شکست استراتژی «دفاع متحرک» عراق/ آزادسازی مهران درس عبرتی برای صدامیان شد
گروه حماسه و جهاد دفاع پرس: ۹ تیرماه مصادف با سالگرد آزادسازی شهر مهران از لوث وجود نیروهای اشغالگر بعثی است. شهر مهران یکی از شهر‌های مرزی استان ایلام و در یک دشت وسیع و حاصلخیز قرار گرفته است. مردم این شهر پیش از آغاز جنگ ایران و عراق به کشاورزی اشتغال داشتند. این شهر قبلا «منصورآباد» نام داشت و ساکنین آن در مسیر مهران فعلی تا کنار رودخانه دجله در شهرستان کوت عراق زندگی می‌کردند.
در ۳۱ شهریورماه سال ۱۳۵۹ هنگامی که دشمن به خاک ایران اسلامی حمله کرد، شهر مهران و حومه آن مورد هجوم دشمن قرار گرفت. مردم این شهر علی‌رغم کمبود امکانات دفاعی، مقاومت ایثارگرانه‌ای انجام دادند که تعدادی از افراد بومی در این روز اسیر و عده‌ای نیز شهید و مجروح شدند.
در جریان عملیات «والفجر ۳» و روز هشتم مرداد ماه سال ۱۳۶۲ ارتفاعات «کله‌قندی» و قسمتی از شهر و روستا‌های اطراف مهران آزاد شد. در عملیات «والفجر ۵» بقیه مناطق اشغالی آن منطقه که شامل چند ارتفاع مهم بود توسط رزمندگان آزاد شد. پس از آزادسازی شهر مهران، ارتش دشمن در روز ۲۷ اردیبهشت ماه سال ۱۳۶۵ از چندین جناح اقدام به پیشروی و بار دیگر این شهر را اشغال کرد. این جریان همچنان ادامه داشت تا اینکه رزمندگان ۹ تیر سال ۱۳۶۵ در ساعت ۲۲:۳۰ با استعانت از امداد‌های غیبی در یک عملیات موفقیت‌آمیز به نام «کربلا ۱» که با رمز مقدس «یا ابوالفضل العباس ادرکنی» آغاز شد، موفق شدند در منطقه عملیاتی «مهران» با هوشیاری بر قوای ارتش عراق تسلط یابند و تلفات سنگینی بر آن‌ها وارد کنند.
نقطه عطف جنگ
در آخرین روز‌های سال ۱۳۶۴ هنگامی که رزمندگان با رشادت بی‌نظیر خود از اروندرود گذشتند و شبه جزیره فاو را به تصرف خود درآوردند، جهان با حیرت تمام شاهد نقطه عطفی در جنگ تحمیلی شد. تا آن زمان کارشناسان نظامی و طراحان سیاسی غرب و شرق بر این باور بودند که جنگ به اصطلاح به «بن‌بست» رسیده و لذا اگر جمهوری اسلامی ایران در برابر میانجی‌گری‌های بین‌المللی و تلاش‌های مسالمت‌جویانه و صلح‌آمیز، نرمش و انعطافی نشان ندهد نهایتا جنگ به صورت درگیری‌های پراکنده در طول مرز‌ها همچنان ادامه دارد.
به همین خاطر بود که تئوریسین‌های غرب، به ویژه آمریکا، تعجب و ناباوری خود را از عملیات والفجر ۸ و تصرف شبه جزیره فاو توسط رزمندگان پنهان نکرده و از اینکه به علت شرایط نامساعد جوی ماهواره‌های جاسوسی آمریکایی نتوانسته بودند نقل و انتقالات و جابجایی نیروهای ایران را مشاهده کنند و قبل از حمله اطلاعات و هشدار‌های پیشگیرانه را به رژیم بغداد بدهند، بطور علنی و آشکار اظهار تاسف کردند.
بدین ترتیب عملیات پیروزمند والفجر ۸ و تصرف شبه جزیره فاو استراتژی به اصلاح «بن‌بست» در جنگ عراق و ایران را شکسته و به دنیا نشان داد که این جنگ «فاتح نظامی» نیز می‌تواند داشته باشد.
پیگیری دقیق واکنش‌های جهانی و مطبوعاتی در دنیا نشان می‌دهد که هیچ عملیاتی به اندازه عملیات والفجر ۸ و تصرف شبه جزیره فاو بازتاب وسیع سیاسی به دنبال نداشت و اکثر کارشناسان سیاسی و نظامی پیامد‌های خطرناک این عملیات را در رادیو، تلویزیون، و مطبوعات گوناگون و از زوایای مختلف تحلیل و تفسیر کردند.
نقطه مشترک همه این تحلیل و تفسیر‌ها این بود که جمهوری اسلامی ایران جنگ را وارد مرحله نوینی کرده که این بار رژیم عراق در معرض سقوط قرار گرفت است. جالب‌تر از همه اینکه در این اظهار نظر‌ها از هم مرزی شبه جزیره فاو با کشورهایی، چون کویت یعنی متحد اصلی و هم‌پیمان رژیم عراق و تغییر وضعیت جغرافیایی منطقه سخن گفته شده بود.
