همه‌پرسی در کردستان عراق؛ چالش‌ها و تهدیدها

به گزارش خبرنگار بین‌الملل دفاع پرس، تسلط گروه تروریستی داعش بر بخش وسیعی از خاک عراق در سال 2014 امنیت این کشور را با چالش‌هایی روبرو کرد، و در پی آن دولت مرکزی عراق وارد یک جنگ بی‌سابقه‌ای با این تروریست‌ها شد. با توجه به اینکه این روزها شاهدیم عراق با تلاش بسیج مردمی تقریبا توانسته است از شر تکفیری‌های داعشی‌ رهایی یابد، اما برخی از مسئولان اقلیم کردستان به دنبال بحران امنیتی ایجاد شده در عراق اقدام به اجرای طرح قدیمی خود مبنی بر جدایی کردستان از خاک عراق کرده‌اند.

 

زمانی که عملیات آزادسازی موصل از لوث تروریست‌های تکفیری داعش در 27 مهر سال گذشته آغاز شد، جریان‌های جدایی‌طلب کرد ضمن مبارزه با داعش برنامه‌های استقلال طلبانه خود را وارد مرحله جدیدی کردند. بر همین اساس مسعود بارزانی رئیس اقلیم کردستان ماه گذشته اعلام کرد که سوم مهرماه آینده برای جدایی اقلیم کردستان از عراق، همه‌پرسی برگزار خواهد شد.  

 

این درحالی است که اعلام برگزاری همه‌پرسی از سوی مسئولان اقلیم کردستان برای جدایی از عراق موجی از انتقادات و واکنش‌های بین‌المللی زیادی را در پی داشته است. علاوه بر این، مشکلات و موانعی زیادی نیز وجود دارد. بعید به نظر می‌رسد این طرح موفقیت‌آمیز باشد.

 

در ادامه به برخی از موانع، مشکلات و تهدیدهایی که در مورد اجرای طرح همه‌پرسی قرار دارد و از به نتیجه رسیدن این طرح جلوگیری می‌کند، اشاره می‌شود:

 

 

 

احزاب کرد ماه گذشته نشستی را در اربیل عراق برگزار کردند؛ احزابی که در این نشست حضور داشتند، حزب «اتحاد میهنی کردستان»، حزب «دموکرات کردستان»، حزب «اتحاد اسلامی کردستان» و حزب «سوسیال دموکرات کردستان» بودند. این احزاب موضوع حمایت از اجرای همه‌پرسی در کردستان را رد کردند. جنبش «تغییر»  و نمایندگان «جامعه اسلامی کردستان» از برجسته‌ترین غایبان این نشست بودند.

 

بر همین اساس حزب تغییر کردستان معتقد است که اجرای همه‌پرسی ممکن نیست و این همه‌پرسی موجب اتحاد جامعه سیاسی کردستان نخواهد شد و اجرای همه‌پرسی به منزله هدر دادن وقت است. «هوشیار عبدالله» نماینده کرد در پارلمان عراق نیز عقیده دارد که اجرای همه‌پرسی در شرایط فعلی بیشتر یک طرح حزبی و شخصی است.

 

«صلاح‌الدین بهاء‌الدین» رئیس اتحاد اسلامی کردستان نیز معتقد است صحبت از همه‌پرسی قبل از اینکه اختلافات گذشته حل نشود، غیرمنطقی به نظر می‌رسد.

 

 

شماری از سران حزب اتحاد میهنی کردستان نیز اصرار دارند، اجرای همه پرسی باید از طریق مجلس اقلیم کردستان (منحل شده است) مطرح می‌شد و به تصویب می‌رسید. «سعدی أحمدی بیره» یکی از اعضای برجسته این حزب معتقد است که اجرای همه‌پرسی از سوی مجلس اقلیم پشتیبانی محکمی برای این طرح محسوب می‌شود. وی همچنین بر مذاکره با دولت مرکزی، کشورهای منطقه و جوامع بین‌المللی در اجرای این طرح نیز تاکید دارد.

 

 

با توجه به اینکه مجلس اقلیم کردستان 9 ماهه که تعطیل شده است، بنابراین اقلیم را با بحران سیاسی بزرگی مواجه کرده است. تاریخ حکم مسعود بارزانی بر ریاست اقلیم کردستان نیز تمام شده است و وزاریی که منتسب به جنبش تغییر بودند نیز از حکومت جدا شده‌اند. رئیس پارلمان اقلیم هم که وابسته جنبش تغییر است از ورود به اربیل منع شده است. از سوی دیگر مسئولان قضایی حکم بازداشت «انوشیروان مصطفی» رئیس جنبش تغییر را صادر کرده است.

 

 

اعلام اجرای همه‌پرسی در مجلس از سوی مسعود بارزانی در سایه فقدان یک حکومت قدرتمند کردی راه برای عملیاتی کردن این طرح دشوار می‌سازد.

 

 

علی‌رغم همکاری‌هایی که بین سلیمانیه و اربیل وجود دارد، اما هرکدام از بازیگران اصلی در کردستان چه سلیمانیه‌‌ای‌ها و چه اربیلی‌ها نیروی نظامی- امنیتی مخصوص به خود دارند که به هم یک‌دیگر اعتماد ندارند.  

