اتکا به نسخه عبور به جای سم مهلک

به گزارش گروه سایر رسانه‌های دفاع پرس، امیرحسین یزدان‌پناه در یادداشتی نوشت:

درحالی که بیش از یک ماه از ضرب‌الاجل ترامپ برای اروپا درباره برجام گذشته و در این مدت، دست‌کم در حوزه مراودات دیپلماتیک تحولات جدیدی رقم خورده و حتی اروپایی‌ها قرابت بیشتری با آمریکا داشته اند، به تازگی رویترز با اشاره به یک سند محرمانه از وزارت خارجه آمریکا مدعی شده که خواسته‌های برجامی واشنگتن از شرکای اروپایی اش کاهش یافته و نرم‌تر شده است. براساس این گزارش درحالی که ترامپ در سخنرانی ۱۲ ژانویه (۲۲ دی) خود، از اروپا خواستار «توافق برای رفع نقص‌های وحشتناک» در توافق هسته‌ای شده بود، در نامه جدید که رویترز به آن دست یافته است، آمریکا خواستار «تعهد» برای «همکاری مشترک» به منظور «پیدا کردن» یک پیمان (accord) مکمل که به نقص‌های برجام «اشاره دارد» و نه یک توافق جدید، شده است. این خبر رویترز از پنج منظر دارای اهمیت است:

۱- تلاش ترامپ برای کاهش سطح خواسته هایش از اروپا نشان می‌دهد که کشور‌های اروپایی فعلا پای خواسته ترامپ برای تغییر برجام که در دی ماه مطرح کرده بود، نیامده و حداقل تاکنون با آن موافق نبوده اند.

۲- تلاش آمریکا برای کاهش تغییر الزام اروپا از اصلاح آن چه ترامپ آن را «معایب وحشتناک» برجام نامیده بود به «تعهد» گرفتن از اروپا برای همکاری مشترک باهدف دستیابی یک پیمان مکمل که صرفا به نقص‌های برجام اشاره داشته باشد، یعنی گرچه اروپا با تغییر برجام مخالفت کرده است، اما همچنان آمریکا و اروپا درحال رایزنی بر سر سه  موضوع هستند و ممکن است به نتیجه مشترک هم برسند: الف. برنامه موشکی ایران، ب. تغییر شرایط بازرسی از سایت‌های ایران، ج. تغییر بند انقضای توافق هسته‌ای موسوم به بند «sunset».

۳- آمریکا به دنبال آن است که درباره مسائل مربوط به ایران با اروپایی‌ها تفاهم کند و فعلا به دنبال تبدیل این تفاهم‌ها به یک توافق رسمی نیست، اما سناریوی آمریکا این خواهد بود که با پیمان مکملی که تدوین می‌کند، با اعمال محدودیت‌های جدید در حوزه منطقه‌ای و موشکی برای ایران، برجام را نه به صورت حقوقی بلکه به صورت عملی کان لم یکن کند. در این زمینه هرچند همچنان باید به نقش روسیه به عنوان متحد ایران توجه کرد، اما نباید احتمال تلاش آمریکا برای دستیابی به یک قطعنامه شورای امنیت را که به نوعی ایران را در آن محدودتر می‌کند، منتفی دانست.

۴- ظاهر امر نشان می‌دهد که اروپایی‌ها برسر اصل توافق هسته‌ای ایستاده و زیربار تغییر آن نرفته اند و این صراحت اروپا، ترامپ را وادار به عقب نشینی و کاهش سطح خواسته‌ها کرده است. اما عرصه رویارویی با ایران از سوی تروئیکای اروپایی نشان می‌دهد که همزمان برخی کشور‌های اروپایی نظیر فرانسه به طور مستمر پیگیر برنامه موشکی ایران و اعمال محدودیت‌های جدی بر آن و انگلیس به دنبال فشار بر ایران در مباحث منطقه‌ای (نظیر سوریه و یمن) و تبدیل این دو مسئله به موضوعی برای مذاکره و اعمال محدودیت به ایران هستند.

