جنوب یمن؛ صحنه تغییر مناسبات میان عربستان و امارات؟

به گزارش گروه سایر رسانه های دفاع پرس، محمدمحسن فایضی در یادداشتی نوشت: بحران یمن در چند ماه گذشته شاهد تحولات بسیار مهمی چون اشغال سقطری از سوی امارات، ترور صالح الصماد از رهبران انصار الله و تحرکات ویژه جنوبی‌ها در عدن بود. این تحولات، مستقیم و غیرمستقیم بسیار تحت تأثیر امارات بوده است. در این یادداشت ضمن بررسی تحولات جنوب به پیامدهای آن و اهداف امارات از این تحولات خواهیم پرداخت.

۱-اشغال سقطری؛ پیام مهم امارات

در هفته‌هایی که گذشت نیروهای امارتی با ورود به جزیره سقطری در جنوب شرق یمن، این بندر را اشغال کردند و نیروهای دولت مستعفی عبد ربه منصور هادی که وابسته به سعودی‌ها هستند را از این جزیره اخراج کردند. منابع نزدیک به دولت فراری و مستعفی یمن به روزنامه العربی الجدید گفتند که هیئت سعودی به‌منظور دیدار با دولت فراری و مستعفی یمن و امارات درباره بحران بین دو طرف بر سر جزیره سقطری، وارد این منطقه شده است اما تحولات یمن و تداوم جنگ رسانه‌ای طرفداران امارات و سعودی در یمن نشان داد که علی‌رغم ورود هیئت سعودی، مسئله جزیره سقطری حل نشده، به گونه‌ای که اخبار حاکی از آن است که امارات حضور خود در جزیره سقطری را از طریق اعزام نیرو و تجهیزات نظامی بیشتر از قبیل تانک و خودروی زرهی، تقویت کرده است.[۱] پس از تشدید تنش‌ها میان امارات و سعودی، عبدالخالق عبدالله مشاور ولیعهد ابوظبی در سخنانی گفت: «اگر دولت عبدربه منصور هادی به رویکرد فعلی خود ادامه بدهد، امارات در نقش خود بازنگری خواهد کرد و نظامیان اماراتی را به کشور باز می‌گرداند.»[۲]

جزایر سُقُطرا یا سُقُطری، مجمع‌الجزایری است که در غرب اقیانوس هند، میان دو قاره آسیا و آفریقا و در دهانه خلیج عدن قرار دارد. در سال ۱۸۸۶ جزایر سقطری به اشغال بریتانیا درآمد. بریتانیا از این جزیره به عنوان یک پایگاه دریایی استفاده می‌کرد که پس از استقلال دولت یمن جنوبی به این کشور واگذار شد.

طی سه سالی که از جنگ ائتلاف به سرکردگی عربستان علیه یمن می‌گذرد، اخبار پراکنده ای از تلاش امارات برای به دست گرفتن اداره این جزیره منتشر شد که هر بار با تکذیب ائتلاف روبرو شد. پیش از این در سال ۹۴ اخباری مبنی بر تلاش سعودی‌ها برای ساخت پایگاه دریایی در این جزیره منتشرشده بود. پایگاه خبری «الاتحادپرس» مدعی شده بود که عربستان سعودی، جزیره راهبردی «سقطری» واقع در میان دو قاره آسیا و آفریقا و در دهانه خلیج عدن را اشغال کرده است. بر اساس این گزارش، عربستان سعودی قصد داشت بزرگترین پایگاه دریایی خود را در این جزیره بسازد و به همین دلیل نیز، میزان زیادی مصالح بتنی و سیمانی صنعتی وارد این جزیره کرده بود.[۳]