 

 

بسیاری از احزاب و شخصیت‌های کردی به خاطر اینکه مدت زمان ریاست بارزانی بر اقلیم کردستان به اتمام رسیده است در قانونی بودن این همه‌پرسی دچار شک و تردید شده‌اند. برخی از جریان‌های کردی نیز نسبت به عدم کناره‌گیری مسعود بارزانی از حکومت به شدت معترض هستند و وی را به عنوان نماینده کردها حساب نمی‌کنند.

 

ز-  اختلاف فکری بین ملت و مسئولان

 

جوانان کرد خواستار زندگی با کرامت هستند و با این وجود استقلال‌طللبی برای آنها مثل نسل‌های گذشته مقدس نیست. تشکیل حکومت مستقل کردی هم بدون حمایت ملت موفق نخواهد شد.

 

 

استقلال مالی و اقتصادی از ارکان مهم استقلال محسوب می‌شود. این همان رکنی است که تقریبا کردستان از آن محروم است. کردستان منبع درآمدی جز فروش نفت ندارد و اگر ترکیه هم جلوی صادرات نفت اقلیم کردستان را بگیرد، اربیل هیچ منبع درآمدی نخواهد داشت.

 

 

 

قانون اساسی عراق در سال 2005 به تصویب شیعیان، اهل سنت و کردهای این کشور رسیده است و مبتنی بر نظام فدرالی است. در ماده  یک این قانون آمده است که جمهوری عراق یک دولت متحد، مستقل و دارای حاکمیت ارضی کامل  است. نظام حکومتی در این کشور جمهوری-پارلمانی- دموکراسی است و قانون اساسی آن ضامن وحدت عراق به شمار می‌رود.

 

 

استان «کرکوک» عراق از مناطق مورد مناقشه در این کشور است. کردهای عراق خواستار الحاق این استان به اقلیم کردستان هستند. سیطره داعش بر بخشی از این استان و مهاجرت ساکنان آن موجب شده است که اجرای همه‌پرسی در این استان میسر نشود.

 

 

از تهدید‌های دیگری که دولت اقلیم کردستان با آن موجه خواهد شد مخالفت اعراب، ترکمن‌ها، شبک‌ها، مسیحی‌ها، ایزدی‌های ساکن در اقلیم با جدایی آن از عراق است، که این مسئله طبیعتا مشکلات مناطق مورد مناقشه را تشدید خواهد بخشید.

 

 

دولت مرکزی عراق از مخالفان اجرای طرح همه‌پرسی است و اجرای این طرح را مخالف قانون اساسی کشور می‌داند. حیدر العبادی نخست‌وزیر عراق مخالف اجرای آن است.

 

 

با توجهبه اینکه جمعیت اهل‌تسنن در کرکوک زیاد است و نفت این استان برای اقلیم کردستان نیز اهمیت دارد، لذا جریان‌های منتسب به اهل تسنن اجرای همه‌پرسی را قبول نمی‌کنند.

 

 

«عمار حکیم» رئیس ائتلاف ملی نیز اعلام کرد که فقط اسرائیل تشکیل کشور کردستان را به رسیمت شناخته است. مقتدی صدر نیز از مسعود بارزانی خواسته است که اجرای همه‌پرسی را به تاخیر بیاندازد.

 

 

در سطح منطقه 2 کشور ایران و ترکیه ضمن اینکه مخالف اجرای همه‌پرسی در کردستان عراق هستند، اعلام کرده‌اند که اگر بدون موافقت آنها کردستان اعلام استقلال کنند، این کشور تبدیل به کشوری کوچک، مورد محاصره و خشک خواهد شد. عربستان سعودی نیز مخالف حضور کرکوک در همه‌پرسی است، چون ترجیح می‌دهد که کرکوک به اقلیم موسوم به اهل‌تسنن که در پی تشکیل آن در عراق است، ملحق شود تا به کردستان.

 

نا گفته نماند که اختلاف بین مسعود بارزانی و حزب «پ‌ک‌ک» نیز از موانع و تهدیدات منطقه‌ای طرح همه‌پرسی است.

 

 

آمریکا، روسیه و اتحادیه اروپا نیز در حال حاضر شرایط را برای استقلال کردها و تقسیم عراق مناسب نمی‌دانند و به صورت صریح اعلام کرده‌اند که اجرای این طرح را قبول ندارند. علی‌رغم اینکه مسعود بارزانی دل به حمایت اروپایی‌ها بسته بود؛ اما در سفرهای اخیری که به کشورهای اروپایی داشت با استقبال سرد سران این کشورها روبرو شد.  

 

با توجه به این مواردی که ذکر آنها گذشت به نظر می‌رسد که بارزانی و سایر مسئولان کردی با طرح اجرای همه‌پرسی در شرایط فعلی آگاهانه به سوی درهای بسته در حال حرکت هستند. هرچند به نظر می‌رسد که آنها استقلال را استحاله کرده‌‌ و از آن به‌عنوان برگه فشار علیه دولت مرکزی استفاده می‌کنند، همانطور که ناظم دباغ نماینده کردستان در تهران چند روز پیش از آن پرده برداشت.

 

 

انتهای پیام/ 411