کیش و مات آمریکا در شطرنج با چین

به گزارش گروه سایر رسانه‌های دفاع پرس، دونالد ترامپ در سال 2017 به‌راحتی از کنار بسیاری از مسائل گذشت؛ مناقشات دریای چین جنوبی از جمله مواردی بود که رئیس‌ جمهوری آمریکا آن را نادیده گرفت، مناقشاتی که ماحصل ساخت‌ و ساز‌های غیرقانونی و سیاست‌های نظامی‌ گرایانه پکن در جزایر این منطقه محسوب می‌شود. حقیقتا دونالد ترامپ برخلاف شعارهای انتخاباتی‌اش عمل کرد؛ تقابل با چین یکی از مهم‌ترین شعارهای انتخاباتی رئیس‌جمهوری کنونی آمریکا بود. تنش‌های حاصل از فعالیت‌های غیرقانونی کره‌شمالی در سال 2017 اوج گرفت و این بهانه‌ای بود برای ترامپ تا با سکوت در برابر سیاست‌های تهاجمی چین در دریای جنوبی، رهبران پکن را برای تحت فشار قرار دادن پیونگ یانگ با خود همراه و همصدا کند. سیاست‌گذاری رئیس‌جمهوری آمریکا در حالی است که براساس تصاویر ماهواره‌ای منتشرشده از سوی طرح شفافیت دریایی آسیا، چین نه‌تنها ساخت‌وسازهای غیرقانونی در این منطقه را متوقف نکرده، بلکه مقدمات ساخت پایگاه‌های موشکی و استقرار رادارهای بزرگ و سنسورهای مخصوص را فراهم کرده است. چین مدت‌هاست بر بخش دریای جنوبی ادعای مالکیت دارد؛ مالکیتی که نه‌تنها بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، بلکه نهادهایی جهانی چون دیوان لاهه نیز آن را به چالش کشیده است. با این‌حال رهبران پکن این حکم را نیز نادیده گرفتند؛ همان‌گونه که برخلاف هنجارها و قوانین بین‌المللی ساخت‌وسازها در این منطقه را ادامه می‌دهند. از همین رو در سال‌های اخیر چین ساخت‌ و سازهایش را افزایش داده است و به ‌این ترتیب هزاران هکتار از جزایر اسپاتلی را ضمیمه خاک خود کرده و پایگاه‌های خود را در آن مستقر کرده است.

طبیعتا ساخت این پایگاه‌ها قدرت مانور نظامی دولت چین را افزایش داده و رهبران پکن را قادر می‌سازد تعادل منطقه‌ای را به نفع خود حفظ کرده یا معادلات دریای چین جنوبی را در راستای منافع خود تعریف کنند. در مجموع باید گفت اختلاف‌های دریای چین جنوبی، بیش از یک کشمکش ژئوپلتیکی- جغرافیایی، زورآزمایی میان بازیگران فعال در منطقه قلمداد می‌شود؛ فعلا رهبران پکن توانسته‌اند در این کشمکش برگ برنده را در دست بگیرند، در میانه تنش‌ها چین نقش بازیگران فرامنطقه‌ای و سیاست‌های تحریک‌آمیز این دسته از کشورها را لحاظ کرده است و برمبنای آن برنامه‌ریزی و تصمیم‌سازی می‌کند. رهبران پکن به‌خوبی می‌دانستند با پیروزی ترامپ جمهوری‌خواه در دریای چین جنوبی درگیر چالش‌های جدی خواهند شد؛ تصور رهبران چین خلاف واقع نبود. براساس مفاد استراتژی امنیت ملی که اخیرا از سوی ترامپ افشا شد، ساخت‌وسازهای چین در دریای جنوبی از منظر رهبران آمریکا نه‌تنها غیرقانونی است، بلکه می‌تواند تهدیدی جدی علیه ثبات منطقه و جریان تجارت آزاد قلمداد شود. البته این هشدارها تازگی ندارد؛ پیش از این نیز فعالیت‌های چین در منطقه دریای جنوبی به‌عنوان تهدیدی علیه حاکمیت کشورهای منطقه قلمداد شد. بااین‌حال در شرایط کنونی آن‌چه باید مورد توجه قرار بگیرد، اولویت‌های کاخ سفید است؛ مناقشات دریای چین جنوبی در سال 2017 برای ایالات‌متحده اولویت نداشت، کاخ سفید بیش از هر زمان بر بحران کره‌شمالی متمرکز شده بود و از همین رو جاه‌طلبی‌های پکن در دریای جنوبی را از قلم انداخت. جولیان کو، استاد دانشگاه هوفسترا ضمن تأیید این مهم می‌گوید: «این حقیقت تلخی است؛ چراکه برای رهبران پکن فرصت‌ساز می‌شود تا میدان را برای افزایش مانور نظامی‌شان هموار کنند.»جولیان کو همان تحلیلگری بود که در سال 2016 درباره فعالیت‌های چین در دریای جنوبی هشدار داده و گفته بود رهبران پکن در این منطقه قلعه‌ای نظامی خواهند ساخت، چین می‌خواهد به‌عنوان ابرقدرت جهانی مطرح شود و از همین رو از هر فرصتی برای تحقق خواسته‌هایش استفاده می‌کند، طبیعتا مانور نظامی در دریای چین جنوبی برای رهبران پکن به‌مثابه فرصتی است که با توسل به آن بتوانند جاه‌طلبی‌های منطقه‌ای خود را محقق کنند و اگر ایالات متحده از کنار این مهم بگذرد دیگر قادر نخواهد بود پکن را در ادامه این مسیر متوقف کند. در ماه نوامبر دونالد ترامپ در جریان دیدار با شی جین پینگ، همتای چینی‌اش، از او خواست که ساخت‌وسازها در دریای چین جنوبی را متوقف کند؛ بااین‌حال این هشدار، هشداری زبانی بود و در عمل رئیس‌جمهوری آمریکا برای اجرایی شدن این مهم گامی برنداشت.

