آیا تشکیل ائتلاف عربی علیه ایران امکان‌پذیر است؟
به گزارش گروه سایر رسانه‌های دفاع پرس، آمریکایی‌ها از سال 2017 تلاش کرده‌اند در منطقه غرب آسیا پیمانی را علیه جمهوری اسلامی ایران شکل دهند. ریشه این اقدام آمریکایی‌ها همان طرح مشهور به «معامله قرن» است.
معامله قرن با هدف ایران هراسی ایجاد شد لذا ترامپ برای آنکه پایه این طرح را محکم بنا کند، قبل از اینکه از طرح خود سخنی بگوید به سراغ ائتلافی آمد که برای اجرای طرح خود به عنوان مقدمه به آن نیاز داشت؛ لذا هنگامی که برای نخستین بار به منطقه قدم گذاشت از ائتلافی عربی علیه ایران سخن گفت. این ظاهر مسئله بود و در زمانی که هنوز سفر ترامپ ادامه داشت، نشانه‌هایی آشکار شد که نشان می‌داد این ائتلاف شکل گرفتنی نیست.
نشانه‌های عدم شکل گیری ائتلاف ضد ایران
اختلاف قطر و عربستان
نخستین نشانه، همانگونه که در بالا اشاره شد، در زمان سفر ترامپ آشکار شد. امیر قطر به سرعت ریاض را به مقصد دوحه ترک کرد. ترک سریع ریاض، سؤال بزرگ کارشناسان منطقه‌ای بود. اما کمتر از دو روز پاسخ سؤال آشکار شد. عربستان، قطر را به خیانت و اختلاف افکنی متهم کرد. اختلاف قطر و عربستان خیلی سریع به اوج رسید و کشور‌های حوزه خلیج فارس به تبعیت از عربستان، قطر را تحریم کردند. معلوم شد که امیر قطر در زمان حضور در ریاض سیگنال‌های موضع جدید عربستان را دریافت کرده و به همین دلیل ریاض را زودتر از همه ترک کرده است.
در مدت کمتر از یک هفته اختلافات آنقدر شدت پیدا کرد که قطر به سمت جمهوری اسلامی ایران آمد و به جای عربستان از حریم هوایی ایران استفاده کرد. صادرات کالا‌های ایرانی هم به قطر سریع آغاز شد و سیر صعودی گرفت. در ازای این‌ها عربستان تلاش کرد قطر را بیشتر منزوی کند و یکی از این اقدامات، قطع کردن تنها مسیر زمینی از عربستان به قطر بود که قطر را به یک جزیره تبدیل می‌کرد.
اختلاف عربستان و قطر پس از گذشت بیش از یکسال، هنوز ادامه دارد و هنوز هم در حال تشدید است. هر روز دو کشور یکدیگر را به خیانت متهم می‌کنند. این اختلاف بین دو عضو اصلی شورای همکاری خلیج فارس بزرگترین مانع مقابل تشکیل ائتلاف جدید عربی علیه ایران است. زیرا اختلاف دو کشور در مرحله‌ای قرار دارد که هیچ یک از دو طرف حاضر به تلاش برای حل آن نیستند.
منابعی از داخل عربستان گفته‌اند که این شرایط را ترامپ بر قطر تحمیل کرده است و بر مقامات عربستانی به ویژه بن سلمان القاء کرده است که باید مقابل قطر بایستند. حال سؤال اینجا است که اگر آمریکا واقعا قصد تشکیل این ائتلاف را داشت، به ایجاد اختلاف بین دو عضو اصلی اتحادیه عرب می‌پرداخت؟
اختلافات میان سایر اعضای شورای همکاری خلیج فارس
علاوه بر اختلافی که بین عربستان و قطر وجود دارد بین سایر اعضای شورای همکاری خلیج فارس چنین اختلافاتی وجود دارد. در بین اعضای شورای همکاری خلیج فارس کویت همواره موضعی دوگانه داشته است. کویت در مسئله سوریه، یمن و فلسطین با عربستان و امارات متحده عربی همراهی نکرد. عمان موضع میانجی را داشته و در پرونده‌های منطقه‌ای موضعی بی طرف اتخاذ کرده است. امارات متحده عربی به رغم همراهی با عربستان در موضعگیری علیه ایران و حضور در یمن، در حال رقابت با عربستان است. اختلافات امارات و عربستان در حدیده و تغییرات دولتی معارضان یمنی خود را به خوبی نشان داد. از سوی دیگر تبعیت محض نظام آل خلیفه در بحرین از عربستان موجب موضع گیری‌های شدید آن‌ها به نفع عربستان شده است و بحرین را مقابل قطر و در برخی موارد امارات قرار داده است. این اختلافات خود را در شورای همکاری خلیج فارس نشان داده است امروز شورای همکاری خلیج فارس تبدیل به نهادی بی اثر و مجری فرمایشات عربستان شده است. به همین دلیل به جز عربستان، بحرین و امارات متحده عربی، بقیه اعضا این شورا حضوری صوری در این شورا دارند.
