۲۷۲ لاله پرپر از سرزمین خورشید یادگار فتح خونین شهر

به گزارش خبرنگار دفاع پرس از استان مرکزی، پس از عزل بنی صدر از فرماندهی کل قوا زمینه رشد تفکر انقلابی و اتخاذ تدابیر جدید و بروز تحول و ابتکار عمل در طرح ریزی و اقدامات نظامی هموار شد و امکان هماهنگی سپاه و ارتش و همکاری این دو سازمان میسر گردید.

از این رو در سال دوم جنگ تحمیلی طی مدت 9 ماه، چهار عملیات بزرگ با موفقیت به اجرا درآمد. چهارمین و بزرگترین عملیات از سلسله عملیات های آزاد سازی مناطق اشغالی، طرح عملیاتی کربلای 3 بود که در زمان اجرا به عملیات (بیت المقدس) شهرت یافت و هدف قاطع آن آزاد سازی خرمشهر بود. موضوع اصلی این مقاله نگاه اجمالی بر نقش و عملکرد رزمندگان اعزامی از استان مرکزی که افتخار حضور و حماسه آفرینی در این عملیات و فتح خرمشهر است.

موقعیت جغرافیایی منطقه عملیات

منطقه عمومی بیت المقدس در جنوب غربی ایران و در جلگه هموار خوزستان واقع شده  که حدود جغرافیایی این منطقه از شمال به رودخانه کرخه کور، از جنوب به رودخانه کارون و اروندرود، ازناحیه شرقی به رودخانه کارون و از ناحیه غربی به هورالهویزه و مرزهای بین المللی ایران و عراق محدود می شود.

این منطقه به لحاظ برخورداری از موانع طبیعی، ازچهار سمت به هم پیوسته و به شکل مستطیل است  و نزدیک به 600 کیلومتر مربع وسعت دارد و برای ایران و عراق اهمیت استراتژیکی دارد.

استعداد و سازمان رزم نیروهای خودی

استعداد و سازمان رزم نیروهای خودی در این عملیات بدین ترتیب بود که قرارگاه قدس(محورشمالی)عبور از رودخانه کرخه و پیشروی به طرف کوشک،طلائیه تا مرز بین المللی، قرارگاه فتح(محور میانی)عبور از رودخانه کارون شمال (شمال دارخوئین)وپیشروی به طرف جاده اهواز-خرمشهر و ادامه پیشروی تامرز بین المللی و قراگاه نصر(محور جنوبی)عبور از رودخانه کارون(جنوب دارخوئین)وپیشروی به طرف جاده اهواز خرمشهر و ادامه پیشروی به سمت خرمشهر بود.

سازمان رزمی رزمندگان اعزامی از استان مرکزی

در عملیات «بیت‌المقدس» نیروهای عمل کننده استان مرکزی در قالب گردان های امام علی (ع) متشکل از رزمندگان شهرستان «ساوه»، گردان امام حسن (ع) رزمندگان شهرستان «اراک» و «شازند» به فرماندهی شهید «ناصر بختیاری»، گردان امام حسین (ع) رزمندگان شهرستان اراک و حومه به فرماندهی شهید «رحیم آنجفی»، گردان جانبازان روح الله (سلمان) رزمندگان اراک و حومه به فرماندهی شهید «نیازعلی طالبی»، گردان زرهی با یک گروهان از رزمندگان شهرستان اراک به فرماندهی برادر «محسن فرخی»، گردان مهندسی رزمی ستاد پشتیبانی جنگ جهاد سازندگی شهرستان اراک، رزمندگان ارتشی استان مرکزی که پرسنل یگان های ارتش جمهوری اسلامی بوده‌اند تقسیم بندی شدند که تمامی گردان‌های فوق در یگان‌های عملیاتی با نام تیپ 7 ولیعصر (عج)، تیپ 22 بدر و تیپ 30 زرهی سپاه پاسداران سازماندهی شده بودند.

ستاد پشتیبانی مهندسی جنگ استان مرکزی در عملیات «بیت‌المقدس» توانست موثر واقع شده و اقدامات ارزنده‌ای را انجام دهد.