در کنار اشغال سقطری و بالا گرفتن تنش میان سعودی و امارات، دیگر تحولات مانند ترور صالح الصماد، تحلیل گران را نسبت به رفتارهای امارات مشکوک‌تر کرد. الصماد یکی از شخصیت‌های مهم انصارالله بود که بسیار به راه حل مذاکره و گفتگو مخصوصاً با جنوبی‌ها تمایل داشت. فارن پالیسی در گزارشی نوشت شهادت صالح الصماد علی‌رغم ادعای سعودی‌ها کار اماراتی‌ها بوده است. بنا به گزارش فارن پالیسی، امارات تا حد زیادی به نیروهای تحت حمایت ائتلاف ریاض در یمن کمک نظامی می‌دهد و هم‌اکنون تلاش‌های خود را در جهت حمایت از «طارق صالح» خواهر زاده «علی عبدالله صالح» رئیس سابق حزب کنگره مردمی یمن و رئیس‌جمهور پیشین این کشور متمرکز کرده است. طارق، هدایت عملیات نظامی برای گرفتن بندر حدیده از انصارالله را برعهده دارد.[۴]

۲-اهداف امارات از تحولات در جنوب یمن

برای درک صحیح از رفتار اماراتی‌ها در یمن باید به مهم‌ترین اختلاف امارات و سعودی در یمن پرداخت. پس از حضور امارات در ائتلاف سعودی‌ها برای حمله به یمن، اختلاف این دو کشور در یمن از روز نخست تاکنون روز به روز افزایش یافته است. امارات در یمن، به دنبال افزایش نقش و نفوذ خود در شبه‌جزیره عربستان، استقلال یا ایجاد فدرال جنوبی به‌منظور افزایش نقش خود در آنجا و نیز جلوگیری از تبدیل شدن بندر عدن به‌عنوان رقیبی برای دبی است. سعودی‌ها با توجه به وضعیت موجود شش فدرالی یا اشغال کل یمن را برای تحقق بخشیدن به منافع خود مناسب می‌دانند، اما امارتی‌ها تشکیل دو یمن جنوبی و شمالی به‌منظور سیطره بر یمن جنوبی و بالاخص بندر عدن را بهترین گزینه آینده یمن برای خویش تصور می کنند.[۵] این اختلاف بسیار مهم و اساسی بارها موجب تنش‌های سیاسی و حتی میدانی میان نیروهای نظامی و شبه نظامیان حامی دو طرف شده است. برکناری خالد بحاح مهره اماراتی‌ها از سمت نخست وزیری، درگیری چندباره گروه‌های نظامی و تروریستی حامی طرفین در عدن و اطراف آن و … بخشی از نمونه‌های عیان شده این اختلافات است. به طور نمونه ممانعت از ورود هواپیمای یکی از شخصیت‌های سلفی حامی عربستان به عدن بهانه‌ای شد تا عبدربه منصورهادی دو عنصر کلیدی امارات در عدن را برکنار کند. برکناری عیدروس الزبیدی از شخصیت‌های مطرح نزدیک امارات و از رهبران قدرتمند حراک جنوبی از سمت استانداری عدن و هم‌چنین عزل هانی بریک فرمانده فرودگاه عدن؛ دو واکنش شدید سعودی‌ها بود که تنش‌ها را باری دیگر با ابوظبی نمایان کرد.[۶]

اتفاقی که برخی نقطه عطفی در تنش‌های امارات و سعودی‌ها می‌دانند. پس از برکناری عیدروس الزبیدی، جنوبی‌ها با کمک امارات رفتارهای جدی‌تری برای استقلال و کاهش قدرت دولت عدن به رهبری عبدربه منصور هادی انجام داده‌اند. موضوعی که موجب شده در ماه‌های اخیر بارها امارت به خیانت و ماجراجویی در امارات از سوی رسانه‌های نزدیک به عربستان در یمن متهم شود. این تهمت‌ها حتی موجب شد انور قرقاش وزیر مشاور دولت امارات در امور خارجه در توییتر خود مدعی شد که امارات متعهد شده تا در قالب ائتلاف عربی مأموریت خود در بازگشت «دولت قانونی و ثبات» به یمن را تکمیل کند. در حالی که امارات به انجام طرح‌های مشکوک که تمامیت ارضی یمن را مورد هدف قرار داده متهم شده است، این وزیر اماراتی گفت: «فرزندان ما هر روز در میدان‌ها نشان می‌دهند که آن‌ها دوست و هم‌پیمان صادق و توانا هستند و توهین‌هایی که به امارات و مسئولان ارشد آن می‌شود نشانه عجز و نادانی است. تاریخ با حروفی طلایی خواهد نوشت که امارات با شرافت مسئولیت‌های خود در تحقق امنیت در منطقه را انجام داده است و وقتی‌که وعده داده بر وعده خود بوده و طعنه‌های بسیاری را متحمل شده است.[۷]»

