شورای همکاری خلیج فارس در آستانه فروپاشی است؟
گروه بین‌الملل دفاع پرس: شاید در نگاه اول دیدن چنین تیتری در نگاه تیزبین مخاطبان کمی غیرواقعی و اغراق آمیز به نظر برسد، ولی با کنکاش بیشتر در این خصوص می‌توان نشانه‌های مشهودی از خشم و نفرت سران تشکیل دهنده شورای همکاری خلیج فارس نسبت به یکدیگر را تا حدود زیادی دریافت کرد؛ و همچنین عمیق‌تر شدن گسل‌های اختلاف در مواضع فکری اعضا که درنهایت می‌تواند به فروپاشی شورایی شود که در نظر آمریکایی‌ها قابلیت تبدیل شدن به ناتوی عربی را داشته است.
شورای همکاری خلیج فارس یا به بیانی بهتر بلوک سیاسی- تجاری که شامل کشور‌های پیرامون خلیج فارس و کشور‌های عرب منطقه است با هدف گذاری‌های تجاری، اجتماعی و نظامی اعضا آن در 25 مه 1981 میلادی تشکیل شد. از جمله اهداف کشور‌های عضو، رسیدن به واحد پولی مشترک تا سال ۲۰۱۰ بود.
در حال حاضر شش کشور زیر عضو این شورای همکاری هستند که شامل: عربستان سعودی، امارات متحده عربی، قطر، عمان، بحرین و کویت می‌شوند.
از همان روز‌های آغازین اختلافات زیادی در میان اعضا دیده می‌شد که عمدتا ناشی از اعمال قدرت سعودی‌ها نسبت به کشور‌های ضعیف‌تر شورا نظیر بحرین بود؛ ولی جنگ هشت ساله میان ایران و عراق که بر اثر تهاجم ددمنشانه رژیم بعث بوجود آمده بود مانعی بزرگ برای درز اختلافات داخلی اعضای شورای همکاری خلیج فارس در رسانه‌ها به حساب می‌آمد؛ چرا که به هرحال تمامی کشور‌های عضو از موضع دولت وقت عراق در جنگ با ایران حمایت آشکار و علنی داشتند.
در سال‌های اخیر و با شکل‌گیری بحران در سوریه اختلافات به ویژه میان عربستان و قطر به اوج خود رسید؛ چراکه سعودی‌ها خواهان تقویت نیروهای سلفی و نیز قطری‌ها به دنبال قدرت گرفتن جریانات اخوانی بودند و به همین دلیل شبکه خبری الجزیره تبدیل به تریبون رسمی یوسف قرضاوی و حتی محمد مرسی رئیس جمهور مخلوع مصر شده بود. با اوج گیری اختلافات داخلی شورا و همچنین پیروزی‌های گسترده جریان مقاومت مقابل تروریست‌ها در سوریه سعودی‌ها با همکاری بحرین و امارات به محاصره زمینی و دریایی قطر روی آوردند. اقدامی که با مخالفت نسبی کویت و عمان روبرو شد؛ هرچند مقامات آن دو کشور سعی نکردند تا فراتر از ابراز نگرانی قدم‌های دیگری بردارند، ولی همچنان با اعمال قدرت سعودی‌ها در شورا به شدت مخالف بوده و هستند.
با شروع محاصره قطر توسط سه کشور شورا بی‌بی‌سی فارسی حوالی خرداد ماه سال پیش بود که از قول مقامات عالی رتبه آمریکایی نوشت: آمریکا انگیزه شماری از کشور‌های عضو شورای همکاری خلیج فارس در تحریم اقتصادی قطر را ابهام‌آور توصیف کرده است.
هذر نوئرت، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا گفته است که «بیش از دو هفته پس از آغاز تحریم‌ها، برای ما سردرگم کننده بوده که تا کنون کشور‌های حوزه خلیج فارس جزئیاتی در مورد ادعا‌های مطرح شده علیه قطر نه در اختیار افکار عمومی قرار داده‌اند و نه در اختیار قطری ها.» خانم نوئرت افزوده است: «با گذشت زمان، تردید‌های بیشتری در مورد اقدامات عربستان سعودی و امارات متحده عربی بروز می‌کند.»
عربستان سعودی، امارات متحده عربی، قطر، کویت، عمان و بحرین اعضای شورای همکاری خلیج فارس هستند که با هدف گسترش همکاری اقتصادی و تقویت همبستگی و همسویی بین کشور‌های عضو به خصوص در زمینه سیاست خارجی تشکیل شده است. در عین حال، بین قطر و برخی از اعضا، به خصوص عربستان سعودی، در مورد نوع روابط با کشور‌های دیگر، از جمله ایران، و حمایت از گروه‌های مختلف، از جمله حماس و اخوان‌المسلمین، اختلاف نظر وجود داشته است.
سخنگوی وزارت خارجه آمریکا گفته است: «در حال حاضر هنوز این سئوال برای ما مطرح است: آیا اقدامات فوق واقعا ناشی از نگرانی آن‌ها [تحریم‌کنندگان] در زمینه اتهام حمایت قطر از تروریسم بوده یا اینکه اختلافات دیرینه بین اعضای شورای همکاری خلیج [فارس] باعث آن شده است. «وی از دو طرف خواسته است از تشدید اختلاف خودداری ورزند و برای حل این بحران به گفت‌وگو بپردازند.
