جای روحانی بودم در برابر لندن با "گارد بسته تر" وارد می‌شدم/ناگفته هایی از ماجرای گروگانگیری در سفارت ایران

به گزارش خبرنگار سیاست خارجی  دفاع پرس، موضوع سطح روابط جمهوری اسلامی ایران و دولت انگلیس از جمله مباحثی است که در ماه های اخیر بویژه پس از دیدار رئیس جمهور کشورمان با دیوید کامرون همواره مطرح بوده است. در این میان دیدگاه های موافق و مخالفی وجود دارد.عدهای معتقدند که با مذاکره و تعامل میتوان همه مشکلات را از سر راه برداشت و برخی دیگر معتقدند که ارتقا سطح روابط ایران با کشورهایی مانند انگلیس نه تنها مشکلی را از کشورمان حل نمی کند بلکه باعث افزایش حضور و دخالت این کشو در امور داخلی ایران خواهد شد.

"جلال ساداتیان" به عنوان کاردار سفارت ایران در انگلستان از سال 61 تا 65 در این کشور حضور داشته است. البته وی مسئولیتهایی در وزارت خارجه داشته و بعدها به عضویت کمیسیون سیاست خارجی مجلس درآمده است. خبرنگار سیاست خارجی دفاع پرس گفتوگویی را با وی در خصوص مسایل مرتبط با روابط میان ایران و انگلیس تدارک دید که متن کامل آن به شرح زیر است.

آیا پیروزی انقلاب اسلامی تاثیری در سطح روابط ایران و انگلیس داشت؟ در سال 61 تا 65 سطح روابط ایران و انگلیس به سطح کاردار تنزل یافت دلیل آن چه بود؟ این کاهش روابط از طرف کدام کشور صورت گرفت؟

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، سطح روابط به صورت دو جانبه کاهش یافت چرا که داخل مرزهای جمهوری اسلامی، انقلاب شده بود و انگلیس سفیر خود را از ایران فرا خواند و ایران نیز آخرین سفیرش "پرویز راجی" را فراخواند تا اینکه من رسما به عنوان جایگزین سفیر (کاردار) انتخاب شدم، در آن زمان "فرانسیس پین" وزیر خارجه انگلستان بود و من به او معرفی شدم و رسما کارم را در این کشور آغاز کردم.

چه زمانی سطح روابط ایران به سفیر ارتقا پیدا کرد؟

در زمان ریاست جمهوری آقای خاتمی و بعد از مذاکرات هستهای که معروف به "توافقات سعدآباد" شد سطح روابط ایران و انگلستان ارتقا پیدا کرد. آقای خرازی وزیر خارجه کشورمان در آن زمان، سفارت را بازگشایی کرد و در پی این مهم روابط دو کشور از سطح کاردار به سفیر ارتقا یافت.

** سفیر، رسمی ترین فرستاده دولتی

سفارت هر کشور چه کارکردی دارد و برای چه عنوانی کشورها به ایجاد سفارت اقدام میکنند؟

بحث فرستاده از دولت ها به دولت های ثانی مربوط به حال حاضر نمیشود و از زمان قرارداد وین که "1914" که  nation" state" بنیادش گذاشته شد، شکل رسمی تری به خود میگیرد و شکل جدید دیپلماسی آغاز میشود و در غیر این صورت نماینده فرستادن به دربار یا به کشور مقابل حتی از زمان پیامبر(ٌص) هم وجود داشته است اما به شکل جدید آن که مولفه های جدید دارد و امنیت آنها باید تامین شود از کنگره وین اتفاق افتاد و امنیت فرستادگان و اماکن سفرا و وسایل نقیله و... ضوابط خاص خود را پیدا کرد.

با این اصول سفیر، کشور متبوعش را در کشور ثانی نمایندگی میکند و نمایندگی کشور خود را برعهده دارد و مراتب و نظرات کشور مهمان را به کشور خود انتقال میدهد و سعی دارد این مراوده دائم برقرار باشد تا اینکه در یک مقطع خاص یک فرستاده این کار را انجام دهد و در واقع سفیر مقیم، سفیری است که به نمایندگی از کشور خود مجموعه کشور خود را در کشور میزبان نمایندگی میکند.البته این امر ابعاد مختلف که شامل احوالات اربعه که تبعه کشور خود را در کشور ثانی حمایت کند نیز قرار میگیرد.

