پالایشگاه ستاره خلیج فارس و تهدیدهایی که به فرصت تبدیل شد

گروه اجتماعی دفاع پرس - مجید ترابی؛ «میدان گازی پارس جنوبی» در خط مرز آبی مشترک ايران و قطر قرار گرفته است و حدود 8 درصد گاز جهان و حدود47  درصد از ذخاير گاز کشور را شامل می‌شود.

سال 1377 دولت ایران به فكر بهره‌برداری از ذخایر خدادادی انرژی میدان پارس جنوبی افتاد و به همین منظور برای برداشت از منابع نفت و گاز این حوزه، 24 فاز طراحی کرد و بنادر عسلويه و تنبک در 270 و 220 كيلومتری جنوب شرقی بوشهر به عنوان منطقه ساحلی برای ايجاد تأسيسات خشكی و توسعه اين ميدان انتخاب شدند.

توسعه ميدان گازی پارس جنوبی با هدف تأمين تقاضای رو به رشد گاز طبيعی، تزريق به ميادين نفتی، صادرات گاز و ميعانات گازی و نیز تأمین خوراک پتروشيمی‌ها بود و اتمام فازهای 24گانه آن و توليد بیش از 800 ميليون متر مكعب گاز در روز می‌توانست سود سرشاری را عاید کشور کند و ایران را در مسیر نیل به چشم‌انداز صنعت نفت و گاز ایران در افق 1404 قرار دهد.

فرآیند پالایش و تصفیه گاز، فرآیند بسیار پیچیده‌ای‌ است که در پالایشگاه ‌بر روی گاز ترش صورت می‌گیرد تا به منظور استفاده‌های خانگی و صنعتی به گاز شيرين تبدیل شود و فرآورده‌های باارزش دیگری همچون ميعانات گازی، پروپان، بوتان، اتان و گوگرد از آن استحصال شود.

میعانات گازی؛ تهدید یا فرصت؟

میعانات گازی یا کاندِنسیت (Condensate) ماده‌ای ارزشمند است که بعد از فرآورش در پالایشگاه می‌توان 60 درصد آن را به بنزین تبدیل کرد. طی 15 سال اخیر و با بهره‌برداری از هر کدام از فازهای پارس جنوبی، گاز شیرین برای مصارف عمومی به خط انتقال سراسری وارد می‌شد و به‌دلیل فقدان یک پالایشگاه میعانات گازی، این ماده با قیمتی پایین‌تر از ارزش واقعی صادر می‌شد و این خام‌فروشی کاملاً با اصول اساسی اقتصاد مقاومتی مغایر بود.

حال آن که علاوه بر این موضوع، با تشدید تحریم‌ها نیز خریداران میعانات گازی ایران، به تدریج از عرصه خرید این محصول باارزش عقب‌نشینی کردند و انباشت میعانات گازی در مخازن محدود کاندنسیت فازهای پارس جنوبی، خود به یک معضل و تهدید برای کشور تبدیل شده بود. از یک سو به دلیل تولید گاز شیرین برای مصارف صنعتی و خانگی، چاره‌ای جز استخراج این محصول نبود و از سوی دیگر نه امکان فروش آن فراهم بود و نه بستر تبدیل آن به بنزین مهیا بود و این تهدید در شرف تبدیل به یک بحران برای کشور بود.

از منظر دیگر مصرف بنزین در کشور روز به روز در حال افزایش بود و در شرایط تحریم، این خود به عنوان تهدیدی جدی، سایه بر کشور گسترانده بود.

ستاره خلیج فارس و چشم‌امیدها

در این میان همه چشم‌ امیدها به سوی پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج فارس دوخته شده بود؛ پالایشگاهی که به عنوان بزرگترین پالایشگاه میعانات گازی جهان و اولین پالایشگاه گازی کشور هم می‌توانست مشکل انباشت و خام‌فروشی میعانات گازی را حل کند و هم می‌توانست کشور را از واردات بنزین بی‌نیاز سازد.

پالایشگاه ستاره خلیج فارس با ظرفیت پالایش 360 هزار بشکه میعانات در روز در قالب سه فاز 120 هزار بشکه‌ای با هدف تولید بنزین، گازوییل، گاز مایع و سوخت جت در 25 کیلومتری بندرعباس به مساحت 700 هکتار احداث شده بود.

این طرح شامل سه بخش اصلی می‌باشد که عبارت است از:

خوراک مورد نیاز این پالایشگاه از طریق یک خط لوله به طول 388کیلومتر و به قطر 36 اینچ از پالایشگاه‌های گاز پارس جنوبی تأمین می‌شود.

