یادداشت/ شاهرخ سلطان‌احمدی
۳۵ سال از ربوده شدن خبرنگار ایرانی گذشت
بیش از سه دهه از ربوده شده کاظم اخوان خبرنگار و عکاس ایرانی می‌گذرد. اخوان، احمد متوسلیان، سیدمحسن موسوی و تقی رستگارمقدم در لبنان ربوده شدند. وی از جمله خبرنگارانی است که سرنوشت پیچیده و تراژیکی داشته است.
به گزارش گروه سایر رسانه های بیش از یک قرن و نیم از آغاز کار خبرنگاری در کشور ما می گذرد، از ابتدای آغاز فعالیت‌های رسانه ای، خبرنگاران حرفه ای به عنوان افرادی نخبه مطرح بوده و هستند؛ اما همواره این پرسش مطرح بوده که هویت یک خبرنگار حرفه ای چیست؟ چه مسوولیت‌هایی در برابر هویت خود و جامعه دارد؟ بدون شک بروز و ظهور اولین شکل رسانه ها از جمله عوامل بسط و نهادینه سازی هویت مدرن در جهان بوده است.
روز خبرنگار فرصت مناسبی است برای پاسداشت آنان از یکسو و نقد عملکرد شان از سوی دیگر و حتی خبرنگاران نیز می توانند در این روز خود انتقادی هم داشته باشند.اگر چه شان و جایگاه خبرنگاران در گذشته بنا به دلایل مختلف تاریخی و ساختار های حکومتی از توجهی در خور و شایسته بی نصیب بوده است، اما انتخاب روزی نمادین تحت عنوان خبرنگار حد اقل در ظاهر منزلت خاصی به خبرنگاران داد،که البته این کافی نیست و تا رسیدن به شناسایی جایگاه واقعی و نقش آنان در ساختار حکومت و جامعه فاصله زیادی داریم. گاه یک عنصر هویت ساز، در یک مقطع زمانی، نقش مسلط را ایفا می نماید و در مقطع دیگر در حاشیه قرار می گیرد سوالی که در اینجاد مطرح می شود این است که یک خبرنگار خود چه نقشی در جایگاه یابی و هویت سازی خبرنگاران دارد.
یکی از موضوعات و اصطلاحاتی که در 2 دهه اخیر به سرعت و به طور گسترده وارد عرصه پژوهش های اجتماعی شده، موضوع و مفهوم هویت است و با عناوینی همچون هویت های ملی، قومی، فرهنگی، سیاسی،طبقاتی، ناحیه ای، دانشجویی، روشنفکری و دیگر عناوین در این دسته مورد طرح و بررسی قرار گرفته اند، اما در این میان عنوان هویت خبرنگاران به چشم نمی خورد هویت یابی و هویت سازی، فرایندی برای خودشناسی ومعناسازی خبرنگاران است.
از دیدگاه پژوهشگران حوزه علوم اجتماعی برخلاف نظر رفتار شناسان که هویت را به صورت انفرادی مورد بررسی قرار می دهند، هویت مجزی، جدای از دنیای اجتماعی، بی معناست هویت برآیند دیالکتیکی تعامل فرد باجامعه است واگر چه هویت امری شخصی و فردی و بر ویژه گیهای های شخصیتی و احساس فرد تأکید دارد اما هویت یک خبرنگار و احساس هویت در میان انسان ها، به مثابه مفهومی برساخته، به واسطه تعامل میان خبرنگار و جامعه شکل می گیرد و بستر اجتماعی و حضورفرد در جامعه، تعیین کننده هویت خبر نگاران است.
