بها دادن به ثانیه‌های فراغت با راهکار‌های اسلامی
به گزارش گروه سایر رسانه های دفاع پرس به نقل از کیهان، از آنجا که کشور ما در ردیف جوان‌ترین کشور‌های دنیا با میانگین سنی 16 سال قرار دارد هدایت و ایجاد امکانات برای غنی‌سازی اوقات فراغت دانش‌آموزان از نیاز‌های ضروری جامعه محسوب می‌شود چرا که دانش‌آموزان آینده‌سازان کشور هستند و شکل‌گیری شخصیت و هویت آنان در سازندگی جامعه اسلامی و ایرانی نقش بسزایی دارد.
از طرفی هم باید مراقب باشیم در لابه‌لای برنامه‌های اوقات فراغت نوجوانان و جوانان، برنامه‌های غیراسلامی تحت عناوین خاص وارد این ماجرا نشود و این تفریحات سالم در چارچوب‌های اسلامی و به دور از هرگونه نگاه غرب‌گرایانه باشد.
سلامتی جسم و جان با ایام فراغتی مناسب
براساس تحقیقات انجام شده، رایج‌ترین اوقات فراغت دانش‌آموزان شرکت در کلاس‌های علمی و فرهنگی، فعالیت‌های ورزشی، فعالیت‌های هنری، مطالعه در کتابخانه، گردش و فعالیت‌های دسته‌جمعی است. امام سجاد (ع) در آیه 11 صحیفه سجادیه می‌فرماید: «خداوندا اگر برای ما فراغتی از کار‌های دنیا مقدور فرموده‌ای پس آن را فرصت همراه با سلامتی قرار بده که در آن رنجی حاصل نشود و ملالتی به وجود نیاید تا اینکه فرشتگانی که به ثبت گناهان ما مأمورند با صحیفه‌ای از گناه از پیش ما بروند و فرشتگان مامور به نیکی‌ها خوشحال از اعمالی که از ما نوشته‌اند از نزد ما برگردند.»
دانش‌آموزان آینده‌سازان و سرمایه‌های مملکت ما محسوب می‌شوند و با برنامه‌ریزی مناسب برای ایام تحصیلی آن‌ها چه هنگام درس خواندن و چه زمان فراغت می‌توان استعداد‌های آنان را شکوفا کرد و از آسیب‌های رفتاری و مشکلات ضعف اعتماد به نفس در آن‌ها جلوگیری کرد.
«معصومه طاهریانپور» کارشناس مسائل اجتماعی و روانشناس در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان در این باره می‌گوید: «مسئله گذراندن اوقات فراغت دانش‌آموزان چه در تابستان و چه در زمستان به این معنا نیست که فقط والدین کاری کنند که اوقات فراغت فرزنداشان به هر نحو ممکن پر شود و ساعاتی را در کنار درس و مطالعه درسی‌شان بگذرانند بلکه مسئله اساسی برنامه‌ریزی و تدوین چارچوب و طرحی است که از ساعات اوقات فراغت به بهترین نحو ممکن استفاده شود.»
وی اضافه می‌کند: «بسیاری از مشکلات رفتاری و ناهنجاری‌های نوجوانان و جوانان در ایام فراغت و بیکاری و به دلیل نداشتن برنامه‌ریزی مناسب برای این دوران صورت می‌گیرد بنابراین والدین و دست‌اندرکاران آموزشی و پرورشی باید نهایت تلاش خود را به عمل آورند تا مناسب‌ترین برنامه‌ها را برای فرزندان خود طراحی کنند تا آنان خدای ناکرده به بیراهه و انحراف کشیده نشوند.»
خانمی که خود را «هدایتی» معرفی می‌کند و منتظر تعطیل شدن مدرسه پسرش در خیابان مطهری است به گزارشگر کیهان می‌گوید: «مسلما نقش تفریح، استراحت، سرگرمی و بازی در زندگی کودکان و نوجوانان کاملا مشخص و مهم است و نمی‌توان آن را انکار کرد، چرا که وقتی کودکان از مدرسه باز می‌گردند تا زمانی که می‌خواهند به انجام تکالیف خود بپردازند حداقل 2 یا سه ساعت طول می‌کشد و این زمان بهترین فرصت برای استراحت، بازی و سرگرمی است.»