این ستاد در عملیات «بیت‌المقدس» توانست بیش از هشت کیلومتر خاکریز در حاشیه جاده «پل نو» بصره را در قالب عملیات خاکریز ایجاد کند و بیش از 18کیلومتر از جاده خرمشهر تا پاسگاه «کوت سوار» کوبیده و شن ریزی را صورت دهد.

در ابتدای کار جهت خروج آب های اضافی و ناگهانی که عراقی‌ها وارد منطقه می‌کردند کانال‌هایی به طول 5 متر توسط ستاد پشتیبانی مهندسی جنگ استان مرکزی صورت گرفت.

به دلیل هجوم شدید و تیراندازی بیش از حد، هر شیب به ترتیب و به نوبت 3 کیلومتر تا نزدیکی پاسگاه کوت سوار جهت تقویت خاک ریز آن انجام شد.

از دیگر اقدامات انجام شده توسط ستاد پشتیبانی مهندسی جنگ استان مرکزی, خاک‌برداری حاشیه نهر عرایض بود به این صورت که در دو جناح نهر جهت عبور آب زیاد به مقدار 6 متر و به طول 6 کیلومتر خاک‌برداری صورت گرفت.

حذف و لایه‌روبی نیزارهای داخل نهر عرایض از دیگر فعالیت های این ستاد در جریان عملیات «بیت‌المقدس» بود.

خرمشهر را خدا آزاد کرد

عملیات بیت المقدس در 30 دقیقه بامداد روز 10 اردیبهشت 1361 با قرات رمز مقدس (بسم الله الرحمن الرحیم. بسم القاصم الجبارین یا علی بن ابیطالب) با هدف آزادسازی شهرهای خرمشهر و هویزه و جاده اهواز-خرمشهر و خارج ساختن شهرهای اهواز، حمیدیه و سوسنگرد، بستان و جاده اهواز – آبادان از برد آتش توپ خانه دشمن و تامین مرز بین المللی آغاز شد.

مرحله اول

قرارگاه نصر در مجموع با پنج قرارگاه فرعی در محور جنوبی و در جناح چپ منطقه عملیاتی ماموریت داشت تا با عبور از رودخانه کارون مواضع دشمن را در حد فاصله ایستگاه نیم نود (کیلومتر 85) تا ایستگاه گرمدشت منهدم نموده وپس از ان باچرخش نوددرجه به سمت خرمشهر حمله خودرا ادامه دهد.

گردان های امام علی، امام حسین و امام سجاد ازتیپ 22 بدر بعنوان نیرو های خط شکن وگردان امام حسن نیز بعنوان احتیاط درمرحله اول عملیات وارد عمل شدند.

همزمان با آغاز عملیات گروهان زرهی نیز ازکارون عبور کرده و در ساحل غربی آن آرایش رزمی گرفت تا گردان¬های رزمی را پشتیبانی نماید.

گردان جانبازان روح الله درمرحله اول مشغول سازماندهی وحفظ آمادگی رزمی بود.

رزمندگان سازماندهی شده درتیپ 27محمدرسول الله صلی الله علیه و اله و سلم تحت فرماندهی سردارشجاع و سلحشور جبهه اسلام، شهید احمد متوسلیان موفق شدند بخشی ازجاده اهواز-خرمشهر را آزاد نموده و موجی از شادی و شعف را در فرماندهان، رزمندگان و مردم پشت جبهه ایجاد کنند.اعلام این خبر از صدای جمهوری اسلامی غریو کوبنده تکبیر را در سراسر جبهه به همراه داشت.

طی این مرحله ازعملیات تعدادی از رزمندگان اعزامی از ساوه و اراک هنگام آزادسازی جاده اهواز – خرمشهر به شهادت رسیدند و عده¬ای نیز مجروح شدند. گردان امام حسن مجتبی علیه السلام ماموریت یافت تا در خط مقدم که توسط سنگرسازان بی¬سنگر گردان مهندسی رزمی جهاد در فاصله 5/2 کیلومتری مقابل جاده اهواز-خرمشهر احداث شده بود مستقر شود.

رزمندگان گردان یاسر و عمار از تیپ 7 ولیعصر علیه السلام نیز بدون رویارویی با دشمن خود را به جاده اهواز- خرمشهر رساندند؛ ولی با روشن شدن هوا و تاخیر در رسیدن گردان¬های دیگر و نداشتن مواضع دفاعی مناسب مجبور به عقب نشینی و استقرار در مواضع شرق جاده شدند.

