راهیان نور تجلی از مفهوم میراث فرهنگی معنوی / انتقال خودجوش فرهنگ در میان نسل ها ویژگی راهیان نور است

 به گزارش خبرگزاری دفاع مقدس، آتوسا مومنی، معاون سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری با اشاره به اینکه حوزه ی میراث فرهنگی ناملموس نزد ما ایرانیان ارتباط تنگاتنگی با بعد معنوی زندگیمان دارد، گفت:  این ارتباط به قدری نزدیک و تعیین کننده است که صاحب نظران، این حوزه، به درستی، ترجیح داده اند آن را «میراث فرهنگی معنوی» بخوانند و در تقابل با مفهوم« میراث فرهنگی مادی» قرار دهند.

وی ادامه داد: حتی ایرانی ترین مواریث فرهنگی معنوی ایران با فرهنگ اسلامی عجین هستند: نمونه بارز این مواریث «نوروز» است که در جای جای آن حضور قرآن و ادعیه و تعالیم اسلامی حضوری محوری دارند.

مومنی بیان کرد: تفسیر فوق، این اهمیت همه گانی را نزد دست اندرکاران حوزهی میراث فرهنگی معنوی در ساختار سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی، گردشگری و به طور خاص، معاونت میراث فرهنگی، در پی داشته است که دستور العمل های جهانی حوزهی میراث فرهنگی معنوی (یا ناملموس)، بدان گونه که در «کنوانسیون پاسدار یاز میراث فرهنگی معنوی»، مصوب مجمع عمومی یونسکو، در سال 2003، جهت پوشش دادن کلیهی انتظارات و برداشت های جمهوری اسلامی ایران، به اصطلاح، بومی سازی شوند.

وی افزود:  حاصل این بومی سازی آن بوده است که شمارزیاد مصادیق بارز و ارزشمند این حوزه، که در کنوانسیون 2003، دست کم به صراحت، سخنی از آنها به میان نیامده است، در دایرهی علائق معاونت میراث فرهنگی قرار گیرند؛ تا دست کم، در بیعد ملی و کشوری، امکان پاسداری از آنها، به نحومطلوب، فراهم آید.

 وی از جملهی این مصادیق را، آموزه های دین مبین اسلام، مجموعه خطبه ها، احادیث، ادعیه و رسائل بزرگان و علمای دین، مکان رویدادهای انقلاب اسلام، مکان رویدادهای دفاع مقدس، مفاخر اسلامی، گنجینه های زنده اسلام، مجموعه آیین ها، آداب ها، سنن و رسوم دینی، مجموعه هنرهای اسلامی، مجموعه صنایع دستی حوزه فرهنگ اسلامی و مجموعه دانش سنتی حوزه فرهنگ اسلامی خواند .

معاون میراث فرهنگی گفت: به دنبال جلسات متعدد و در پی سلسله ای از مباحثات و استدلالات میان دست اندرکاران و متخصصان دو حوزه، مبحث «راهیان نور» اخیراً به مجموعهی علائق معاونت میراث فرهنگی افزوده شده است.

مومنی نظر خاص مقام معظم رهبری انقلاب به «راهیان نور» و ارزش والای آن نزد جامعهی ولایت مدار کنونی ایران اسلامی را نخستین ویژگی توجه به این حوزه دانست و افزود: تاکید معظم له، نه صرفاً، بر نکوداشت و گرامی داشت این فرهنگ مستحکم ایرانی و اسلامی، بلکه برنهادینه کردن آن در بطن زندگی و فرهنگ آحاد ملت ایران می باشد.

وی ادامه داد: معاونت میراث فرهنگی، در مرتبه متولی پاسداری از مواریث فرهنگی کشور، مناسب ترین راه را برای ایفای نقشی بهینه در این حوزه، لحاظ کردن این فرهنگ در جمع موارث فرهنگی معنوی کشورمان دیده است.

مومنی، ماهیت ویژهی این عنصر فرهنگی  را از نکات مهم  دیگرخواند و ادامه داد: در نگاه نخست، و از دیدگاهی سطحی نگر، حتی ممکن است متناسب با برداشت های جهانی از حوزهی میراث فرهنگی ناملموس سازگار به نظر نرسد. اما نگاهی عمیق به« راهیان نور» نشان می دهد که به درستی با مفهوم میراث فرهنگی معنوی سازگاری دارد، و اصولاً، تجلی ای بارز از آن به شمار می آید.

مونی در ادامه ویژگی هایی برای راهیان نوز ذکر کرد که از جمله نخستین ویژگی آن را مبحث قدمت دانست و خاطرنشان کرد: هر چند، قدمت و صبغهی تاریخی یک عنصر ثبتی معنوی نزد متخصصات ویژگی ای چندان تعیین کننده نمی باشد، معهذا،  در مقام استدلالی برای آندسته از پرسش گران که، به هر تقدیر، قدمت را طالب هستند، این نکته قابل ذکر است که ریز عناصر فرهنگی موجود در عنصر راهیان نور، هریک، تا گذشته های دور در تاریخ این ملت ریشه دارند.

وی گفت: هر جا، در طول تاریخ پرفراز و نشیب این ملت، قیامی و دفاعی و خیزشی مردمی رخ داده، این فرهنگ و عناصرش با آن ملازم بوده اند.

مومنی خود جوش بودن و مردمی بودن این عنصر فرهنگی را از دیگر ویژگی های راهیان نور دانست و گفت: برداشت امروزی از مفهوم « راهیان نور» با زیارتگاه های خود انگیختهی خانوادهی شهداو رزمندگان از جبهه های نبرد حق علیه باطل آغاز گردید و آن چنان مورد استقبال واقع شد، که امروزه شاهد حضور میلیونی زوار در این عرصه هستیم.