وی اضافه می‌کند: «من این مسئله را به خوبی درک کرده‌ام که اگر فرزندم بلافاصله مشغول درس خواندن و انجام تکالیف خود شود مدام بهانه‌گیری می‌کند و می‌گوید خسته هستم، حوصله ندارم، خوابم می‌آید و...، اما اگر زمانی را برای استراحت و بازی اختصاص دهد با روحیه بهتری به فراگیری دروس خود می‌پردازد، به همین منظور برای او سی‌دی‌های آموزشی مناسب، انیمیشن‌های مناسب و بازی‌های سرگرم‌کننده تهیه کرده‌ام که هر وقت احساس کسالت و خستگی کرد زمانی را برای استفاده از این سرگرمی‌ها اختصاص دهد و پس از آن به انجام تکالیف خود بپردازد.»
یک آموزگار بازنشسته که سالیان سال در خدمت آموزش و پرورش و فرزندان این مرز و بوم بوده و تجربیات فراوانی در این زمینه دارد درباره لزوم تحرک دانش‌آموزان در هنگام فراگیری درس و تأثیر فعالیت جسمی بر دانش‌آموزان به گزارشگر کیهان می‌گوید: «سال‌ها در مدارس مقاطع مختلف شهریار و تهران تدریس کردم و تجربیات زیادی از رفتار‌های دانش‌آموزان دارم به نحوی که به جرأت می‌توانم بگویم با آنان زندگی کرده‌ام و همانند فرزندان خودم با دانش‌آموزان رفتار کرده‌ام.»
وی اضافه می‌کند: «بار‌ها در هنگام تدریس مشاهده می‌نمودم که بچه‌ها آنچنان که باید و شاید به درس گوش نمی‌دادند و حتی برخی از آنان سرشان را روی نیمکت می‌گذاشتند و چرت می‌زدند، به همین دلیل برای عوض کردن محیط کلاس و فضای خموده و کسالت آوری که ایجاد شده بود به دانش‌آموزان گفتم، بچه‌ها دفترو کتاب‌های خود را در نیمکت‌ها بگذارید و چند حرکت کششی و ورزشی به آنان یاد دادم که در جای خود انجام دهند و نیازی هم به رفتن به حیاط و محیط باز نداشت، این مسئله بسیار تاثیرگذار بود و یک محیط زنده، پرتحرک و سرشار از انرژی برای دانش‌آموزان به وجود آورد، دیگر از خمیازه و خیره‌شدن به یک نقطه و سر روی نیمکت‌گذاشتن خبری نبود، دانش‌آموزان تا زنگ تفریح با شور و نشاط زیادی به درس گوش می‌دادند و در فعالیت‌های کلاسی مشارکت خوبی داشتند.»
این آموزگار بازنشسته یادآوری می‌کند: «متأسفانه جای تحرک و فعالیت‌های ورزشی در میان نوجوانان و جونان کمرنگ شده و استفاده از رایانه، گوشی‌های همراه، تبلت و انواع و اقسام بازی‌های رایانه‌ای و فضای مجازی آن‌قدر در میان نوجوانان و جوانان زیاد شده که کودکان اولین چیزی که می‌آموزند چگونه لمس کردن گوشی همراه پدر یا مادر و استفاده از بازی‌های آن‌ها است، این فضای مجازی آنچنان در تار و پود جامعه جوان کشور رسوخ کرده که به راحتی امکان از بین بردن آثار سوء و شوم آن وجود ندارد و نوجوانان و جوانان را به انسان‌هایی خموده، افسرده، تنبل و کم‌تحرک تبدیل کرده است.»