در نهایت شب 12 اردیبهشت ماه قرارگاه نصر موفق شد کنترل بخشی از جاده را به دست بگیرد. همچنین قرارگاه های قدس و فتح مشغول استحکام و پدافند از مواضع جدید خود بودند.

مرحله دوم

مرحله دوم عملیات از ساعت 22:15 روز 16/2/1361 با رمز مقدس یا علی بن ابیطالب علیه السلام آغاز شد. قرارگاه قدس (محور شمالی) در طول چند روز به بیش از آنچه در تعیین هدف¬ها پیش بینی شده بود دست یافت.

شب 17 اردیبهشت مصادف با سالروز ولادت امیر مومنان حضرت علی علیه السلام بود (13 رجب). فرماندهان ارتش بعثی عراق که چندین لشگر خود را در محور شمالی ( قرارگاه قدس) در محاصره می دیدند، برای فرار از حلقه محاصره دست به یک عقب نشینی تاکتیکی زده و لشگرهای محاصره شده خود را به طرف خرمشهر عقب کشیدند. از این روهمه یگان های قرارگاه فتح (محور میانی) تا ساعت 9 بامداد 17/2/1361 به خط مرزی در محدوده کوشک و حسینیه دست یافتند.

قرارگاه نصر با تصرف قرارگاه تیپ 6 زرهی عراق یک ستون در حال حرکت دشمن را متلاشی و 31 تانک عراقی را منهدم کرده و 20 دستگاه تانک سالم را به غنیمت گرفت. همچنین به آتش بار کاتیوشا عراق دست یافته و با تصرف کانال آب در منطقه گرمدشت تا مرز بین¬المللی، توپخانه عراق در جنوب کانال مزبور را به غنیمت در آوردند و چند کیلومتر از دژ مرزی را آزاد کردند. هر سه قرارگاه در طول چند روز نبرد سنگین موفق شدند به دژ مرزی رسیده و الحاق کنند. جاده آسفالت اهواز-خرمشهر تا محدوده نیم ایستگاه نود آزاد شد و مورد استفاده یگان¬ها قرار گرفت.

تیپ 22 بدر ماموریت یافت گردان های خود را به خط پدافندی مقابل ایستگاه حسینیه انتقال داده و آماده حمله در مرحله سوم عملیات باشد.

تیپ 27 محمد رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم روز 17/2/1361 موفق شدند دشمن را در دژ مرزی عقب رانده و چندین پاتک سنگین یگان¬های زرهی دشمن را در هم بکوبند. شهید حاج احمد متوسلیان برای نشان دادن وضعیت دشوار و بحرانی، شاسی بیسیم خود را فشار داده و به فرمانده قرارگاه نصر(شهید حسن باقری)می گفت: (گوش کن ببین چه خبر است...) صدای رگبار گلوله¬ها، انفجار توپها و شلیک آر پی جی¬ها در همه جا شنیده  می شود ،  ارتش عراق با تمام قدرت پاتک کرده بود؛ وضعیت سختی بود.

تیپ 7 ولیعصر علیه السلام ساعتی پس از آغاز مرحله دوم به دژ مرزی در محدوده ایستگاه نیم نود رسید. گردان جانبازان روح الله تا مرز پیش روی کرد و بعد از ظهر با پاتک و محاصره عراقی ها رو به رو شد و پس از ساعتی مقاومت و با شکستن محاصره و انهدام 7 دستگاه تانک دشمن را عقب راند. با وجود این موفقیت چون دیگر گردان¬های تیپ نتوانسته بودند به مرز برسند، به ناچار این گردان هم به عقب برگشته و روی دژ مرزی مستقر شد. در طی این مرحله چندین نفر از رزمندگان گردان های امام حسن مجتبی و جانبازان روح الله به شهادت رسیده و تعدادی نیز مجروح شدند.

تیپ 30 زرهی بعد از مرحله دوم، ماموریت یافت تا محدوده کوشک و ایستگاه حسینیه پیش روی کرده و در خط دوم دفاعی استقرار پیدا کند.