هر عمل اجتماعی، محصول هویتی است و هر هویتی، زندگی و عمل اجتماعی خاصی را توصیه و تجویز می نماید، اولین کارویژه هر هویتی، ایجاد وحدت و انسجام میان اجزا و سازندگان آن هویت است هویت اجتماعی خبرنگار در سطوح مختلف، زمینه ساز و تسهیل کننده ارتباطات و تعاملات اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی است. خبرنگاری یعنی فرصت، اراده و محدودیت که تحت تاثیر بیرون و درون قرار می گیرد اراده یک خبرنگار در برگزیدن برخی انتخابها به ماهیت شخصیت (سطح فردی) جایگاه در ساختار(نقش) ماهیت و شکل حکومت، منابع، ساختار اجتماع محدود می شود، هر یک از این سطوح بر فرصتها و اراده تاثیر می گذارد. اراده به انگیزه هایی اطلاق می شود که خبرنگار را به سوی بهره برداری از فرصتها برای اطلاع رسانی سوق می دهد. اراده و فرصت هر دو دست به دست هم برای بروز رفتار ضروری اند صرف خواستن برای وقوع چیزی کافی نیست بلکه بایدشرایط وقوع نیز فراهم باشد. همچنین صرف توانستن، بلکه اراده آن نیز باید وجود داشته باشد.
خبرنگار نماینده جامعه است، یکی از مهمترین رسالت های خبرنگار در زمان ما دیده بانی و واقعه نگاری است اما آیا خبرنگاران در کشور ما می توانند این دیده بانی را بدرستی انجام دهند با توجه به اینکه این امر نیاز به هویت مستقل دارد؟ خبرنگاران ما دریکصدو پنجاه سال گذشته تلاش همه جانبه ای برای کسب این هویت داشته اند، تا زمینه های لازم برای بازیابی هویت خود را فراهم آوردند اما چه عواملی هویت آنان را مخدوش می نمایند؟ خود آنان در این زمینه چه نقشی داشته ا ند؟ خبر نگاران به عنوان نخبگان جامعه همواره جلوه هایی از هویت یابی را پیگیری کرده اند، در جامعه ایرانی که فرهنگ سیاسی از تنوع قابل توجهی برخوردار می باشد هویت سازی برای خبرنگاران کار چندان آسانی نبوده و نیست، چون فرهنگ غیر رسمی در لایه های درونی جامعه و هزار لایه سیاست نهفته است و حساسیت نسبت به نقش خبرنگاران ناشی از چنین شرایطی است در حالی که در کشور های توسعه یافته منزلت خبرنگاران را واقعا مورد ستایش قرار می دهند.
بیش از سه دهه از ربوده شده کاظم اخوان خبرنگار عکاس خبرگزاری ایرنا (پارس سابق) به همراه احمد متوسلیان، سیدمحسن موسوی و تقی رستگار مقدم می گذرد وی از جمله خبرنگارانی در دنیا است که سرنوشت پیچیده و تراژیکی داشته است. نظام رسانه ای و خبرنگاران ما در طول 35 سال گذشته در خصوص ضرورت روشن شدن سرنوشت مبهم او به عنوان یک خبرنگار چه کاری میتوانستند انجام دهند؟ تکلیف خبرنگاران در برابر هویت خبرنگاری وی چه بوده است؟
در سال‌های گذشته هر وقت موضوع سرنوشت چهار شهروند ربوده شده ایرانی در لبنان مطرح بوده از همه آنان به عنوان دیپلمات یاد شده، حتی رسانه ها ما نیز به این امر توجه نداشتند و به جای استفاده از جمله دیپلمات‌ها و خبرنگار ربوده شده برای ساده سازی از همان جمله دیپلمات های ربوده شده ایرانی در لبنان استفاده کرده اند. بدیهی است هر گونه ساده سازی، هویت خبرنگاری او را از قلم می اندازد هر سطح تحلیل یک نکته مهم را نادیده می گیرد و هر ساده سازی دیگر و یا سطح تحلیل دیگر مطلبی به ما می گوید که اندکی با آن یکی متفاوت است و متوجه هویت انگاری میشود.
