عربستان و رژیم صهیونیستی؛ دشمنان دیروز و دوستان امروز

به گزارش خبرنگار بین‌الملل دفاع پرس، تعمیق روابط اسرائیل و عربستان سعودی بار‌ها موضوع داغ رسانه‌های جمعی بوده است. شکی نیست هم‌اکنون عربستان سعودی و رژیم اشغالگر قدس روابط نزدیکی با هم دارند؛ اما موضوع مهم این است که آیا این روابط به تازگی و در زمان محمد بن سلمان توسعه یافته است و یا نطفه شوم این روابط سال‌ها پیش بسته شده است. به همین منظور روابط عربستان و اسرائیل را در دو بخش مورد بررسی قرار می‌دهیم؛ در بخش اول تاریخچه روابط ریاض و تل‌آویو و دلایل نزدیکی این دو مورد بررسی قرار می‌گیرد و در بخش دوم تهدید‌ها و فرصت‌های منتج از روابط این دو رژیم ارزیابی می‌شود:

بخش اول: تاریخچه روابط عربستان و اسرائیل

روابط عربستان و اسرائیل در خاورمیانه غالبا با پنهان‎کاری چه در سطح علنی و چه عملی همراه بوده است به طوری‌که گاه اظهارات برخی از مقامات این دو رژیم پرده از چهره ریاکارانه عربستان برداشته است. به عنوان مثال سفیر سابق اسرائیل در سال‌های 1965 تا 1970 در لندن به روابط عمیق و گسترده ملک سعود و ملک فیصل با اسرائیل اشاره کرده است. با این وجود تا سال 1982 و در زمان پادشاهی «ملک فهد» به دلیل سیاست «عدم موجودیت اسرائیل» روابط عربستان و اسرائیل تیره بود؛ اما پس از کنفرانس مادرید در سال ۱۹۹۱ میلادی روابط نزدیک میان این دو رژیم کودک‌کش حاصل شد و پنج کارگروه برای مقابله با مشکلات منطقه‌ای از جمله آب، محیط زیست، اقتصاد، پناهندگان و کنترل تسلیحات ایجاد شدند.

زمینه گسترش روابط اسرائیل و عربستان سعودی به سال‌های قبل باز می‌گردد. بر طبق اسناد «ویکی‌لیکس» از سال‌ها پیش مذاکرات سری میان مقام‌های دو رژیم در مورد مسئله ایران در جریان بوده است. از سویی مستندات ارائه شده در این اسناد به کمپانی‌های اسرائیلی که از طروق گوناگونی نظیر مشاوره‌های امنیتی، آموزش نیرو‌های نظامی، فروش تسلیحات و سیستم‌های پیشرفته تکنولوژی به کشور‌های خلیج فارس کمک کرده‌اند، اشاره داشته است. مضاف بر آن مقام‌های ارشد هر دو رژیم جلسات مستمری چه در داخل و خارج از منطقه برگزار کرده بودند. گزارش‌ها حاکی از آن است که فراورده‌های اسرائیلی تا زمانی که برچسب اسرائیلی نداشته باشند، در بازار‌های کشور‌های عرب خلیج فارس در دسترس مردم قرار می‌گیرد. روابط گسترده عربستان و اسرائیل با وجود مبادلات تجاری عمده، ملاقات‌های مخفیانه مقامات دو رژیم، سرمایه‌گذاری‌های مشترک و ... تا سال 2006 از سوی مقامات سعودی و اسرائیل کتمان می‌شد. اما پس از سال 2006 این روابط علنی شد.

هم اکنون عربستان توسط «بندر بن سلطان و محمد بن نایف» مستقیما با اسرائیل در ارتباط است و بندر بن سلطان رئیس اطلاعات عربستان و نیز دبیر شورای امنیت ملی عربستان، هماهنگ کننده روابط ریاض- واشنگتن- تل‌آویو است.