در ناحیه مخازن این پالایشگاه، جمعاً 108 مخزن شامل مخازن ورودی، میانی، تولیدات و یوتیلیتی به ظرفیت 11 میلیون و 525 هزار بشکه واقع شده است.

آبگیر پالایشگاه نیز به ظرفیت 200 هزار متر مکعب در شش کیلومتری پالایشگاه ستاره خلیج فارس واقع شده است.

ورود قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) به اجرای پروژه

احداث این پالایشگاه گرچه از سال 1385 و با مشارکت دو شرکت خارجی کلید خورد اما با تنگ شدن حلقه محاصره اقتصادی بر کشور، شرکت‌های خارجی به یکباره عرصه ساخت این پالایشگاه را خالی کردند؛ از این رو در اواخر سال 89 اجرای آن به قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء (ص) واگذار شد و این زمانی بود که طبق برنامه باید پالایشگاه مورد بهره‌برداری قرار می‌گرفت.

قرارگاه خاتم که خود در آن ایام اجرای فاز 13، فازهای 15 و 16 و فازهای 22، 23 و 24 پارس جنوبی را در دست اجرا داشت به موضوع تهدید میعانات گازی و واردات بنزین کاملاً اشراف داشت و با نیروی انسانی متخصص و متعهد و تجهیزات منحصربه‌فرد خود و نیز تجربیاتی که در شرایط سخت تحریم به دست آورده بود به خوبی می‌دانست که باید با تمام نیرو و در کوتاه‌ترین زمان، این پروژه را به انجام برساند.

نگاه قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) به توان درون‌زای کشور و بومی‌سازی دانش فنی در این پروژه باعث شد تا 67 درصد این ابرپروژه توسط مهندسی ایرانی به انجام برسد.

در بخش تأمین کالا نیز بیش از 70 درصد کالاهای مورد نیاز پروژه در داخل کشور تولید شد و این امر گام مهمی در جهت خوداتکایی و ایجاد بارقه امید در بین تولیدکنندگان داخلی بود. همچنین 100 درصد این پروژه در حوزه اجرا توسط نیروهای داخلی انجام شده که در مجموع می‌توان گفت میانگین سهم نیروهای داخلی در سه حوزه مهندسی، تأمین کالا و اجرا در پروژه میعانات گازی ستاره خلیج فارس 80 درصد است.

به گفته سردار عبادالله عبداللهی فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) در شرایط اوج کار تا 17 هزار نفر به طور مستقیم در ساخت پالایشگاه ستاره خلیج فارس مشغول فعالیت بودند.

سرانجام مشعل فاز نخست پالایشگاه ستاره خلیج فارس در 22 اسفندماه 1394 روشن شد و در مهرماه سال 95 نیز تولید در واحد تقطیر فاز نخست این پالایشگاه آغاز شد.

در حال حاضر نیز محصولاتی چون گازوئیل، نفت سفید و نفت با کیفیتی مناسب در این پالایشگاه تولید می‌شود و فاز نخست آن آماده رسیدن به رکورد تولید 12 میلیون لیتر بنزین در روز با کیفیت بالاست که این خود گام بلندی در جهت خودکفایی کشور در تولید این محصول و بی‌نیازی از واردات آن می‌باشد.

محصولات و دستاوردهای پالایشگاه ستاره خلیج فارس

تولید روزانه محصولات پالایشگاه ستاره خلیج فارس در صورت تکمیل فازهای سه‌گانه آن عبارت است از:

اگر تولید بنزین کشور را حدود 60 میلیون لیتر در نظر بگیریم، این پالایشگاه با تولید 36 میلیون لیتر بنزین معادل 60 درصد بنزین تولیدی کل پالایشگاه‌های کشور تولید بنزین خواهد داشت و ایران را از وارد کننده بنزین به یکی از بزرگترین صادرکنندگان بنزین تبدیل خواهد کرد.

احجام اصلی این پالایشگاه عبارت است از:

از جمله دستاوردهای این پالایشگاه می‌توان به این موارد اشاره کرد:

از منظر کیفی، هم در ساخت پالایشگاه و هم در بخش کیفیت فرآورده‌های تولیدی، نتایج آزمایش‌ها و بررسی‌ها نشان‌دهنده کیفیت بالای ساخت و نیز فرآورده‌های این پروژه است که این امر با توجه به معظل آلودگی هوای کلان‌شهرها می‌تواند نوشداروی مؤثری برای آن باشد.