با افزایش دخالت‌های امارات در امور داخلی یمن به‌ویژه در جنوب این کشور، محور مقابل انصار الله و جریان‌هایی که تا دیروز از اقدام نظامی عربستان و امارات به یمن حمایت می‌کردند به منتقدین اصلی امارات تبدیل شده‌اند. امارات در جدیدترین اقدام یک فعال جنوبی یمنی را به اتهام توهین به امارات بازداشت کرده است در جریان بازداشت این شهروند یمنی، نیروهای تحت فرماندهی امارات با فعالان یمنی درگیر شده بودند که منجر به مجروح شدن چند تن شده بود.

نمونه‌هایی که در بالا اشاره شد همگی به خوبی نشان می‌دهد که گویا در شرایطی که وضعیت محور ائتلاف سعودی و امارات در جنوب رو به بهبود است چالش‌ها و اختلافات در حال افزایش است؛ اما حال باید پرسید مهم‌ترین پیامدهای تلاش امارات در جنوب در تحولات یمن چه خواهد بود؟

۳- آیا سعودی به خواسته امارات تن می‌دهد؟

نخستین تأثیر و پیامد تلاش‌های امارات در جنوب یمن بر رفتار و کنش‌های سعودی خواهد بود. سعودی‌ها و بن سلمان بیش از سه سال در بحران یمن در حال تلاش برای دیکته کردن خواست خود هستند اما تحولات روز به روز برای آنان در حال پیچیده‌تر شدن است. به نظر می‌رسد سعودی برای رهایی از بحران (با خواست حداقلی) مجبور به تن دادن به منافع و سناریوهای امارات در جنوب خواهد بود. نقش، نفوذ و قدرت گروه‌های نزدیک به امارات در این مسئله بسیار تأثیرگذار خواهد بود و شاید بن سلمان را مجبور کند برای رهایی از بحران یمن به این مسئله تن دهد.

برخی رسانه‌های یمنی مدعی شده‌اند که امارات با عربستان توافق کرده است که اداره جزیره سقطری به مدت پنج سال به ریاض واگذار شود و پس از آن به امارات بازگردد. امارات برای خروج از بحران کنونی در سقطری به این توافق روی آورده و ضمن اینکه بر اساس این توافق دولت بن دغر (مورد حمایت عربستان) نیز منحل می‌شود و سیطره کامل استان‌های جنوبی به دولتی واگذار خواهد شد که کاملاً همسو با امارات و به دور از سیاست‌های حزب «الاصلاح» در جنوب است. از سوی دیگر حمایت نظامی امارات از نیروهای نخبه سقطری که بر کلیه تأسیسات حیاتی این جزیره پس از خروج نیروهای اماراتی سیطره یافته‌اند، ادامه خواهد داشت و همین امر می‌تواند به بازگشت امارات به این جزیره کمک کند. در چنین شرایطی بود که دولت بن دغر ناگهان اعلام کرد که بحران با امارات به پایان رسیده و پس از خروج بن دغر از جزیره سقطری و عزیمتش به ریاض، سفیر عربستان در عدن نیز وارد این جزیره شد. چندی پیش، کمیته نظامی عربستان برای بار دوم وارد سقطری شد و نشستی را با دولت بن دغر برگزار کرد و پس از آن پایان بحران و بازگشت آرامش به سقطری اعلام شد.[۸]