اینک پس از 35 سال بار دیگر سرنوشت این عزیزان مورد توجه واقع شده و قرار است انشالله کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی با تشکیل کمیته حقیقت یاب سرنوشت نهایی آنان را مشخص کند و البته امید است که این بررسی همچون ادوار گذشته مجلس صرفا یک اقدام نمادین نباشد. تا وقتی که پاسخگویی مناسب مسولین و مطالبه آن توسط خبر نگارن وجود نداشته باشد افراد به خود حق می دهند تا کار های خود را در قالب الگو های نمادین و بدون پاسخگویی انجام دهند.
بی روی توای مه نگارین
رخساره من به خون نگار است
روز خبرنگار فرصت مناسبی است برای پاسداشت آنان از یکسو و نقد عملکرد شان از سوی دیگر و حتی خبرنگاران نیز می توانند در این روز خود انتقادی هم داشته باشند.اگر چه شان و جایگاه خبرنگاران در گذشته بنا به دلایل مختلف تاریخی و ساختار های حکومتی از توجهی در خور و شایسته بی نصیب بوده است، اما انتخاب روزی نمادین تحت عنوان خبرنگار حد اقل در ظاهر منزلت خاصی به خبرنگاران داد،که البته این کافی نیست و تا رسیدن به شناسایی جایگاه واقعی و نقش آنان در ساختار حکومت و جامعه فاصله زیادی داریم. گاه یک عنصر هویت ساز، در یک مقطع زمانی، نقش مسلط را ایفا می نماید و در مقطع دیگر در حاشیه قرار می گیرد سوالی که در اینجاد مطرح می شود این است که یک خبرنگار خود چه نقشی در جایگاه یابی و هویت سازی خبرنگاران دارد.
یکی از موضوعات و اصطلاحاتی که در 2 دهه اخیر به سرعت و به طور گسترده وارد عرصه پژوهش های اجتماعی شده، موضوع و مفهوم هویت است و با عناوینی همچون هویت های ملی، قومی، فرهنگی، سیاسی،طبقاتی، ناحیه ای، دانشجویی، روشنفکری و دیگر عناوین در این دسته مورد طرح و بررسی قرار گرفته اند، اما در این میان عنوان هویت خبرنگاران به چشم نمی خورد هویت یابی و هویت سازی، فرایندی برای خودشناسی ومعناسازی خبرنگاران است.
از دیدگاه پژوهشگران حوزه علوم اجتماعی برخلاف نظر رفتار شناسان که هویت را به صورت انفرادی مورد بررسی قرار می دهند، هویت مجزی، جدای از دنیای اجتماعی، بی معناست هویت برآیند دیالکتیکی تعامل فرد باجامعه است واگر چه هویت امری شخصی و فردی و بر ویژه گیهای های شخصیتی و احساس فرد تأکید دارد اما هویت یک خبرنگار و احساس هویت در میان انسان ها، به مثابه مفهومی برساخته، به واسطه تعامل میان خبرنگار و جامعه شکل می گیرد و بستر اجتماعی و حضورفرد در جامعه، تعیین کننده هویت خبر نگاران است.
هر عمل اجتماعی، محصول هویتی است و هر هویتی، زندگی و عمل اجتماعی خاصی را توصیه و تجویز می نماید، اولین کارویژه هر هویتی، ایجاد وحدت و انسجام میان اجزا و سازندگان آن هویت است هویت اجتماعی خبرنگار در سطوح مختلف، زمینه ساز و تسهیل کننده ارتباطات و تعاملات اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی است. خبرنگاری یعنی فرصت، اراده و محدودیت که تحت تاثیر بیرون و درون قرار می گیرد اراده یک خبرنگار در برگزیدن برخی انتخابها به ماهیت شخصیت (سطح فردی) جایگاه در ساختار(نقش) ماهیت و شکل حکومت، منابع، ساختار اجتماع محدود می شود، هر یک از این سطوح بر فرصتها و اراده تاثیر می گذارد. اراده به انگیزه هایی اطلاق می شود که خبرنگار را به سوی بهره برداری از فرصتها برای اطلاع رسانی سوق می دهد. اراده و فرصت هر دو دست به دست هم برای بروز رفتار ضروری اند صرف خواستن برای وقوع چیزی کافی نیست بلکه بایدشرایط وقوع نیز فراهم باشد. همچنین صرف توانستن، بلکه اراده آن نیز باید وجود داشته باشد.
