وضعیت صادرات نفت ایران پس از برقراری تحریم‌های آمریکایی‌ها چگونه خواهد شد؟

به گزارش خبرنگار بین‌الملل دفاع پرس، خروج آمریکا از برجام با هدف از سرگیری دوباره تحریم‌ها به منظور مذاکره مجدد با ایران و تغییر رفتار ایران با تکیه بر قطع صادرات نفت ایران بوده است. اعمال فشار آمریکا بر کشور‌هایی که با ایران روابط تجاری داشتند و خصوصا آن دسته از کشور‌هایی که از مصرف‌کنندگان عمده نفت ایران بودند، آنان را در تنگنایی دشوار قرار داده است.

با وجود اینکه تحریم‌های آمریکا به صورت یک‌جانبه می‌باشد و سازمان ملل نیز این تحریم‌ها را نپذیرفته است؛ اما ایالات متحده اعلام کرده است که کشور‌هایی که با ایران مراودات تجاری برقرار کنند و از دسترسی به سیستم مالی و بانکی ایالات متحده محروم خواهند شد.

صادرات نفت و تحریم‌ها

وابستگی بیش از 90 درصد اقتصاد ایران به نفت سبب شده است که ایالات متحده آمریکا، این صنعت بزرگ را هدف قرار دهد. میزان صادرات نفت ایران نوسان بسیاری به دلیل تحریم‌ها داشته است. به عنوان مثال تنها در سال 2016 (1395) این نوسانات این گونه بوده است: در نوامبر 2015 (آبان 1394) 900 هزار بشکه در روز، در دسامبر 2015 (آذر 1394) یک میلیون و 100 هزار بشکه در روز، در ژانویه 2016 (دی 1394) یک و نیم میلیون بشکه در روز، در مارس 2016 (اسفند 1394) یک میلیون و 900 هزار بشکه در روز، در آوریل 2016 (فروردین 1395) 2 میلیون و 300 هزار بشکه در روز و در می 2016 (اردیبهشت 1395) 2 میلیون 600 هزار بشکه در روز بوده است.

موسسه «گلوبال پلتس» منبع اصلی قیمت در بازار انرژی، پیش‌بینی کرده است که پس از اعمال دور دوم تحریم‌ها از سوی ایالات متحده افت شدیدی در خرید کشور‌های مصرف کننده نفت ایران به وجود می‌آید؛ به طوری‌که به دلیل افت شدید خرید نفت چین و هند، اولین و دومین مشتری عمده نفتی ایران، میزان صادرات نفت ایران به 600 هزار بشکه در روز خواهد رسید. در ماه گذشته سال جاری، میزان صادرات نفت ایران به طور متوسط یک میلیون و 680 هزار بشکه در روز بود که در مقایسه با صادرات متوسط آن 2 میلیون و 320 هزار بشکه در روز درماه خرداد سال جاری، چیزی در حدود 620 هزار بشکه در روز افت صادرات داشته‌ایم. تحلیل‌گران انتظار دارند که تحریم‌ها به میزان 1/5 میلیون بشکه در روز، صادرات نفت ایران را کاهش دهد.

مصرف کنندگان عمده نفت ایران

بیشترین صادرات نفت ایران به کشور‌های هند، چین، ترکیه، اردن و میزان کمی نیز به کشور‌های اروپایی (ایتالیا، فرانسه، هلند، یونان و اسپانیا) است. هند، چین، ترکیه و اتحادیه اروپا، سیاست‌های خود را برای خرید نفت ایران تنظیم و اعلام کرده‌اند که تابع تحریم‌های آمریکا نیستند. با این وجود اعضای کمیسیون انرژی ایران، بیان داشته‌اند که در صورت ایجاد تنگنا برای فروش نفت ایران، گزینه فروش نقدی نفت از راهکار‌های پیشنهادی است که می‌توان آن را مد نظرداشت.