فلسطین سد راه عادی‌سازی روابط

از موانع مهم عادی‌سازی روابط اسرائیل و عربستان، مسئله فلسطین است. از میان کشور‌های عرب تنها دو کشور مصر و اردن، با اسرائیل روابط دیپلماتیک دارند که آن هم به دلیل قرارداد صلحی است که این دو کشور با اسرائیل منعقد کرده‌اند. از این رو عربستان بایستی این مانع عمده را از پیش رو برمی‌داشت. به همین منظور، عربستان برای عادی سازی روابط خود و اسرائیل، طرح «صلح عربی» را به ابتکار «ملک عبدالله» در سال 2002 پیشنهاد کرد. این طرح خواهان خروج اسرائیل از سرزمین‌های اشغالی بود که در سال 1967 توسط اسرائیل به تصرف در آمده بود. همچنین اجازه استقرار دولت فلسطینی در کرانه باختری و نوار غزه و نیز پذیرش بیت المقدس شرقی به عنوان پایتخت فلسطینی‌ها بود. اسرائیل ابتدا این طرح را رد کرد؛ البته پس از آن مقام‌های اسرائیلی، چون «شیمون پرز» رئیس جمهوری وقت و «ایهود اولمرت» نخست وزیر وقت اسرائیل از برخی جنبه‌های آن حمایت کردند. با وجود تلاش‌های ملک عبدالله پادشاه سابق عربستان سعودی برای تقویت روند مذاکرات صلح بین اسرائیل و فلسطین در حاشیه باقی ماند.

از سویی تلاش‌های عربستان برای تضعیف هر چه بیشتر فلسطین حتی در بعد نظامی نیز صورت گرفته است. بر این اساس در سال 2009 زمان حمله به غزه از سوی اسرائیل، عربستان سعودی به حمایت از اسرائیل برخاست، و به طور پی در پی رئیس «موساد» را جهت طرح حمله به ایران، ملاقات کرد. به طور مشابه در خلال نزاع اسرائیل و لبنان در سال 2006، سعودی‌ها با مقامات اسرائیلی در تماس بودند. به گفته روزنامه عبری زبان «یدیعوت آحارونوت» اسرائیل و عربستان مذاکرات پنهانی زیادی داشتند.

مذاکرات صلح بین فلسطین و اسرائیل از سال 2014 تاکنون بی‌نتیجه باقی مانده است. اما در چند سال اخیر نخست وزیر اسرائیل تمایل خود را به روند یک صلح منطقه‌ای نشان داده است. این تمایل در چارچوب عادی‌سازی روابط کشور‌های میانه‌رو عرب سنی مذهب با اسرائیل است و حل مسئله فلسطین پیش شرطی برای عادی سازی این روابط محسوب نمی‌شود.

دلایل نزدیکی

به طورکلی ریشه‌های نزدیکی روابط عربستان و اسرائیل را می‌توان اینگونه طبقه‌بندی کرد:
1- فروپاشی رژیم بعث عراق پس از حمله آمریکا به عراق در سال 2003، سرنگونی صدام حسین سبب حذف یکی از بازیگران سنی مذهب کلیدی در مقابله با ایران بود که سبب تحکیم روابط ایران و عراق و تقویت گروه‌های شیعه عراق شد.

2- داشتن دشمن مشترک، یعنی ایران که نگرانی زیادی را برای هر دو رژیم در منطقه ایجاد کرده است.

3- سیاست‌های ترامپ رئیس جمهور آمریکا که دو رژیم عربستان و اسرائیل را دارای نقش محوری برای مقابله با ایران و اهداف منطقه‌ای او می‌داند. بر همین اساس، فروش تسلیحات سنگین نظامی به اسرائیل و عربستان از اولویت‌های سیاست خاورمیانه‌ای وی محسوب می‌شود.

4- کاهش نقش آمریکا در خاورمیانه با از بین رفتن داعش و بازگشت روسیه به منطقه و ایجاد خلاء قدرت در منطقه که احتمال دارد توسط ایران پر شود.

در سال 2015 پادشاه عربستان ملک سلمان کمک مالی به کمپین انتخاباتی نخست‌وزیر کنونی اسرائیل یعنی «بنیامین نتانیاهو» کرد. عربستان سعودی از اسرائیل هواپیما‌های بدون سرنشین خرید؛ ولی برای پنهان کردن این معامله آن‌ها را از طریق کانال آفریقای جنوبی به کشور وارد کرد. آنتی مدیا گزارش داده است که اسرائیل و عربستان همکاری‌های نظامی در برخی از جزایر دریا سرخ (بین مصر و عربستان) دارند که در آنجا هر دو رژیم آموزش‌های نظامی مشترک دارند.

به طور کلی، اسرائیل و عربستان متحدانی که علیه سوریه هستند، با یکدیگر روابط تجاری دارند و شانه به شانه هم می‌جنگند. آنان به طروق مختلف نظیر کمک‌های مالی، تسلیحاتی، آموزسی و فنی به یکدیگر کمک می‌کنند.

ادامه دارد ...

انتهای پیام/