خبرنگار نماینده جامعه است، یکی از مهمترین رسالت های خبرنگار در زمان ما دیده بانی و واقعه نگاری است اما آیا خبرنگاران در کشور ما می توانند این دیده بانی را بدرستی انجام دهند با توجه به اینکه این امر نیاز به هویت مستقل دارد؟ خبرنگاران ما دریکصدو پنجاه سال گذشته تلاش همه جانبه ای برای کسب این هویت داشته اند، تا زمینه های لازم برای بازیابی هویت خود را فراهم آوردند اما چه عواملی هویت آنان را مخدوش می نمایند؟ خود آنان در این زمینه چه نقشی داشته ا ند؟ خبر نگاران به عنوان نخبگان جامعه همواره جلوه هایی از هویت یابی را پیگیری کرده اند، در جامعه ایرانی که فرهنگ سیاسی از تنوع قابل توجهی برخوردار می باشد هویت سازی برای خبرنگاران کار چندان آسانی نبوده و نیست، چون فرهنگ غیر رسمی در لایه های درونی جامعه و هزار لایه سیاست نهفته است و حساسیت نسبت به نقش خبرنگاران ناشی از چنین شرایطی است در حالی که در کشور های توسعه یافته منزلت خبرنگاران را واقعا مورد ستایش قرار می دهند.
بیش از سه دهه از ربوده شده کاظم اخوان خبرنگار عکاس خبرگزاری ایرنا (پارس سابق) به همراه احمد متوسلیان، سیدمحسن موسوی و تقی رستگار مقدم می گذرد وی از جمله خبرنگارانی در دنیا است که سرنوشت پیچیده و تراژیکی داشته است. نظام رسانه ای و خبرنگاران ما در طول 35 سال گذشته در خصوص ضرورت روشن شدن سرنوشت مبهم او به عنوان یک خبرنگار چه کاری میتوانستند انجام دهند؟ تکلیف خبرنگاران در برابر هویت خبرنگاری وی چه بوده است؟
در سال‌های گذشته هر وقت موضوع سرنوشت چهار شهروند ربوده شده ایرانی در لبنان مطرح بوده از همه آنان به عنوان دیپلمات یاد شده، حتی رسانه ها ما نیز به این امر توجه نداشتند و به جای استفاده از جمله دیپلمات‌ها و خبرنگار ربوده شده برای ساده سازی از همان جمله دیپلمات های ربوده شده ایرانی در لبنان استفاده کرده اند. بدیهی است هر گونه ساده سازی، هویت خبرنگاری او را از قلم می اندازد هر سطح تحلیل یک نکته مهم را نادیده می گیرد و هر ساده سازی دیگر و یا سطح تحلیل دیگر مطلبی به ما می گوید که اندکی با آن یکی متفاوت است و متوجه هویت انگاری میشود.
اینک پس از 35 سال بار دیگر سرنوشت این عزیزان مورد توجه واقع شده و قرار است انشالله کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی با تشکیل کمیته حقیقت یاب سرنوشت نهایی آنان را مشخص کند و البته امید است که این بررسی همچون ادوار گذشته مجلس صرفا یک اقدام نمادین نباشد. تا وقتی که پاسخگویی مناسب مسولین و مطالبه آن توسط خبر نگارن وجود نداشته باشد افراد به خود حق می دهند تا کار های خود را در قالب الگو های نمادین و بدون پاسخگویی انجام دهند.
بی روی توای مه نگارین
رخساره من به خون نگار است
منبع: تسنیم
لینک کپی شد
نظر شما
پربیننده ها
آخرین اخبار