صدام برای بازپس‌گیری فاو از همه امکانات نظامی و سیاسی اربابان خود استفاده کرد، زیرا به خوبی می‌دانست که تثبیت موقعیت نظامی ایران در شبه جزیره فاو معادلات سیاسی جنگ را دچار آنچنان تغییری خواهد کرد که بطور مستقیم و فعال در ارکان نظامی این رژیم و به ویژه خود صدام تاثیر خواهد گذاشت. از این رو برای بر هم زدن وضعیت جدید سیاسی _ نظامی منطقه خود را به آب و آتش زد و با جمع‌آوری ژنرال‌های عراقی استراتژی جدیدی را برای تعادل قوا در جنگ طراحی کرد.
صدام با اعلام «استراتژی دفاع متحرک» به عملیات نسبتا محدودی در مناطق فکه، زبیدات، شرهانی و حاج عمران دست زد که همه این تحرکات با مقاومت دلیرمردان ارتش توحید به شکست منجر شد. اما رژیم عراق بار دیگر کوشید تا از طریق گسترش دامنه تبلیغات روانی روحیه در هم ریخته ارتش خود را ترمیم بخشد.
اشغال مهران تا آزادسازی
بعد از این شکست‌ها، فرماندهان ارشد ارتش بعث تشکیل جلسه داد و در این اجلاس بود که طرح اشغال شهر مهران مورد تصویب قرار رفت و در این رابطه یک فرماندهی عملیاتی مشترک با شرکت سرلشکر «ضیاء توفیق ابراهیم» فرمانده سپاه دوم، سرلشکر «ثابت احمد سلمان» فرمانده سپاه چهارم و سپهبد «طالع خلیل الدوری» فرمانده سپاه پنجم در منطقه میانی عملیات تشکیل شد. در پی آن واحد‌هایی از نیروهای کماندویی «حطین»، «طارق» و «خالد» با پشتیبانی چندین اسکادران از هواپیما‌های پایگاه هوایی «واسط» عراق در حالی که به شدت از سوی یگان‌های آتشبار زمینی حمایت می‌شدند، حمله گسترده‌ای را به شهر مهران آغاز کردند و آن را به اشغال خود درآوردند.
رژیم عراق با اشغال مهران تبلیغات وسیعی را آغاز کرد و در چند مورد دسته‌هایی با شرکت عوامل معلوم‌الحال حزب بعث در بغداد به راه انداخت و در همان زمان رسانه‌های خبری رژیم از سرتیپ «عبدالامیر خزعل» فرمانده تیپ ۷۲ عراق به عنوان نخستین فرماندهی که به اصطلاح پرچم عراق را به روی بلندترین ساختمان شهر مهران به اهتزاز درآورد، نام بردند.
رژیم عراق همچنین برای کسب نتایج سیاسی _ روانی از این پیروزی اقدام به شلیک ۲۱ تیر توپ، سه روز تعطیل عمومی توام با جشن و سرور در سراسر عراق و اعطای مدال و نشان به فرماندهان نظامی این کشور کرد. از سوی دیگر پس از اشغال موقتی شهر مهران رژیم عراق برای تخلیه آن دو شرط را مطرح کرد:
۱ـ عقب‌نشینی کامل دو طرف به مرز‌های بین‌المللی و پذیرش حالت صلح همه جانبه بین عراق و ایران و عدم دخالت در امور داخلی یکدیگر
۲ـ تخلیه مهران از سوی نیروهای عراقی در قبال تخلیه فاو از سوی ایران
جمهوری اسلامی ایران با اطمینان نسبت به بازپس‌گیری مجدد شهر مهران بلافاصله این ۲ شرط را رد کرد؛ اما اراده این ۲ شرط از سوی عراق را می‌توان چنین تفسیر کرد که این کشور توانایی ادامه یک جنگ درازمدت با رزمندگان را ندارد و به همین علت در تلاش بوده است تا از هر فرصت ممکن برای پایان دادن به آن استفاده کند. دیگر اینکه اعلام تخلیه مهران در مقابل تخلیه فاو از سختی ضربات وارده بر عراق در عملیات والفجر ۸ و اهمیت استراتژیکی و سوق‌الجیشی فاو حکایت دارد، به هر جهت رژیم عراق تاکید کرد که در صورت عدم قبول این شروط استراتژی جدید خود یعنی دفاع متحرک را با گستردگی تمام به اجرا درخواهد آورد و با تمام توان مهران و دیگر مناطق ایران را در تصرف خود خواهد گرفت و در همین راستا تعداد کثیری از تانک‌های پیشرفته خود را بدون آرایش نظامی و بی‌هدف به دشت وسیع مهران کشید. بطوری که پس از آزادسازی مهران هنوز هم تعداد کثیری از لاشه تانک‌های سوخته دشمن روشن‌ترین دلیل بر قدرت این دفاع متحرک است.