مرحله سوم

مرحله سوم عملیات از روز 19/2/1361 با هدف محاصره خرمشهر و تثبیت سرزمین های آزاد شده آغاز گردید. در مرحله سوم نبرد تلاش اصلی به قرارگاه نصر سپرده شده بود. قرارگاه فتح نیز ماموریت بازسازی، تجدید قوا و تثبیت موقعیت به دست آمده را داشت. ماموریت قرارگاه قدس هم حفظ دستاوردهای مرحله یکم و دوم در محدوده جاده حسینیه تا هورالهویزه بود. همچنین عقب راندن ارتش عراق در آن نواحی از دژ مرزی به آن سوی نوار مرز در داخل خاک عراق تعریف شده بود. قرارگاه نصر ماموریت داشت در حد فاصل جاده اهواز-¬خرمشهر تا مرز بین المللی، از شمال به جنوب تک کند و از شلمچه تا شرق پل نو را به تصرف در آورد و با انهدام نیروهای عراقی در خطوط پدافندی، بخش عمده لشگر 11 پیاده ارتش عراق راکه در خرمشهر مستقر بود به محاصره در آورد.

تیپ 22 بدر با گردان امام حسن مجتبی علیه السلام تهاجم خود را در ساعت 23 روز 19/2/1361 آغاز کرد و ساعت 2 بامداد خاکریز اول و دوم را تصرف کرد. آن¬ها قبل از خاکریز سوم با آتش تیربارهای دشمن روبرو شدند. در این وضعیت گردان های امام سجاد و امام صادق تیپ نیز وارد عمل شده و تا ساعت 6 بامداد خاکریز اصلی دشمن را تصرف کردند و علاوه بر آزادی تعدادی از نیروهای خودی که در مراحل قبل به اسارت در آمده بودند، عده زیادی از عراقی ها را نیز اسیر کردند.

در این مرحله بیش از 100 نفر از رزمندگان گردان امام حسن شهید و تعدادی مجروح شدند. روز 22/2/1361 پیش روی رزمندگان ادامه یافت و تا 700 متری سیل بند عرایض پیش روی کردند و بدین ترتیب اولین گام برای محاصره خرمشهر با موفقیت برداشته شد.

تیپ 7 ولیعصر وظیفه داشت در جناح جنوبی قرارگاه فتح از دژ مرزی به سمت مرز بین المللی پیش روی کند و مرز را تامین و تثبیت نماید. در این محور کار انتقال نیروها به خط باید با وسایل نقلیه صورت می گرفت. به ناچار نیروها برای رسیدن به خط 5 کیلومتر پیاده روی کردند و درنتیجه در آستانه صبح به خط رسیدند و هدف خود را تامین کردند. سرعت عمل گردان جانبازان روح الله در رسیدن به هدف تحسین برانگیز بود.

تیپ 27 محمد رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم  عملیات خود را از دژ مرزی به سوی مرز بین المللی آغاز کرد و یک پاسگاه عراقی را به تصرف در آورده و با تثبیت مواضع خود در مرز با چرخش 90 درجه¬ای به سوی جاده شلمچه به پیش روی خود ادامه داد تا گام دوم نیز جهت محاصره خرمشهر برداشته شود.

مرحله چهارم

بر پایه طرح ریزی اولیه عملیات بیت المقدس، باید در پایان مرحله سوم عملیات و پیش روی قرارگاه نصر، خرمشهر فتح می شد اما واقعیت¬های صحنه نبرد از دشواری آزادی خرمشهر حکایت می¬کرد. با وجود آزادسازی 5000 کیلومتر مربع از سرزمین¬های کشورمان و اسارت بیش از 5000 نفر عراقی مردم ایران همچنان منتظر آزادسازی خرمشهر بودند. از سویی دیگر 23 شبانه روز نبرد پی در پی توان رزمندگان را کاسته بود و یگان¬ها نیاز به بازسازی داشتند و این مسئله خود زمینه ساز بازیابی توان دشمن و تمرکز آن و پیچیدگی بیشتر عملیات می¬شد. از این رو فرصت ضرب الاجل در اختیار یگان¬ها قرار گرفت تا به بازسازی و تجدید سازمان نیروهای خود بپردازند و هرچه سریع تر آماده فتح خرمشهر شوند.