علاوه بر این رئیس‌جمهوری آمریکا چندین بار خواسته در ارتباط با مناقشات دریای چین جنوبی در قامت میانجی حاضر شود، اما شواهد نشان می‌دهد سیاست رئیس‌جمهوری آمریکا در راستای تحقق هدف دیگری طراحی شده و آن، مهار فعالیت‌ها و تحرکات هسته‌ای پیونگ‌یانگ است. دولت اوباما برخلاف ترامپ مناقشات دریای چین جنوبی را در اولویت برنامه‌ها و سیاست‌هایش تعریف کرده بود؛ از همین رو در آن برهه زمانی پرونده مالکیت فیلیپین بر جزایر مورد مناقشه به دیوان لاهه فرستاده شد، دیوان نیز براساس داده‌هایی که در اختیار داشت، حکم محکومیت پکن را صادر کرد، بااین‌حال چین نیز ساکت نماند و با توسل به اهرم‌های فشاری که در اختیار دارد فیلیپین را خاموش کرد.

از همین رو بسیاری از تحلیلگران از سیاست ترامپ که مناقشات منطقه‌ای چین را در اولویت قرار نمی‌دهد، حمایت می‌کنند؛ از منظر آن‌ها این مناقشه راه‌حل سیاسی- دیپلماتیک ندارد و ایالات متحده برای متوقف کردن پکن ناچار است به گزینه نظامی‌گری متوسل شود؛ گزینه‌ای که در راستای منافع آمریکا تعریف نشده است. ایالات متحده در گذشته هواپیماها و کشتی‌های نظامی‌اش را به مناطق نزدیک جزایر مورد مناقشه فرستاده بود و از این تصمیم با عنوان عملیات آزادی کشتیرانی برای اطمینان از دسترسی به راه‌های کلیدی حمل‌ونقل دریایی و هوایی یاد کرده بود. اجرای این مهم از سوی دولت اوباما موجی از انتقادها را به دنبال داشت. زمانی که ترامپ بر کرسی ریاست‌جمهوری تکیه زد، در نخستین گام کشتی جنگی را به دریای چین جنوبی فرستاد؛ کشتی موردنظر از فاصله 12 مایل دریایی صخره‌ای موسوم به میسچیف عبور کرد و این مسئله زمینه را برای آغاز تنشی جدی در رابطه ایالات متحده و چین فراهم آورد؛ با این‌ همه با اوج‌گیری تنش‌های هسته‌ای کره‌شمالی ایالات متحده ترجیح داد مناقشات را از اولویت برنامه‌هایش کنار بگذارد و به ‌این ترتیب چین را با خود همصدا کند. حال با آغاز سال 2018 تحلیلگران درباره اولویت‌های سیاست خارجی ترامپ گمانه‌زنی‌های زیادی را مطرح کرده‌اند؛ بسیاری از ناظران بر این باورند که ترامپ در سال جاری نیز مناقشات دریای چین جنوبی را کنار خواهد گذاشت، برخی دیگر از تحلیلگران با اشاره به معادلات حاکم بر منطقه معتقدند ترامپ ناچار خواهد شد مناقشات منطقه‌ای چین با همسایگانش را مورد توجه قرار دهد تا به ‌این ترتیب بتواند در برابر زیاده‌خواهی‌های پکن بایستد. جواد حیدریان، تحلیلگر مسائل امنیتی مانیل، در ارتباط با این مسئله به شکاف میان دولت و وزارت دفاع آمریکا اشاره کرده و در این باره می‌نویسد: «ممکن است ترامپ برای همصدا کردن چین، پرونده مناقشات را کنار بگذارد، اما گسترش ابعاد حضور چین در این منطقه برای وزارت دفاع آمریکا به‌مثابه تهدیدی جدی است. در حال حاضر پنتاگون در حال بررسی تاکتیک‌های احتمالی پکن در این مناطق است.» به باور کارشناسان فعال در وزارت دفاع آمریکا، چین پس از افزایش ساخت‌وساز جزایر مصنوعی و استقرار رادار و سنسور، مانورهای منظمی را برگزار می‌کند تا با توسل به آن‌ها بتواند مالکیت ادعایی‌اش بر این مناطق را تکرار کند. تداوم این مسئله موجب خواهد شد پکن خط قرمز‌های ایالات متحده را نادیده گرفته و با بازتعریف استراتژی و تاکتیک‌هایش در ارتباط با این منطقه، واشنگتن را در بن‌بستی جدی قرار دهد؛ آن هم در شرایطی که ترامپ سرگرم بازی پیونگ یانگ است و از تمام توانش برای مهار رهبر جوان کره‌شمالی استفاده می‌کند. مناقشات مرزی میان چین و کشورهایی چون ویتنام، فیلیپین، مالزی و برونئی که هم تهدید امنیتی است و هم تهدید زیست‌محیطی، در گام اول کشورهای جنوب شرق آسیا را به چالش می‌کشد و در گام بعد خطری جدی برای منافع کشورهای فرامنطقه‌ای و متحدان‌شان ایجاد خواهد کرد. 

منبع: آسمان آبی