اعلام صریح چین در قبال تحریم‌های آمریکا جهت ادامه خرید نفت از ایران مقامات جمهوری اسلامی را نسبت به صدور این منبع ارزشمند به کشور‌های مصرف کننده امیدوار کرده است. یکی از خصوصیات مهم تعاملات انرژی چین و ایران پیوند اقتصاد و سیاست 2 کشور است. صادرات انرژی ایران به چین هم از لحاظ خشکی (مثل پیوستن به خط لوله قزاق- چین) و هم از طریق دریا امکان‌پذیر است. هرچند هم اکنون ایران پس از عربستان در جایگاه دوم صادرات نفت به چین قرار دارد، ولی شواهدی دال بر افزایش این تعاملات در سال‌های آینده وجود دارد که نشان از برنامه‌ریزی استراتژیک امنیت نفتی چین در خصوص ایران است. تعاملات ایران و چین در حوزه انرژی ایران، قراردادی به ارزش 100 میلیارد دلار برای تأمین نفت چین از میدان نفتی یادآوران، قرارداد 1.75 میلیارد دلاری برای توسعه میدان نفتی آزادگان شمالی و قرارداد 5.2 میلیارد دلاری برای توسعه میدان گازی پارس جنوبی است. از سویی، حجم گسترده ذخایر گاز ایران، منبع غیررقابتی و بکری را برای شرکت‌های چینی فراهم آورده تا به رغم ضعف تکنولوژی خود در فعالیت‌های بالادستی، چون اکتشاف، حفاری و استخراج، بتوانند در حوزه نفت ایران فعالیت کنند.

تحریم نفتی ایران، زمینه را برای فعالیت انحصاری شرکت‌های چینی فراهم کرده است. سیاست ایران، بستر مناسبی برای چین در سرمایه‌گذاری در مراحل تولید نفت (مراحل بالادستی) و عدم اتکا صرف به خرید نفت فراهم ساخته است. این تمهید امنیت انرژی چین و وابستگی بیشتر 2 کشور به یکدیگر را ایجاد کرده است.

حضور بیش از 100 شرکت دولتی چینی در ایران که بازپرداخت هزینه واردات خود از طریق صادرات کالا‌های غیررقابتی، صادرات تسلیحات نظامی و نهایتا بازی چین با کارت ایران به منظور کسب امتیاز از آمریکا باعث شده است که ایران از جذابیت اقتصادی، نظامی و سیاسی نزد چین برخوردار شود؛ لذا با توجه به موقعیت برتر ایران در حوزه‌های مختلف و رقابت شدید چین با غرب، این کشور چین است که به رابطه با ایران نیازمند است. با وجود آن‌که ایالات متحده قادر به ترغیب و تحریک چین برای کاهش خرید نفت از ایران نیست، اما پکن بار‌ها اعلام کرده است که با افزایش واردات نفت ایران موافق نیست و میزان آن را در همان حد پیشین حفظ خواهد کرد.

پیش از دور اول تحریم‌ها، ایران دومین تأمین‌کننده نفت هند بود؛ ولی پس از اعمال تحریم‌ها به مقام هشتم تنزل پیدا کرد. ایران سومین صادرکننده بزرگ نفت به هند پس از عراق و عربستان سعودی است. ایران در فاصله فروردین سال 1396 تا دی همان سال (۱۰ ماه نخست سال مالی 1397-1396)، به میزان 18.4 میلیون تن نفت به هند صادر کرد. برای ترغیب هند، ایران اعتباری 60 روزه برای خرید نفت خود به شرکت‌های هندی در نظر گرفت که از جمله آن می‌توان به تخفیف حمل و نقل اشاره داشت؛ امروزه این تخفیف به 80 درصد افزایش یافته است. با این وجود، این کشور بدون اعلام رسمی اقدام به کاهش خرید نفت از ایران کرده است.