رسیدگی به امور تولد و مرگ، همچنین دانشجویانی که در کشور این سفیر مشغول به تحصیل هستند یا امور سیاسی و مسائل حقوقی و اداری افراد مقیم کشور ثانی بر عهده اوست.وی باید خواسته های مردم  کشور خود را بازتاب دهد.

از چه زمانی انگلستان به ایران به عنوان مستعمره چشم دوخت؟

نفوذ و چشم طمع انگلستان به ایران از زمانی آغاز میشود که از دولتهای مختلف جنگ و دعوای زیادی بر سر اراضی کشورهای دیگر میکنند تا خارج از محدوده اروپا به متصرفات بیشتری دست یابند. انگلیس نیز برای بدست اوردن متصرفات انگلستان خارج از محدوده سرزمینی خود به جایی می رسد که گفته می شود خورشید در امپراطوی بریتاینا غروب نمیکند و سودای دست اندازی به ایران نیز از جایی برای انگلیس آغاز می شود که ترس از دست دادن هند بزرگ را احساس میکند و لذا چشم طمع به ایران می دوزد.

سطح نفوذ انگلیس در ایران تا زمان جنگ دوم جهانی و بعد از آن روالی رو به افول دارد چرا که بعد از آن نفوذ انگلستان در ایران محدودتر می شود ولی آنها هم چنان نقش خود را در خاورمیانه حفظ کردند این حضور حداقلی را با روشنفکرانی که تحصیلکرده در انگلستان بودند و خواهان گرایش به محیط زیست طبیعی خود هستند و هم چنین خانواده هایی از ایرانیان که در انگلستان حضور داشتند و گروههای فراماسونی پررنگ تر میکردند.

**حضور بلند مدت انگیس در منطقه نشانه سابقه استعماری آنهاست

حضور بلند مدت انگلیس در منطقه غرب آسیا با توجه به نفوذ زیادی که در منطقه داشته چگونه حفظ شده است؟ آیا این نفوذ از طریق سفارتخانههای این دولت که فرماندهی راهبردی در کشورها را از طریق ایجاد وابستگی نظامی، فرهنگی و اقتصادی دارد به وجود آمده؟

استراتژی حضور بلند مدت انگلستان در منطقه تلفیقی است از مجموعه روشهایی که این کشور برای استمرار حضور به کار برده است، آنها برای دسترسی آسانتر خود به اهدافشان فراماسونری را در کشورهای شرقی ایجاد کردند، افرادی را برای تحصیل به کشورهای خود دعوت کردند که وابسته به این کشورها شوند و ایفاگر نقش آن کشورها در ایران باشند و علاوه بر آن وابستگی اقتصادی به کشورهای دیگر و همچنین خانوادههایی که در آن کشورها مقیم شدهاند و مراودات اجتماعی در ایران دارندو....

دیگر اقدامات آنها ایجاد شبکه های جاسوسی و سازمان "ام آی 6" بود. انگلیسیها تجربه و مهارتی در دیپلماسی در جهان پیدا کردند که توانستند 350 سال سیستم پادشاهی خود را حفظ کنند.این تجربه تاریخی به کمکشان آمده است تا در عرصه دیپلماسی به بلوغی برسند که با خامی عمل نکنند.

انگلیس از بازگشایی سفارتش در ایران چه منافعی را دنبال میکند؟ منافع انگلیس در ایران بعد از انقلاب چیست که حالا بعد از گذشت سه دهه از انقلاب دوباره به دنبال ایجاد سفارتخانه در خاک جمهوری اسلامی ایران است؟

چرچیل بعد از اینکه در پیمان آتلانتیک شمالی توافق میکند به پارلمان انگلیس میرود و در صحن مجلس گریه میکند و میگوید متصرفاتی که پدران ما طی 300 سال به دست آورده اند ما در یک شب از دست داده ایم، یعنی در آنجا فشار آمریکا وادار میکند انگلیسیها ازمتصرفاتشان خارج شوند لذا همیشه امیدوار بودند که یک روز دوباره بتوانند به این منطقه بازگردنند، امروز که نظام دو قطبی جهان فرو پاشیده انگلیس دراین بستر تلاش میکند روابط خود را افزایش دهد و با توجه به اینکه توان اقتصادی کشورش به تنهایی پاسخگو نیست لذا از تجربه دیپلماتیک خود کمک میگیرد و تلاش میکند منافع خود را در دنیا و ایران باز پس گیرد.

