«حماسه» یک رادارگریز همه‌کاره در آسمان

گروه دفاعی امنیتی دفاع پرس- رحیم محمدی: تعداد زیادی از انواع هواپیماهای بدون سرنشین در مدلها و با بردهای مختلف کوتاه، متوسط و بلند توسط متخصصان کشورمان طراحی و تولید و تعدای از آنها تاکنون رونمایی یا بکارگیری شدهاند؛ در این زمینه بهعنوان مثال میتوان به پهپاد «حماسه» که در رزمایش امنیتی پیامبر اعظم(ص) نیروی زمینی سپاه برای اولین بار بکارگیری شده، اشاره کرد؛ که بر همین اساس در ادامه به بررسی مشخصات این پهپاد میپردازیم.      

پهپاد «حماسه» که ساخت وزارت دفاع است و در سال ۱۳۹۲ رونمایی شد، ازجمله پهپادهای ساخت متخصصان کشورمان محسوب میشود که به گفته وزیر دفاع سابق ایران قادر است کار شناسایی، مراقبت و حمله به اهداف را انجام دهد و قابلیت رادارگریزی نیز دارد.

همچنین این پهپاد که میتواند به انواع راکت و موشک مجهز شود، به لحاظ دید راداری و اپتیکی و مدت ماندگاری در هوا، از توان بالایی برخوردار است؛ که بدین ترتیب میتوان این پهپاد را در رده پهپاد شاهد-۱۲۹ که دارای مداومت پروازی ۲۴ ساعت است، قرار داد.

از سوی دیگر این پهپاد قابلیت حمل حدود ۴۵ تا ۶۰ کیلوگرم بار را داراست؛ به نحوی که در زیر هر یک از بالهای آن جایگاه حمل راکت ۱۰۷ میلیمتری نصب شده است. علاوه بر این قابلیت نصب موشکهای ضد زره نیمهسنگین و یا موشکهای هوا به هوا را هم دارد.

ویژگیهای کلی پهپادها

هواپیماهای بدون سرنشین در ایران به «پهپاد» شهرت دارند که از حروف اول «پرنده هدایت پذیر از دور» گرفته شدهاست.

اجزای اصلی یک پهپاد عبارتند از: بدنه، موتور و محموله. بدنه یک پهپاد باید علاوه بر دارا بودن شرایط مناسب آیرودینامیکی، طوری طراحی شود که بتواند سامانههای ارتباطی، جنگافزارها، اشخاص، محمولهها و تمام لوازم مرتبط با ماموریت محولهاش را در خود جای دهد و نیز با شرایط جوی منطقه ماموریت سازگار باشد.

منظور از محمولههای پهپاد در واقع تجهیزات و متعلقات اضافی است که همراه پرنده برای انجام ماموریت خاصی فرستاده میشود؛ پس در پهپادهای شناسایی، دوربین فیلمبرداری و عکسبرداری، در پهپادهای هدف فلر و رفلکتور و در پهپادهای تهاجمی و انتحاری مهمات تجهیزاتی هستند که برای انجام ماموریت خاصی همراه پهپاد فرستاده میشود.

تفاوت مهم حماسه با سایر پهپادهای ایران

یکی از تفاوتهای مهم پهپاد «حماسه» با سایر نمونههای ساخت داخل، بالهای بسیار بلند (دهانه بال بزرگ) آن است. این بالها که از لحاظ نسبت منظری نزدیک به گلایدرها قابل طبقهبندی هستند، از سوی دیگر نیروی «برآی» زیاد در عین کاهش نیروی «پسای» ناشی از آن، «پسای القایی» را به ارمغان میآورند؛ که یکی از اصول مهم برای دستیابی به هواپیمایی با مداومت پروازی بالاست. بنابراین طول بال «حماسه» را میتوان بین 8.5 تا 10.5 متر تخمین زد.

اما اصلیترین تفاوت شکل ظاهری این پهپاد با نمونه های قبلی بومی، برجستگی موجود در جلوی هواپیما و نزدیک به قسمت دماغه است.

تجهیزات

بهطور معمول در پهپادهای خارجی با برد و مداومت پرواز بالا نظیر «پریدیتور» و «گلوبال هاوک» در فضای برجسته تعبیه شده در قسمت نزدیک به دماغه هواپیما آنتن ارتباط با ماهواره(SATCOM) یا آنتن ارتباط در خط دید مستقیم با یک وسیله هوایی دیگر(که نقش رله ارتباطی را دارد) قرار میگیرد. در واقع علت این برجستگی ایجاد قابلیت چرخش 360 درجه برای آنتن و فراهم کردن دید در تمام سمتهاست.

بنابراین با توجه به عدم برخورداری کشورمان از ماهوارههای مخابراتی، در حال حاضر دو احتمال بیشتر قابل طرح است؛ پهپاد حماسه یا دارای آنتن ارتباط ماهواره برای استفاده از ماهوارههای خارجی است؛ که به دلیل اهمیت مسائل نظامی این موضوع بعید به نظرمیرسد؛ یا برای افزایش برد کنترل پهپاد و امکان ارسال بیدرنگ اطلاعات از مسافتهای دور، آنتن ارتباط در دید مستقیم (با هواگرد رله و از طریق آن به ایستگاه زمینی) در این هواپیمای بدون سرنشین قرار داده شده است.

در هر دو حالت فوق، «حماسه» با اتکا به چنین سامانههایی میتواند از مسافتهای دور، اطلاعات کسب شده را به مراکز فرماندهی مخابره کرده و اطلاع آنها را از آخرین شرایط محل تحت نظر افزایش دهد.

از نظر پنهانکاری راداری با توجه به اینکه اصول مطرح شده در منابع طراحی برای ایجاد قابلیت رادارگریزی در حماسه دیده نمی شود (مثلاً قرارگیری دم عمودی با زاویه 90 درجه در این پهپاد) بنابراین قاعدتاً تنها با اتکا به جنس مواد تشکیلدهنده سازه و بدنه و پوششهای جاذب رادار اقدام به کاهش بازتاب راداری(RCS) در این هواپیمای بدون سرنشین شده است.