سرانه مطالعه در بین جوانان
یکی از ملاک‌های توسعه و پیشرفت در جوامع مطالعه و پژوهش است، کودکان و نوجوانان مهم‌ترین گروه‌های سنی جامعه را تشکیل می‌دهند و آموزش آن‌ها در آینده‌سازی جوامع و پیشرفت و تعالی کشور بسیار موثر است. منظور از سرانه مطالعه مدت زمانی است که یک نفر در شبانه‌روز به مطالعه می‌پردازد و در سرانه مطالعه، فقط کتاب‌های درسی مطرح نیست بلکه انواع و اقسام کتاب‌های علمی، فرهنگی، هنری، اقتصادی، اجتماعی و... مد نظر می‌باشد.
بر اساس تحقیقی که مرکز بین‌المللی مطالعات در 22 کشور مختلف جهان انجام داده بیشترین زمان اختصاص داده شده برای مطالعه در کشوری مانند فنلاند 308 دقیقه در هفته است در حالی که در ایران 7 دقیقه در هفته است. این مسئله یعنی کمرنگ شدن مطالعه و پژوهش در میان جوانان و پرداختن به موضوعات دیگر کم‌ارزش در میان آن‌ها است.
یک کارشناس کتابداری در این زمینه می‌گوید: «علت نداشتن علاقه نوجوانان و جوانان به مطالعه کتاب را باید در الگو‌های رفتاری خانواده جست‌وجو کرد. وقتی والدین برای مطالعه کتاب از خود اشتیاقی نشان نمی‌دهند مسلما فرزندان نیز تمایلی برای این کار ندارند و ترجیج می‌دهند اوقات فراغت خود را به گردش و تفریح و گشت و گذار در فضای مجازی یا فعالیت‌های دیگر اختصاص دهند.»
وی اضافه می‌کند: «یکی دیگر از مشکلاتی که در این زمینه وجود دارد عدم وجود کتابخانه در مدارس کشور است، معمولا همه مدارس از امکانات کتابخانه برخوردار نیستند و دانش‌آموزان نمی‌دانند کتاب‌های مورد علاقه خود را از کجا تهیه کنند، به ویژه آنکه قیمت کتاب‌ها اکنون چند برابر شده است و تهیه آن‌ها برای خانواده‌ها با مشکلات زیادی روبه‌رو است.»
پدر یک دانش‌آموز که خود را «عطارزاده» معرفی می‌کند در این باره به گزارشگر کیهان می‌گوید: «فرزندان من اکثر اوقات به مطالعه کتاب‌های درسی خود مشغول هستند و وقتی برای مطالعه کتاب‌های غیردرسی ندارند.»
وی اضافه می‌کند: «در هنگام جوانی من وقت زیادی برای مطالعه کتاب می‌گذاشتم و کتاب‌های زیادی هم خریداری می‌کردم، اما جوانان امروز به کتاب‌هایی که من 40 سال یا 50 سال پیش مطالعه می‌کردم علاقه‌ای ندارند و ترجیح می‌دهند با پیشرفت علم و تکنولوژی به کتاب‌های جدید و مناسب روز دسترسی داشته باشند.
امروزه اهمیت و ضرورت مطالعه و نقش آن در زندگی هر فرد بر کسی پوشیده نیست، از این رو علاقه‌مند کردن کودکان و نوجوانان از همان سنین کودکی می‌تواند نقش مهمی در مطالعه و پژوهش‌های فردای آنان باشد.»
لزوم توجه دست‌اندرکاران به اوقات فراغت دانش‌آموزان
امروزه چگونگی گذراندن اوقات فراغت دانش‌آموزان چه در تابستان و چه در زمستان و هنگام تحصیل فرزندان به یکی از دغدغه‌های اصلی والدین تبدیل شده است.
اوقات فراغت می‌تواند بهترین و دلپذیرترین اوقات بشر باشد. مشروط بر آنکه در جهت صحیح و مناسب برنامه‌ریزی شود و دست‌اندرکاران تعلیم و تربیت، جامعه‌شناسان و روانشناسان الگو‌های مناسبی برای اوقات فراغت دانش‌آموزان ارائه دهند.