به طور خاص در ایران منافع انگلیس چه بوده است؟ چون وزارت خارجه میگوید انگلیس درخواست ارتقای سطح همکاری دو کشور را داده است. ضمن اینکه بعد از انقلاب شاهد بوده ایم انگلیسی ها به ظاهر سفیر خود را فرا میخوانند ولی پشت پرده خواهان جنجال و آشوب در ایران هستند. انگلیس چه اهدافی پشت این افکار دنبال میکند؟

ایران امروز کشوری تعیین کننده شده است، پس از انقلاب در ایران انگلیسیها گمان میکردند عده رفتند وعدهای دیگر جایگزین آنها خواهند شد و همچون گذشته ارتباط برقرار خواهد شد ولی بعد تر با موانعی مواجه شدند، بحث جنگ، تحولاتی که رخ داد و دولت هایی که سرکار آمدند هر کدام از اینها تحلیل خاص خود را دارند ولی در یک کلام منافع انگلیس هم مستقیم با خود ایران است که او می خواهد ارتباطاتش را با ایران حفظ کند و هم منافع تجاری اش را با ایران از سر بگیرد.

ایران بازار بزرگی است و سرپل ارتباطی یکسری ارتباطات منطقهای است و این چیزی نیست که انگلیس فعال در مسایل بین الملل از کنار ایران به سادگی عبور کند، نه ایران می تواند نسبت به نقش فعال بودن انگلستان در سازمان ملل بیتفاوت باشد و حق وتو این کشور را نادیده بگیرد و نه انگلستان از منافعی که در ایران دارد می تواند به سادگی عبور کند، چرا که انگلیس نمیتواند همچون پدر یک خانواده نسبت به پسری که در شرف دامادی است بی تفاوت باشد و به فکر امنیت منزل و منطقه اش باشد.این است که انگلیس نقش متولی در دنیا دارد و به موجب آنچه که در سازمان ملل برای او تعریف شده است نمی تواند نسبت به تحولات منطقه ای بی تفاوت باشد.

منافع ایران در انگلیس چیست؟

ما هنوز آمار خیلی دقیقی از مجموعه ایرانیان مقیم در انگلیس نداریم و همچنین ارتباطات خانوادههای مقیم انگلستان با بستگان ایرانی خود که درگیر مسایل ویزا و حل روادید برای خروج از کشور به مقصد انگلستان هستند و همچنین بحثهای تجاری و رفع تحریمها علیه کشور ما که از این سو ضربه میخوریم و به ضرر منافع ملی کشورمان است و بسیاری از کالاها را گران تر خریداری می کنیم به سبب این تحریمهایی است که بدون پشتوانه این قدرتهای بزرگ علیه ما تحمیل میشود.

** رابطه ما با انگلیس باید در حد معقول باشد

به نظر شما برقراری رابطه ایران و انگلیس باعث میشود در مبادلات تجاری هزینه کمتری بدهیم؟روابط ایران و انگلیس چطور تعریف می شود؟

در روابطی که در منطقه داریم یا خواهان ارتباط مخاصمانه جویانه هستیم یا می خواهیم ضمن این که استقلال خود را حفظ می کنیم روابط خود را در حد معقول حفظ کنیم وقتی کانال ارتباطی خود را قطع می کنیم همان نیازمندیها به قوت خود باقی می ماند.

برخی معتقدند دوران استعمار به پایان رسیده است، آیا شما معتقد هستید رویکرد دولت انگلیس استعماری نیست؟

انگلیس امروز نمیتواند رویکرد استعماری نسبت به ایران داشته باشد چراکه جمهوری اسلامی یک جوان رشید شده و کسی نمی تواند با او به عنوان یک کودک در صحنه بین المللی برخورد کند.

شما عالی ترین مقام ایرانی پس از قائله گروگانگیری در انگلیس بودهاید چه پیگیری برای برقراری امنیت سفارت ایران توسط دولت انگلیس صورت گرفت؟

در این ماجرا گروگانگیرها شکست خوردند. در این باره که گزارش آن در وزارت خارجه ایران وجود دارد تا قبل از ساعت 9 تعدادی در صف سفارت ایران در انگلیس قرار میگرفتند به امور خود رسیدگی میکردند و آن روز بعد از آنکه تعدادی وارد اتاق انتظار میشوند شروع به جنجال آفرینی میکنند و درب را باز میکنند و قصدشان این بوده که کل کنسولگری را اشغال کنند ولی با مقاومت ایرانیها شکست می خورند.این درگیری صبح تا عصر طول کشید و مدارک آنها نشان میداد تعدادی از فرانسه و تعدادی دیگر از آلمان بدون هیچ مدرک قانونی وارد خاک انگلیس صرفا برای تجاوز به سفارت ایران شده بودند.