نکته مهم در اظهار نظر سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا اول به اشاره وی در وجود اختلافات قدیمی میان اعضاء و دوم تهدید ضمنی قطر به حمایت از تروریسم که نشان از مشروعیت بخشی آمریکا به اقدامات عربستان داشت.
سی و نهمین نشست شورای همکاری خلیج فارس نیز توجه بسیاری از رسانه‌های عربی را به خود جلب کرد و شماری از آن‌ها با بدبینی این نشست را راهی برای برای تکمیل روند این شورا و فرونشاندن بحران‌های داخلی میان اعضای آن به حساب آوردند.
این نشست در ۱۸ آبان ماه امسال در حالی برگزار شد که عربستان، بحرین، امارات و مصر از 15 خرداد سال 1396 با متهم کردن قطر به حمایت از تروریسم روابط خود را با قطر قطع کرده و مرز‌های زمینی، دریایی و هوایی خود را به روی دوحه بسته‌اند؛ و جالب است که نشست پیشین این شورا در آذر ماه سال گذشته در کویت برگزار شد؛ اما سران عربستان، امارات و بحرین به دلیل حضور امیر قطر این نشست را تحریم کردند.
روزنامه «العربی الجدید» چاپ لندن در گزارشی به قلم «بشیر البکر» نوشت: این نشست در شرایطی برگزار می‌شود که آثار جنایت قتل «جمال خاشقچی» روزنامه نگار منتقد سعودی و ادامه محاصره قطر از سوی عربستان و متحدانش بر این نشست سایه انداخته است. با وجود اینکه عربستان سعودی از رهبران کشور‌های عضو شورای همکاری خلیج فارس دعوت به عمل آورده است تا اینگونه وانمود کند این نشست در شرایط عادی برگزار می‌شود؛ اما همه شاخص‌ها نشان می‌دهد این نشست در شرایط سخت و پیچیده‌ای برگزار می‌شود و این شرایط هر روز به سوی وخامت بیشتر پیش می‌رود.
روزنامه «العربی الجدید» افزود: ماجرای قتل خاشقچی نشان داد که رویکرد ریاض و ابوظبی برای سراسر منطقه خطرناک است. شاخص‌ها به طور آشکار نشان می‌دهد که عربستان سعودی با برگزاری این نشست در ریاض تلاش می‌کند بر روی رسوایی‌های «محمد بن سلمان» ولیعهد این عربستان پس از قتل خاشقچی سرپوش نهد. پادشاه عربستان با برگزاری این نشست تلاش می‌کند حمایت‌هایی را برای فرزند خود که روز‌های سختی در انتظار وی هستند فراهم کند. همچنین سعودی‌ها با برگزاری این نشست می‌خواهند این پیام را به خارج برسانند که هنوز هم کنترل شورای همکاری خلیج فارس را در اختیار دارند. این در حالی است که آنان در توهم به سر می‌برند و نقش عربستان به دلیل سیاست‌های نسنجیده ولیعهد این کشور در منطقه و جهان کم رنگ شده است.
روزنامه «اخبار الخلیج» امارات نیز در گزارشی به قلم «عبدالله الایوبی» با عنوان «نشست شورای همکاری در میان سندان سعودی و چکش قطر» نوشت: منطقه از جمله کشور‌های عربی طی یک دهه با بی‌ثباتی روبرو هستند و تحولات امنیتی دهه‌های گذشته از جمله حمله عراق به کویت و جنگ آزادسازی کویت و حمله آمریکا به عراق آثار ناگواری بر اوضاع کشور‌های عربی و شورای همکاری خلیج فارس بر جای گذاشته‌اند.
تارنمای شبکه خبری «الجزیره» قطر هم دراین خصوص نوشت: به باور مردم قطر، کشورشان نیاز به عضویت در این سازمان را ندارند و خارج شدن قطر زیانی به این کشور نخواهد رساند. اظهارات چندی پیش شیخ «تمیم بن حمد ال ثانی» امیر قطر که در آن گفته بود ادامه بحران در روابط عربستان و متحدان آن با قطر نشان داد که شورای همکاری خلیج فارس در تحقق اهداف و آرمان‌های مردم کشور‌های عربی حاشیه خلیج فارس با شکست روبرو شده نشان می‌دهد که قطر در سطح رسمی و مردمی از این سازمان ناخرسند است. این سازمان پیش از آنکه به 40 سالگی برسد به پیری رسیده است. شیخ محمد بن عبدالرحمن آل ثانی وزیر امور خارجه قطر هم پیش از این گفته بود شورای همکاری خلیج فارس قدرت تاثیر گذاری خود را از دست داده و دور از ذهن است که این سازمان در وضعیت کنونی بتواند در آینده نقشی را بازی کند.
با کنار هم قرار دادن دیدگاه‌های رسانه‌های عرب و نیز مواضع بی‌بی‌سی به عنوان تریبون رسمی وزارت خارجه بریتانیا به واقعیتی نخواهیم رسید جز آشکار شدن نشانه‌های فروپاشی شورای همکاری خلیج فارس که شاید با وساطت آمریکایی‌ها که شامل سیاست بزرگ نمایی قدرت ایران برای به خطر انداختن منافع کشور‌های عضو شورای همکاری خلیج فارس نیز می‌شود، روند زمانی آن کمی کندتر به سرانجام رسد، ولی هرگز متوقف نخواهد شد.
انتهای پیام/ 451