دکتر «مهدی علی‌اکبرزاده» مدیرکل فرهنگی هنری، اردو‌ها و فضا‌های پرورشی وزارت آموزش و پرورش در این باره می‌گوید: «اوقات فراغت و زمان‌هایی که متناسب با علایق و نیاز‌ها سپری می‌شود به اندازه زمانی که یک کار رسمی انجام می‌شود اهمیت دارد و چه بسا مهم‌تر از آن است چرا که اگر اوقات فراغت به درستی پر نشود و نیاز‌های روحی و روانی فرد تامین نشود به طور قطع پرداختن مجدد به یک کار رسمی سخت و مشکل خواهد بود، ضمن اینکه فعالیت‌های جنبی در بسیاری از اوقات می‌تواند تاثیرگذارتر در کلیه فرآیند‌های زندگی یک فرد باشد؛ بنابراین تمامی تعطیلات و از جمله پنج‌شنبه و جمعه جزیی از اوقات فراغت دانش‌آموزان است و حتی بازده زمانی پس از اتمام ساعت رسمی مدرسه تا صبح روز بعد نیز جزء دیگری از اوقات فراغت دانش‌آموزی محسوب می‌شود؛ بنابراین اوقات فراغت دانش‌آموز در میان زندگی او گسترده شده و فقط خاص ایام تابستان نیست.
روانشناسان و کارشناسان مسائل اجتماعی معتقدند پرداختن به امور سرگرم‌کننده، ورزش، بازی‌های دسته‌جمعی، فعالیت‌های گروهی و... حتی اگر در زمان کوتاه انجام شود استرس، فشار و اضطراب را از دانش‌آموزان کم می‌کند و زمینه رشد فعالیت‌های ذهنی و ادراکی را فراهم می‌آورد.
خانم «فارسی‌منش» که دارای 2 فرزند دختر است و چندی است مادربزرگ هم شده در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان از تجربیات خود در زمینه تربیت فرزندانش می‌گوید و خاطرنشان می‌کند که تعطیلات، اوقات فراغت و تفریح و سرگرمی فرزندان و دانش‌آموزان فقط مربوط به سه ماه تابستان نمی‌شود و دانش‌آموزان نیاز دارند که در بقیه ماه‌های سال اوقاتی را به سرگرمی، ورزش و تفریحات سالم بپردازند که دغدغه‌های فکری و ذهنی آنان کاهش پیدا کند و با روحیه بهتری به درس خواندن ادامه دهند.
وی اضافه می‌کند: «دختران من در هنگام تحصیل با برنامه‌ریزی مناسبی که با مشورت با مربیان تربیتی برای آن‌ها در نظر گرفته بودم به انجام فعالیت‌های ورزشی مانند بسکتبال، والیبال، تنیس روی میز و فعالیت‌های دیگری همچون خیاطی، مجسمه‌سازی و... مشغول بودند و به محض تعطیلی مدرسه به باشگاه ورزشی محله مراجعه می‌کردند و پس از چند ساعت ورزش و فعالیت به خانه می‌آمدند و پس از اندکی استراحت به فعالیت‌های درسی مشغول می‌شدند که با تعمق و تدبر بیشتر تکالیف درسی خود را انجام می‌دادند و خدا را شکر همیشه در تحصیل و حتی در دیگر مراحل زندگی موفق بودند.»
این خانم خانه‌دار تصریح می‌کند: «من اطمینان دارم دخترانم همین رویه تربیتی را در مورد فرزندان خود به کار می‌گیرند و از موفقیتی که خود در زندگی به دست آوردند فرزندان خود را نیز بهره‌مند خواهند کرد.»
تحولات رشدی و روانشناختی کودکان و نوجوانان فقط منحصر به بخشی از روز‌های سال نیست و آن‌ها همواره در حال رشد و یادگیری هستند و پرداختن به این مهم مختص به ایام تابستان نمی‌باشد. مثلا انجام فعالیت‌های ورزشی برای دانش‌آموزان منحصر به تعطیلات تابستانی نیست و آنان باید در طول سال با انجام فعالیت‌های بدنی و فیزیکی از شور و نشاط ویژه سن خود برخوردار باشند.»
انتهای پیام/ 112