اگرچه دهلی‌نو ادعا می‌کند که ملزم به رعایت دور جدید تحریم‌ها نیست؛ اما مسأله اساسی نحوه بازپرداخت پول نفت به ایران است. این معضل از اواخر مرداد 1397 واردات نفت هند از ایران را تحت تأثیر خود قرار داده و این کشور خرید نفت از ایران را به میزان 49 درصد کاهش داده است. هند به امید بهره‌مندی از معافیت‌های آمریکا در قبال تحریم خرید نفت ایران، تصمیم گرفته است تا خرید نفت خود از ایران را به جای 100 درصد، به حدود 50 درصد کاهش دهد.

ترکیه جزو کشور‌هایی است که قاطعانه اعلام کرده که خرید نفت ایران را متوقف نخواهد کرد. از میان اروپایی‌ها «ایتالیا، یونان و اسپانیا» کاهش خرید نفت ایران را آغاز کرده‌اند. با وجود کنار کشیدن و یا کاهش خرید برخی از مشتریان اروپایی، اتحادیه اروپا اعلام کرد که تا 10 آبان ماه جاری (سه روز قبل از آغاز دور دوم تحریم‌ها) یک نهاد مستقل مالی برای مراودات تجاری ایران تاسیس خواهند کرد.

نقش عربستان در جبران کسری نفت ایران

عربستان سعودی بار‌ها اعلام کرده است که قادر است کسری صادرات نفت ایران را در بازار‌های جهانی جبران کند. در 7 ژوئن 2018 (17 خرداد 1397)، خبرگزاری رویترز نوشت که دونالد ترامپ از عربستان خواسته تا کسری نفت ناشی از کاهش صادرات ایران را جبران کند. بر طبق همین گزارش محمد بن سلمان به دولت آمریکا اطمینان داده است که ثبات قیمت نفت در بازار جهانی را حفظ کند. در همین راستا، وزیر انرژی عربستان طی بیانیه‌ای در روز ۲۵ مه 2018 (4 خرداد 1397) اعلام کرد بر خلاف توافق اعضای اوپک، قصد دارد تولید خود را افزایش دهد.

عربستان یکی از تولیدکنندگان مهم جهان است که ارائه سیگنال‌های قیمتی از سوی این کشور نقش مهمی در ایجاد ثبات در بازار و تعیین روند قیمت‌ها در بازار‌های آتی دارد. به عنوان مثال در سال 2008 و 2009 ملک عبدالله پادشاه وقت عربستان قیمت 75 دلار در هر بشکه را برای تولیدکنندگان و مصرف کنندگان عادلانه ارزیابی کرد. این در حالی است که از سال 2011 تا اواسط سال 2014 اعضای اوپک قیمت 100 دلار در هر بشکه را قیمتی عادلانه توصیف می‌کردند.

تحریم نفتی علیه ایران برای ایالات متحده آمریکا بسیار مهم است و آن را پاشنه آشیل ایران تلقی می‌کند. بنابراین، همکاری عربستان سعودی می‌تواند تبعات احتمالی ناشی از تحریم نفت ایران را در بازار جهانی به حداقل کاهش دهد. عربستان سعودی با تولید روزانه 10 میلیون بشکه نفت در روز به عنوان بزرگترین صادر کننده نفت در جهان شناخته می‌شود و می‌تواند با افزایش سریع تولید نفت خود مانع افزایش ناگهانی قیمت نفت شود.

ایالات متحده به هر دلیلی جمهوری اسلامی ایران را یک کنش‌گر مطلوب نمی‌داند و لذا مسیر اعمال فشار علیه جمهوری اسلامی ایران به ویژه در عرصه‌ اقتصادی را در پیش گرفته است. می‌توان گفت که فشار‌های ایالات متحده به اقتصاد ایران از طریق نفت، تنها از طریق عربستان می‌تواند تسهیل شود و نتیجه دهد. عربستان سعودی به عنوان دولتی دست‌نشانده و مطیع اوامر غرب و خصوصا ایالات متحده در جهت منویات آمریکا تمام تلاش خود را به کار برده است و بار‌ها خود پیشنهاد افزایش فشار بر ایران از طریق کانال‌های حیاتی اقتصاد ایران نظیر نفت و انرژی را داده است.

انتهای پیام/ 431