فرجام برجام برای اروپایی‌ها/ غرب به دنبال چیست؟
به گزارش خبرنگار بین‌الملل دفاع پرس، برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در تیرماه سال ۱۳۹۴ یکی از مهم‌ترین توافق‌هایی بوده است که بین پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل (آمریکا، فرانسه، بریتانیا، روسیه و چین) با ایران به تصویب رسید. از زمان اجرایی شدن این توافق تاکنون دولت آمریکا تمام تلاش خود را به کار گرفته تا دسترسی ایران را به استفاده از مزایای این توافق محدود کند و ایران را از منافع آن محروم کند.
این توافق مزایای اقتصادی زیادی برای اعضای اتحادیه اروپا نیز دارد؛ روابط اقتصادی خوب و سرمایه‌گذاری در ایران توسط کشورهای عضو اتحادیه یکی از مزایای این توافق برای غربی‌هاست. اما از سوی دیگر عدم همراهی با آمریکایی‌ها می‌تواند سبب از دست دادن بازار آمریکا برای این اتحادیه شود. در این میان اتحادیه اروپا تلاش دارد تا این توافق راکه چارچوبی را برای منع اشاعه سلاح‌هایی هسته‌ای است در راستای منافع خود حفظ کند.
پایبندی ایران به تعهدات خود در برجام و تایید سازمان انرژی اتمی، بهانه‌ای برای آمریکا به جای نگذاشته است تا بتواند بر اساس مستندات آن به توجیه منویات امپریالیستی خود بپردازد. از اینرو اروپا که همیشه نقش آسان کننده مسائل را در پیشبرد مقاصد آمریکا به عهده داشته با چالشی بزرگ روبرو کرده است.
به نظر می‌رسد که رئیس جمهور آمریکا همیشه مشتاق بر هم زدن توافق هسته‌ای ایران بوده است. دونالد ترامپ مکرارا از برجام به عنوان بدترین توافقی که آمریکا تاکنون داشته نام برده است. از اکتبر سال گذشته تا کنون ترامپ سیگنال‌هایی مبنی بر خروجش از برجام را ارسال کرده است. تمامی طرف‌های این توافق معتقدند که این توافق بسیار مهم و ایران نیز پایبندی خود را به آن نشان داده است. تاکید ترامپ بر خروج از برجام تا آنجا پیش رفته است که به کنگره آمریکا مهلتی 60 روزه برای اصلاح برجام و یا خروج آمریکا از آن داده است که در نهایت کنگره هیچ‌کدام را انتخاب نکرد. در اواسط ژانویه (دی‌ماه) سال‌جاری رئیس جمهور آمریکا خواستار تحریم‌هایی در خصوص برنامه‌های هسته‌ای ایران به عنوان اولین گام برای حفظ برجام شد و اروپا را تهدید کرد که اگر در مورد شروط پیشنهادی‌اش نتواند کاری کند از برجام خارج می‌شود.
ولادیمیرچیژوف نماینده دائم روسیه در پارلمان اروپا گفت: «اروپا و آمریکا نمی‌توانند بدون در نظر گرفتن روسیه و چین تغییری در توافق هسته‌ای ایران ایجاد کنند.» از سویی به دلیل مبادلات تجاری گسترده اروپا و آمریکا در صورت خروج آمریکا از این توافق، همکاری‌های تجاری اعضای اتحادیه اروپا با ایران قطع شود. این موضوع در مورد توافق هسته‌ای ایران یک ذره پیچیده‌تر است؛ زیرا علاوه بر مسائل اقتصادی و تجاری، اولویت‌های امنیتی نیز دخیل است که می‌تواند قدرت چانه‌زنی کشورهای اروپایی با آمریکا را دوچندان کند. با آنکه ترامپ بارها در سیاست‌های اتخاذ شده خود نشان داده که به دنبال منافع کوتاه‌مدت است تا منافع بلندمدت، این بار تا حدودی انعطاف نشان داده است.
وی در کنفرانس سه‌شنبه هفته گذشته مدعی شد که این توافق نباید صورت می‌گرفت و پیشنهاد کرد که برجام می‌تواند باز باشد و به صورت «توافق بسیار بزرگتر» درآید که در آن پیشنهادات «ماکرون»، رئیس جمهور فرانسه گنجانده شده است، این پیشنهادات شامل برنامه‌های موشکی ایران و محدود کردن مداخله ایران در منطقه خاورمیانه است که هر دوی این موارد در این توافق جاری موجود نیست.