در چنین وضعیتی قرارگاه فجر که در منطقه فکه، ماموریت تک فریبنده را داشت با سه تیپ تحت امر خود به منطقه خرمشهر فراخوانی شد. سپس در جلسات متعدد فرماندهان مرحله چهارم عملیات به این شکل طراحی شد:

قرارگاه نصر با حرکت در امتداد مرز به سمت جنوب ضمن بستن جاده شلمچه خود را در محور نهرخیّن به اروندرود برساند.

قرارگاه فجر در جناح میانی و در امتداد نهر عرایض به سمت اروندرود پیشروی کند.

قرارگاه فتح نیز در امتداد جاده اهواز-خرمشهر و برای آزادسازی خرمشهر وارد عمل شود.

قرارگاه قدس مسئولیت تامین مناطق آزاد شده را داشت.

ساعت 22:30 شبانگاه اول خرداد 1361 نبرد قرارگاه نصر آغاز شد و ساعت 8:30 بامداد رزمندگان با قرارگاه فجر الحاق کردند و با ادامه پیشروی تا پیش از ظهر به 500 متری پل صدام که روی نهرخیّن برپا شده بود رسیدند. اما قرارگاه فتح به دلیل حساسیت و هوشیاری دشمن نتوانست به اهداف مورد نظر دست یابد و با روشن شدن آسمان در منطقه پلیس راه جاده خرمشهر-اهواز متوقف شد. ولی با تلاش قرارگاه¬های دیگر محاصره خرمشهر کامل شد.

ارتش عراق برای خارج کردن حدود 14000 نفر عراقی که در خرمشهر محاصره شده بودند در محدوده پل نو و نهر عرایض، از سمت شلمچه و خرمشهر چندین بار پاتک کرد؛ لیکن با مقاومت یگان¬های ایرانی این پاتک¬ها به شکست انجامید.

صبح روز سوم خرداد 1361 حلقه محاصره تنگ تر شد و انبوه نیروهای عراقی که دو روز محاصره در هوای گرم، طاقتشان را به سر آورده بود مقاومت را بی¬تاثیر دانستند و با خروج از مواضع خود در چندین ستون طولانی و کنار هم به سوی دروازه شمالی خرمشهر(پلیس راه) آمدند و خود را تسلیم کردند.

در این مرحله از عملیات تیپ 22 بدر به دلیل تلفات زیاد در مراحل قبل ماموریتی نداشت.

گردان جانبازان روح الله و گردان های دیگر، تیپ 7 ولیعصر علیه السلام موفق به تصرف جاده شلمچه شدند در حالی که نیمه شب سوم خرداد فرمانده با اخلاص و با صفای گردان جانبازان روح الله «شهید نیازعلی طالبی» شربت شهادت نوشید و به جمع شهیدان گرانقدر دفاع مقدس پیوست.

تیپ27محمدرسول الله صلی الله علیه وآله و سلم موفق شد پل صدام را تصرف کرده و وارد جزیره بوارین شود و تلفات سنگینی به نیروهای عراقی وارد آورد.

تیپ 30 زرهی تا محدوده جاده شلمچه پیش روی کرده و با پشتیبانی آتش تانک¬های خود پاتک های دشمن را سرکوب می نمود.

به این ترتیب خرمشهر که پس از 34 روز مقاومت در برابر متجاوزین عراقی صبح روز 4/8/1359 اشغال شده بود، بعد از 575 روز و طی 25 روز عملیات در ساعت 11 صبح روز 3/3/1361 آزاد شد. بعدازظهر روز سوم خرداد با انتشار خبر آزادی خرمشهر امت سلحشور ایران اسلامی در تمامی شهرها جشن پیروزی را با اهدا شیرینی وگل برپا کردند. شادی وصف نشدنی مردم یادآور روزهایی مثل فرار شاه، ورود امام خمینی به ایران و پیروزی انقلاب اسلامی بود. غروب روز سوم خرداد فاتحان خرمشهر پس از نظافت مسجد جامع، هم زمان با نماز مغرب و عشا نماز شکر به جا آوردند.

موفقیت این عملیات حاصل فداکاری همه رزمندگان شرکت کننده به خصوص ایستادگی و از جان گذشتگی 272 شهید و 5500 مجروحی است که در راه این مقاومت کردند.

انتهای پیام/