۴- جمع‌بندی

ادعاهای مطرح شده در خصوص توافق عربستان و امارات پس از اشغال سقطری، نفوذ امارات در جنوب، افزایش قدرت گروه های نزدیک به امارات در عدن، نقش طارق صالح در جبهه ائتلاف برای حمله به بندر حدیده و … همگی نشانه‌هایی است که نشان می‌دهد گویا سعودی‌ها برای رهایی از بحران در این مقطع با برخی خواست‌ها و طرح‌های امارات در جنوب یمن مخالفت جدی ندارند. ضمن آنکه این نکته را هم باید یادآور شد که در ماه‌های گذشته به‌واسطه حجم بالای حملات ائتلاف سعودی و همچنین پیوستن برخی از ارتشی‌های یمن پس از خیانت و ترور علی عبدالله صالح به جبهه مخالفین صنعا با سرکردگی طارق صالح، متأسفانه برخی از مناطق محور غربی در امتداد دریای سرخ به اشغال جبهه سعودی و امارات درآمده است. این مسئله موجب شده است جبهه ضد انصارالله به اشغال بندر حدیده که بسیار در بحران حائز اهمیت است امیدوار شود.[۹] عملیات‌ها در نزدیکی بندر حدیده موجب شده حداقل در رسانه‌ها اختلافات سعودی و امارات تا حدودی فروکش نماید؛ اما شکست در این عملیات یا حتی اشغال بندر حدیده قطعاً بار دیگر اختلافات را به صدر اخبار رسانه‌های یمنیِ حامی ائتلاف، اماراتی و سعودی بازخواهد گرداند. باید منتظر تحولات میدانی بندر حدیده ماند. سرنوشت بندر حدیده بسیار بر رفتار اماراتی‌ها و جنوبی‌های خواهان تجزیه یمن تأثیرگذار خواهد بود.

منابع:

[۱] «اشغال جزیره «سقطری» توسط امارات/ ورود یک هیئت نظامی سعودی به منطقه»، خبرگزاری فارس، منتشرشده در تاریخ ۱۴ اردیبهشت ۱۳۹۷، قابل بازیابی در پیوند زیر:

https://www.tasnimnews.com/fa/news/1397/02/14/1717142

[۲] «اشغال جزیره سقطری یمن/ جنگ لفظی امارات و دولت فراری یمن بالا گرفت»، خبرگزاری العالم، منتشرشده در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷، قابل بازیابی در پیوند زیر:

http://fa.alalam.ir/news/3543701

[۳] «اشغال جزیره «سقطری» یمن و ساخت بزرگترین پایگاه دریایی عربستان سعودی در آن»، خبرگزاری فارس، منتشرشده در تاریخ ۲۵ مرداد ۱۳۹۴، قابل بازیابی در پیوند زیر:

http://www.farsnews.com/news/13940525000825/

[۴] «نقش امارات در ترور شهید صالح الصماد»، خبرگزاری مشرق، منتشرشده در تاریخ ۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۷، قابل بازیابی در پیوند زیر:

https://www.mashreghnews.ir/news/851452

[۵] برای مطالعه بیشتر ر.ک: محمد محسن فایضی، «فرصت‌های پیش روی انصارالله و محور مقاومت از اختلاف میان عربستان و امارات»، اندیشکده راهبردی تبیین، منتشرشده در تاریخ ۲۸ اسفند ۱۳۹۴، قابل بازیابی در پیوند زیر:

http://tabyincenter.ir/11455

[۶] «تشدید اختلافات میان سعودی و امارات در عدن؛ پیامدها و واکنش‌ها»، اندیشکده راهبردی تبیین، منتشرشده در تاریخ ۱۲ اردیبهشت ۱۳۹۶، قابل بازیابی در پیوند زیر:

http://tabyincenter.ir/18969

[۷] «خشم انور قرقاش از انتقاد به سیاست‌های امارات در یمن»، خبرگزاری مهر، منتشرشده در تاریخ ۷ خرداد ۱۳۹۷، قابل بازیابی در پیوند زیر:

https://www.mehrnews.com/news/4307916

[۸] «جزئیات توافق عربستان و امارات درباره جنوب یمن»، خبرگزاری فارس، منتشرشده در تاریخ ۲۶ اردیبهشت ۱۳۹۷، قابل بازیابی در پیوند زیر:

https://www.farsnews.com/news/13970223000676

[۹] برای مطالعه بیشتر ر.ک:

محمد محسن فایضی، «چرایی تلاش ائتلاف سعودی برای اشغال بندر الحدیده در یمن»، اندیشکده راهبردی تبیین، منتشرشده در تاریخ ۱۲ اردیبهشت ۱۳۹۶، قابل بازیابی در پیوند زیر:

http://tabyincenter.ir/1897

منبع: پایگاه تبیین