رنگ ملتها و اقوام مختلف ایرانی در مناطق جنوبی کشور میتواند اولین قدم در راه توسعه این مناطق باشد. نکته دوم افزایش تعداد استانهای جنوبی کشور است که این راهکا میبایست از طریق هیئت دولت و نمایندگان مجلس به دور از گرایشات ناسیونالیستی بررسی و طراحی شود.
انتهای پیام/211