اختلاف مصر و اردن با شورای همکاری خلیج فارس
مصر از قدیم به عنوان رهبر کشور‌های عربی شناخته می‌شده است. مصر با وجود آنکه در ظاهر با عربستان همکاری دارد، اما نمی‌خواهد آقایی خود در کشور‌های عربی را از دست دهد. به همین دلیل به نوعی در رقابت با عربستان قرار دارد و حاضر نیست سکان تأثیرگذاری خود را به سعودی‌ها بسپارد. هرچند به دستور آمریکایی‌ها بخشی از خاک خود (جزایر تیران و صنافیر) را به سعودی‌ها بخشید، اما به گونه‌ای پیش رفته است که امکان بازگرداندن مالکیت این جزایر وجود دارد. در کنار این‌ها عدم حضور مصر در یمن نقطه اوج اختلافات عربستان و مصر است. مصر حاضر نشد نیرو به یمن اعزام کند و تنها نامی از خود در ائتلاف ضد یمن باقی گذاشت. این عدم حضور به دلخوری همیشگی عربستان از مصر تبدیل شد.
اختلاف دیدگاه مقامات سعودی با السیسی در خصوص سوریه را نیز طی دو سال گذشته باید به این مسائل افزود. مصری‌ها مواضع 100 درصد ضد بشار اسد از سوی سعودی‌ها را نپذیرفتند و حتی تا برقراری ارتباط با سوریه و دادن امکانات و آموزش به مقامات سوری پیش رفته‌اند این موضع مصر بر شدت اختلافات با عربستان افزود و آتشی زیر خاکستر است که آینده سوریه می‌تواند آن را به سرعت شعله ور سازد.
وضعیت اردن چندان بهتر از مصر نیست. اردن به دلیل مشکلات مالی به شورای همکاری خلیج فارس وابسته است. اما ادامه بحران سوریه را نیز نمی‌خواهد لذا به دنبال حل مسالمت آمیز آن در شرایط موجود است. اما این موضعی است که عربستان آن را نمی‌پسندد. از سوی دیگر اردن معامله قرن منافع خود را بر باد رفته می‌بیند و سعودی را جایگزین خود به عنوان تولیت امکنه مقدس فلسطین دیده است. امری که موجب از دست رفتن جایگاه معنوی اردن و خاندان هاشمی است. این امر موجب شده اردن در یک دوراهی قرار گیرد که میلی به سمت عربستان و حامیانش ندارد.
شکست عربستان در ایجاد ائتلاف در مسئله یمن
مارس سال 2015 میلادی عربستان سعودی به یمن حمله کرد. در همان آغاز عربستان تلاش کرد این حمله را تحت عنوان یک ائتلاف آغاز کند؛ لذا 40 کشور را به این ائتلاف فرا خواند. از میان 40 کشوری که در این ائتلاف حضور یافتند هم اکنون تنها عربستان و امارات عملا در یمن حضور دارند و از مصر و پاکستان هم تنها نام آن‌ها باقی است و در میدان حضور ندارند.
به گفته برخی تحلیل گران، یکی از دلایل خشم مقامات عربستانی از قطری‌ها عدم همراهی قطر در ائتلاف ضد یمن بود هرچند این مسئله نمی‌تواند دلیل اصلی باشد حتی اگر واقعیت هم داشته باشد فشار آمریکا قطعا عامل مؤثرتری بوده است. در اینجا این سؤال را باید پرسید: عربستان که نتوانست علیه یمن ائتلافی منطقه‌ای را شکل دهد و یکی از نزدیک‌ترین شرکای قدیمی اش یعنی قطر هم حاضر نشد همراهی اش کند، آیا می‌تواند ائتلافی علیه ایران را شکل دهد؟ آن هم با توسل به کشور‌هایی که منافعی در روابط با ایران دارند.
جمع بندی
آنچه تحت عنوان «ناتوی عربی» در رسانه‌های منطقه‌ای دست به دست می‌شود طرحی است که طراحان آن، این طرح را برای انجام نشدن طراحی کرده‌اند. این موضوع را در نوشته‌ای دیگر دنبال خواهیم کرد. با این حال وقایع موجود حکایت از این دارد که شرایط موجود در منطقه به گونه‌ای است که این طرح امکان اجرا نداشته، اجرایی شدن آن چندان محتمل نیست. اختلافی که در شورای همکاری خلیج فارس وجود دارد بزرگترین مانع مقابل ائتلافی است که قصد دارند علیه ایران ایجاد کنند. این اختلاف در وجوه مختلف بین کشور‌های عضو این شورا به خوبی مشاهده می‌شود.
اختلافات بنیادین بین مصر و اردن و شورای همکاری خلیج فارس نیز بخشی از واقعیتی است که ایجاد ائتلاف نامبرده را به شدت تضعیف کرده است.
از سوی دیگر شکل دادن ائتلافی علیه ایران به عربستانی سپرده شده است که در یمن نتوانست ائتلافی علیه این کشور ایجاد کند و اکنون خود به تنهایی در باتلاق یمن گرفتار شده است. چه رسد به ایجاد ائتلافی علیه ایران که حضور هر یک از اعضای شش گانه شورای همکاری خلیج فارس و مصر و اردن با موانعی از سوی این کشور‌ها همراه است.
منبع: تسنیم