به همین دلیل اروپایی‌ها تدابیر چندی از جمله بهینه سازی مکانیسم‌های نظارتی بر برنامه‌های هسته ای ایران، همکارهای منطقه ای برای حل و فصل موضوعات منطقه‌ای و موضوعات موشکی ایران خارج از حیطه برجام را پیشنهاد کردند. یکی از طرح‌هایی که اروپا در نظر دارد در صورت خروج آمریکا از برجام انجام دهد، این است که که اروپا بتواند با دیگر قدرت‌های بین‌المللی برجام را از طریق «خروج نرم: که بدون حضور آمریکاست، حفظ کند که این مسئله به موافقت آمریکا را برای به تاخیر انداختن تحریم‌های ثانویه نیاز دارد تا اروپا و دیگر شرکت‌های بین‌المللی بتوانند به تجارت و سرمایه‌گذاری در ایران بدون تهدید از دست دادن بازار آمریکایی‌ها ادامه دهند. چنین ترتیباتی می‌تواند از جنگ تجاری فراآتلانتیکی و اعمال دوباره بلوکه کردن تحریم‌هایی که شرکت‌هایی که از آمریکا تبعیت نکردند را تنبیه می‌کند، جلوگیری کند. اگر این ترتیبات به کار گرفته شود و مشکلی پیش نیاید برجام به قوت خود باقی است و در آینده که شرایط بهتر شد آمریکا می‌تواند به آن بپیوندد. این پیشنهاد تنها بستگی به ایران دارد که آیا با خروج طرف آمریکایی و پایبندی دیگر طرفین به برجام بخواهد در برجام بماند یا خیر، که البته بعید به نظر می‌رسد. زیرا ایران نیز اخیرا بیان کرده است که اگر برجام هیچ منافع اقتصادی برای ما نداشته باشد از آن خارج می‌شود.
از زمان تهدید ترامپ مبنی بر خروج آمریکا از برجام، تبعات منفی اقتصادی در ایران سبب ناآرامی‌هایی شده است که عمدتا ریشه مالی دارند، این موضوع با آنکه مورد خشنودی آمریکا برای بی‌ثبات کردن ایران است، از سویی سبب بی اعتمادی مردم ایران نسبت به توافقی است که نتیجه‌ای جز فقر بیشتر نداشته است. تصمیم اتحادیه اروپا برای حفظ توافق هسته‌ای ایران در هشدار، فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در پایان نشست شورای امور خارجی اروپا در بروکسل کاملا بارز بود. وی در هشداری ضمنی به آمریکا، از آمادگی تمامی 28 عضو اتحادیه اروپا برای حمایت کامل از توافق هسته‌ای ایران خبر داد و خاطر نشان کرد اجرای کامل توافق هسته‌ای توسط همه طرف‌ها برای ما از اهمیت استراتژیک برخوردار است. او به طور قاطع بیان داشت که بر اساس ضرب الاجل‌های خودمان عمل می‌کنیم نه رییس جمهور آمریکا.
به نظر نمی‌رسد دستاوردی را که سال‌ها طول کشید تا به یک توافق بین المللی تبدیل شود اکنون در آستانه فروپاشی باشد. اروپا به دنبال نگهداری برجام (با آمریکا یا بدون آمریکا)، با ایران است. با این وجود، اگر اروپایی‌ها با متحد خود آمریکا نتوانند به راه حلی مشترک دست یابند، نتیجه کار، از سرگیری دوباره برنامه‌های هسته‌ای ایران و جنگ فراآتلانتیکی تجاری است که مسئول هر دوی آنها، آمریکاست.
آمریکا با بـدعهدی در قرارداد برجام در سال ۱۳۹۶ و خروج از آن در سال ۱۳۹۷، اعتبار بین المللی خود را بیش از پیش تضعیف می کند، چرا که پس از این هیچ دولتی نمی تواند به پایدار بودن قراردادهای امضا شده با دولت آمریکا اعتماد کند. گویی اعتبار هر قرارداد با دولت آمریکا بین ۴ تا ۸ سال است. از سوی دیگر تجربه ایران بر مذاکرات هسته ای ایالات متحده با کره شمالی تأثیر منفی می گذارد. با خروج آمریکا از برجام و اتخاذ سیاست های تحریمی جدید، ایران نیز چون از منافع برجام محروم شده، از این قرارداد خارج خواهد شد و دور جدیدی از مناقشات هسته ای آغاز می شود که با توجه به عهدشکنی آمریکا، بازگرداندن ایران به میز مذاکرات بسیار سخت خواهد بود. مسأله مهم تر اینکه ایران که در قبال حسن نیت کامل خود با بدعهدی مواجه شده، این بار دلیل موثفی برای ژاپنی کردن برنامه اتمی خود خواهد داشت.
از تبعات دیگر خروج آمریکا از برجام، ایجاد انشقاق در اتحادیه اروپا به خاطر فشار این کشور به اروپا برای تحت فشار قرار دادن ایران است. از سویی کشورهایی مانند ایتالیا و اتریش از سیاست آمریکا و فرانسه در مورد تحدید توان موشکی ایران پیروی نمی کنند و از سوی دیگر ایران از جنبه اقتصادی، نظامی و سیاسی بیش از پیش به روسیه و چین دو رقیب اصلی آمریکا و اروپا نزدیک می شود. در صحنه داخلی نیز سیاست تهاجمی آمریکا علیه ایران، اسباب قدرت گیری نیروهای رادیکال در ساختار قدرت ایران را فراهم می کند و هرگونه مصالحه بین ایران و آمریکا را برای سالیان متمادی به تأخیر می اندازد. بدعهدی آمریکا در قرارداد برجام هم چون کودتا علیه دولت قانونی دکتر مصدق، سال ها در حافظه ملت و دولت های آتی ایران باقی می ماند و دیوار بی اعتمادی را بلندتر می کند. اما آمریکا با تجدیدنظر در سیاست خصمانه خود علیه ایران می تواند از منافع مشروع مصالحه با ایران برخوردار شود. دولت و ملت ایران نشان داده اند که اهل دیالوگ، دیپلماسی، تفاهم و مقاومت توأمان هستند.
انتهای پیام/ 431