۵- ترامپ اصلا قابل پیش بینی نیست و تا ۱۲ می (۲۲ اردیبهشت ۹۷) باید منتظر هر اتفاقی بود از تلاش آمریکا برای ایجاد اغتشاش در ایران با هدف تحت فشار قرار دادن کشورمان و گرفتن امتیاز تا همراهی «یکی به نعل یکی به میخ» اروپا با آمریکا. درمقابل این شرایط نیز باید:

اول: با خباثت‌های آمریکا و سیاست‌های دوگانه اروپا قاطعانه برخورد کرد و مقابل آن ایستاد. هرگونه زمزمه برای سازش یا عقب نشینی در مسائلی که مستقیما به توان دفاعی و قدرت ایران بستگی دارد، عملا ایران را منفعل و دست بسته خواهد کرد.

دوم: دیپلماسی دوجانبه و چند جانبه ایران با همسایگان و کشور‌های منطقه و متحدان باید بیش از پیش جدی گرفته شود و حتی باید به فکر ائتلاف‌های جدید در منطقه بود تا قدرت چانه زنی و تاثیرگذاری ایران بر معادلات را بیشتر کند و ابتکار عمل را در مسائل مختلف که نیاز به مشارکت کشور‌های مختلف دارد از غرب بگیرد.

سوم: تاکید رهبر انقلاب در بیانات اخیرشان بر این که «در سیاست خارجی، ترجیح شرق بر غرب، ترجیح همسایه بر دور، ترجیح ملّت‌ها و کشور‌هایی که با ما وجه مشترکی دارند بر دیگران، یکی از اولویّت‌های امروز ماست» به خوبی نشان می‌دهد که حتی اروپایی‌ها نیز حداقل در شرایط فعلی نتوانسته اند انتظارات را برای آن که کشور‌های هدف مراوده جدی ایران باشند برآورده کنند و دست کم چشم انداز این موضوع مثبت نیست؛ بنابراین گرایش به کشور‌هایی که در جریان غربی قرار ندارند و تحت سیطره تصمیم‌های آمریکا و تروئیکای اروپایی نیستند باید اولویت اصلی مسئولان کشور باشد.

در این مسیر به توجه به شرق به جای غرب و توجه به اروپای دوم به جای تروئیکای اروپایی (فرانسه، انگلیس، آلمان) که در زمره کشور‌های غربی قرار دارند باید اصلی‌ترین راهبرد در سیاست خارجی باشد. اروپای دوم شامل کشور‌های مطرحی همچون ایتالیا، لهستان، هلند، اتریش و ... می شود که اتفاقا کشور‌های توسعه یافته هستند و سطح بالایی از رفاه و رونق اقتصادی در آن‌ها وجود دارد و تجربه تاریخی نیز نشان‌می دهد دنباله رو چشم و گوش بسته غرب نیستند.

درحالی که حدود دو ماه از مهلت ترامپ به اروپا باقی مانده، تغییر در سطح انتظارات واشنگتن نشان می‌دهد که در این دو ماه تاثیرگذار، سناریو‌هایی که در حوزه سیاست خارجی و رفع مشکلات داخلی از سوی مسئولان طراحی و اجرا می‌شود می‌تواند بر عقب نشینی غرب تاثیر جدی بگذارد و ابتکار عمل ایران را نیز در عرصه‌های مختلف بیشتر کند. دل بستن بیش از اندازه به برجام یا همراهی اروپایی‌ها در این سناریو‌ها می‌تواند چونان سم مهلک باشد و در مقابل تقویت «عزت ملی» و «تکیه نکردن به بیگانه» و «توجه به توان داخلی» در کنار دیپلماسی هوشمندانه با دیگر کشور‌ها نسخه عبور از شرایط کنونی است.

منبع: روزنامه خراسان