رژیم عراق با این باور تبلیغات گسترده‌ای را پیرامون استراتژی دفاع متحرک ترتیب داد. اعلام مهران در مقابل فاو با توجه به اینکه حکام بغدادی می‌دانستند که مقایسه این دو هم از نظر سیاسی امری غیر قابل قبول است نیز در راستای حفظ موقعیت سیاسی داخلی و جهانی عراق بود که با شکست فاو هر دو در مخاطره جدی قرار گرفته بود.
رزمندگان با انجام عملیات دلاورانه کربلای ۱ شهر مهران و بلندی‌های مشرف بر آن را آزاد و استراتژی دفاع متحرک عراق را با شکستی مفتضحانه مواجه کردند. این استراتژی که قطعا بدون ارزیابی دقیق از توان رزمی و انسانی ارتش عراق و صرفا به انگیزه افزایش فشار نظامی طرح‌ریزی شده بود و پس از قبول آن توسط صدام در سراسر طول جبهه‌ها به اجرا درآمد عملا با شکست مواجه شد. این نکته یعنی شکست استراتژی «دفاع متحرک» وقتی مشخص‌تر می‌شود که ابعاد و نتایج عملیات آزادسازی مهران مورد توجه قرار گیرد:
در مرحله اول این عملیات برق‌آسا، رزمندگان اسلام ضمن بر هم زدن آرایش نظامی ارتش عراق و به هلاکت رساندن تعداد زیادی از مزدوران عراقی، تیپ ۴۳۳ پیاده مامور به لشکر ۱۷ و تیپ ۷۰۵ پیاده را به میزان ۱۰۰ درصد، تیپ ۷۰ زرهی و تیپ کماندویی ویژه صدام و سه گردان تحت امر آن را به میزان ۵۰ درصد منهدم و قرارگاه فرماندهی تیپ منهدم شده ۴۳۳ را به تصرف خود درآوردند. حدوده ۲۱۰ تن از نیروهای رژیم عراق نیز به اسارت درآمدند که در میان آن‌ها ده‌ها افسر و درجه‌دار از جمله سرهنگ ستاد «سعید عبدالحمید» فرمانده گردان ۳ از تیپ ۷۰۵ به چشم می‌خورد. رزمندگان همچنین در این مرحله از عملیات بیش از ۳۰ دستگاه تانک و نفربر، ۲ انبار بزرگ مهمات، ده‌ها قبضه آتشبار ضد هوایی را منهدم و بیش از صد تانک و نفربر، ۱۵ قبضه آتشبار ضد هوایی و صد دستگاه خودرو را از نیروهای صدام به غنیمت خود درآوردند.
سلحشوران جبهه حق در دومین مرحله از عملیات که در منطقه عمومی مهران آغاز شد. پس از آزادسازی ارتفاعات ۲۶۵، ۲۵۴، ۲۰۰، ۲۴۴، ۲۴۸، ۲۱۳، ۲۴۹، ۲۲۵ و تپه‌های رحمانی، تنگه، پاسگاه آب زیادی و شهرک‌ها و روستا‌های منصورآباد، هرمزآباد، بهروزان، امام حسن (ع) و قلعه کهنه به سوی شهر مهران پیشروی کردند و ۲ هزار و ۵۰۰ تن از نیروهای عراقی را به درک واصل کردند.
مرحله سوم عملیات «کربلای یک» که چهارشنبه ۱۱ تیر ماه صورت گرفت نیز منجر به آزادسازی کامل شهر مهران، روستا‌های فرخ‌آباد، فیروزآباد، پاسگاه‌های فرخ‌آباد، دراجی و ارتفاعات ۲۱۵، ۲۲۷، ۲۳۵ و ارتفاعات بسیار مهم و استراتژیک «قلاویزان» که مشرف بر مهران بوده و از ابتدای جنگ در اشغال قوای بعثی بود، شد.
سایر دستاورد‌های این عملیات عبارتند از:
وسعت مناطق آزاد شده ۳۲۰ کیلومتر مربع
تلفات وارده بر دشمن:
انهدام تانک و نفربر ۱۱۰ دستگاه
انهدام انبار مهمات ۱۸۰۰ دستگاه
انهدام خودرو و انواع زرهی صد‌ها دستگاه
غنائم بدست آمده:
تانک و نفربر ۷۳ دستگاه
انواع خودرو ۱۱۰ دستگاه
آتشبار ضد هوایی ۲۰ قبضه
خمپاره انداز ۹۰ قبضه
و هزاران قبضه سلاح سبک و سنگین
تعداد کشته و زخمی دشمن ۹۰۰۰ نفر
تعداد اسرا ۱۴۰۰ تن
نیروهای متلاشی شده دشمن ۲۰ تیپ و ۱۲ گردان، دو گروهان، ۳ گارد ریاست جمهوری
از آنچه که در مهران گذشت می‌توان به راحتی به این نتیجه رسید که آزادسازی مهران در مقابل «دفاع متحرک» درس عبرتی برای همه حامیان صدام علی‌رغم تلاش‌های سیاسی _ تبلیغاتی و نظامی دشمنان اسلام برای اشغال و تسلط بر این شهر، بود.
انتهای پیام/ ۱۳۱