معاون میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری، تفسیر و تعبیر شدن مفاهیم بلند و آموزه های عمیق دینی در رفتار با محیطی جدید  را از دیگر ویژگی راهیان نور اعلام کرد و ادامه داد: این همان مفهومی است که در تفسیر میراث فرهنگی معنوی آمده است، و آن را عنصری دانسته که همراه و همگام با مقتضیات زمانه باز تعریف می شود و بازآفریده می گردد.

 وی بیان کرد:تردیدی نیست که با نضج گرفتن دوبارهی این فرهنگ، آداب و آیین هایی همچون زیارت، سوگواری، عید، نگارش و قرائت زیارت نامه و نوحه و مرثیه، و امثال آنها ، مفهومی امروزی و این جایی یافته است. ریشه و مغز همان فرهنگ غنی اسلامی و شیعی است، ام صورت متحول شده و با مقتضیات جبهه ها و مکان های رشادت رزمندگان اسلام هم سو شده است.

مومنی  انتقال خودجوش این عنصر فرهنگی در میان نسل ها را از دیگر ویژگی راهیان نور دانست و افزود: این انتقال بدون آموزش رسمی، بدون اجبار، و بی هیچ آرایه ای و پیرایه ای در میان نسل ها رواج پیدا کرده است.

وی با بیان اینکه  ویژگی کلیدی در حوزهی میراث فرهنگی ناملموس به شمار می آید، گفت: عنصر ناملموس معتبر آن است که به شکلی پویا، و عمدتاً شفاهی، از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود و در هر دوره  و در هر مکانی با باز آفرینی ای از  سر خلاقیت نیازهای آن موقعیت را بر آورده سازد.

این مدیر فرهیخته افزود: ویژگی  دیگر این عنصر آن است که ایرانی امروز،  آن را بخشی از هویت ملی و دین خود می داند، به داشتن آن به خود می بالد، و مفتخر است  که با آن در میان دیگرملل شاخص و بارز است.

وی ادامه داد:  بی تردید، ایرانی ای که انقلاب اسلامی را تجربه کرده، ایرانی ای است که فرهنگ غنی ملی و دینی خود را بارور شده، و متحول شده در این حوزه می داند .

مومنی ویژگی آخررا توانایی بی بدیل راهیان نور در تقویت و ترغیب وحدت اقوام و مذاهب و سنن دانست و گفت:  این امرنه تنها در پهنهی این خاک پر گهر، بلکه در جمع کلیهی ملت ها در سرتاسر جهان است.

 وی گفت: همه ساله، به شکلی روز افزون، شاهد حضور پر شور گردشگران و جویندگان خارجی، از آسیا و اروپا و آفریقا و آمریکای لاتین در جمع زائران مکان رویدادهای دفاع مقدس و  «راهیان نور» هستیم و این جز گفت و گو و تعامل  ملت ها، حول یک مقوله ی محوری مورد علاقه، معنا نمی دهد.

معاون میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری گفت: به تمامی دلایل فوق، و البته، شماری دیگر از استدلال ها و برداشت های اصولی، معاونت میراث فرهنگی، با همکاری ستاد راهیان نور و جمعی از ارگان ها و سازمان های علاقه مند و متولی، به صیانت از «میراث معنوی راهیان نور» مشغول است.

مومنی با بیان اینکه  گام نخست را در این راه، با ثبت شماری از تجلیات معنوی این حوزهی میراثی برداشته ایم، گفت: معتقدیم که این حوزه آن چنان گسترده و غنی است که ثبت آن تحت یک نام و با یک پرونده امری محال می باشد. به همین خاطر، به این نتیجه رسیده ایم که مجموعهی مواریث فرهنگی معنوی تحت این عنصر فراگیر را در پرونده هایی زنجیره ای به ثبت برسانیم.

 وی ادامه داد: این مجموعهی ثبتی، در نهایت، دایرة المعارفی از « سنن راهیان نور»، « آیین ها، آداب ها، و روسوم راهیان نور» ، «هنرهای راهیان نور»، «مجموعه دانش های حوزهی راهیان نور»، «صنعت گری های دستی حوزهی راهیان نور»، «گنجینه های زندهی بشری حوزهی راهیان نور»، « مکان رویدادهای راهیان نور»، «مفاخر و شهیدان حوزهی راهیان نور» و بسیاری از حوزه های دیگر را در بر خواهد اشت.

مومنی با اشاره به اینکه، ثبت، آغاز راه طولانی است که در صیانت از این مواریث ارزنده و هویت بخش پیش رو داریم افزود: ثبت و فرآیند آن، تنها، ما را آگاه می گرداند که در این حوزه چه دارایی های ارزنده ای در اختیار ملت شریف ایران است که چراغ راه او در اعتلای فرهنگ ایرانی و اسلامی است.

وی ادامه داد: اما این آگاهی، خود، سرآغاز پاسداری از این مواریث می باشد. آنچه که ما تحت فعالیت هایی همچون شناسایی، مستندسازی، پژوهش، ترویج، و احیاء ریز می کنیم و می دانیم که پرداختن به تمامی عناصر در چشم انداز این فعالیت ها، تلاشی مستمر و همیشگی را از جانب، نه تنها سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، بلکه از سوی تمامی دلسوزان و دلسوختگان این حوزه، می طلبد.

مومنی در پایان خاطر نشان کرد: معاونت میراث فرهنگی ، بدین وسیله ، دست تمامی عزیزانی را که در این مسیر دشوار و در انجام این فریضهی دینی و ملی یاری رسان ما خواهند بود، به گرمی ، می فشارد.