افرادی که در سفارت ایران بودند همه اذعان داشتند قائله گروگانگیری کار دولت انگلیس بوده و شما به عنوان نماینده کشورمان پس از مداخله در این موضوع چه پیگیری انجام دادید؟

در این ماجرا ابتدا مصاحبه مطبوعاتی صورت گرفت و بعد به وزارت خارجه رفتم و پلیس آنها را محکوم به همکاری با اخلالگران کردم و به دولت انگلیس گفتم من حق اعدام متجاوزین به خاکم را داشتم ولی به خاطر حفظ روابط با دولت شما از این کار امتناع کردم و اقدام دولت انگلیس در برابر اقدامات من محاکمه صوری آنها وغرامتی بود که در قبالش به ایران داده شد که با آن بخشی از سفارت ایران در خاک انگلیس از طریق این غرامت ساخته شد.

سال 1359 گروگانگیری شد در سفارت ما در لندن و تعدادی شهید و زخمی شدند. چرا پیگیری در این خصوص صورت نگرفت؟ آیا تطمیع مقامات از سوی انگلیس یکی از رویکردهای آنهاست؟

بحث قضایی توسط دولت انگلیس صورت گرفت چرا که غرامت این درگیری ها به ایران پرداخت شد و بخش ساختمان وزارت خارجه پیگیری صورت گرفت و نهایتا بخش عمده ای از غرامت ها پرداخت شد و سفارت ایران در لندن از همین منبع ساخته شد.

ایران جوانی رشید و بالغ در عرصه دیپلماتیک

نقش انگلیس در ایران همواره با جاسوسی و خرابکاری همراه بوده است و همواره در پی منافع از دست داده خود پس از انقلاب اسلامی در کشورمان بوده است با این رویکرد نیت انگلیس برای صحبت با روحانی را چطور ارزیابی میکنید؟

اگر به روابط دو کشور دائما با تردید نگاه کنیم هیچ گونه پیشرفتی حاصل نخواهد شد و در هر رابطه ای کشورها به جهت منافع خود قدم برمیدارند ولی اینکه شما چقدر از خود اطمینان دارید اهمیت دارد، اگر ما معتقدیم رشیدم و توان ردیابی سیستم اطلاعاتی در داخل کشور داریم و دیپلمات های کاردانی داریم که در صحنه بین الملل توان رویایی با آنها داشته باشد از چه چیزی باید بترسیم.

قائل به بحث کدخدا هستید؟ چون انگلیس هم قدرت دارد و هم عضو دائم شورای امنیت است باید کشورهای در برابر او کوتاه بیایند؟

ما در اثر جنگی که داشتیم امروز جوان رشیدی هستیم که ترسی از حضور در مجامع بین الملل نداریم و رهبری نیز از گفتگوها هستهای حمایت میکند ولی اینکه شما بترسید و قدرت چانه زنی نداشته باشید خطاست.ما به اندازه کافی به پتانسل در این کشور رسیدیم هم از نظر اقتصادی، نظامی و دیپلماتیک که بتوانیم در مجامع بین المللی حضور یابیم و در بحث مذاکرات نیز باید به یک بده بستان متعادل در دیپلماسی جهانی باید وارد شویم.

رفتار کامرون در برابر مقامات کشورمان از دید شما چطور ارزیابی میشود؟

جای روحانی بودم با گارد بسته تر وارد میشدم، ولی رفتار وزیر امور خارجه کشورمان در برابر کامرون از شان دیپلماتیک بهتری برخوردار بود و مواضع و رفتار سنجیدهای در زمان مناسب اتخاذ کرد. اصرار جمهوری اسلامی در مذاکره با طرف انگلیسی در مواضع به حق خود باعث شد، کامرون در نطقی که در صحن مجمع بین الملل داشت به تناقض گویی آشکاری دچار شود.

در طول روابط بعد از انقلاب انگلیس رفتارهایی داشته که تصور کردند باید حترامشان حفظ شود از دیدگاه شما این درست است؟

انگلیسها اسیر صهیونیستها هستند و اگر با شما یک قدم برمیدارند دو قدم باید با صهیونیستها قدم بردارند، اگر کامرون با ایران به توافقی رسیده که سفارتش را بازگشایی کند باید باجی به صهیونیستها بدهد و با توجه به منافعی که این استعمارگران زورگو برای این دولت تعیین میکند، انگلیس نیز رفتار میکند.

گفتوگو: فاطمه همتی آذر