عملکردمنفی مرسی به نارضایتی مردم مصر منجرشد/ بررسی عوامل اعتراضات و ناآرامی ها در مصر

مطالبات معترضان شامل برکناری مرسی و برگزاری انتخابات زود هنگام ریاست جمهوری می شد به طوری که آنها به کمتر از آن راضی نبودند. این اعتراضات که به زور آزمایی خیابانی بین طرفداران و مخالفان مرسی تبدیل شده بود، میدان التحریر را در تصرف مخالفان و رابعه العدویه در تسخیر موافقان مرسی می دید. هر یک از طرفین با طرح دیدگاه هایشان بر حق بودن خواسته خود و نا مشروع بودن مطالبات طرف مقابل تاکید داشت .

در این میان با شدت گرفتن اعتراضات و بحرانی تر شدن اوضاع برخی از مقامات بلند پایه دولت از سمت خود استعفا کردند و به این ترتیب پشت مرسی را خالی کردند، با ورود ارتش اوضاع شکل جدی تری به خود گرفت و سرعت روند تحولات شتاب بیشتری گرفت.

ارتش با برآورد تحولات جاری در کشور احساس خطر کرد و به هشدارهای الازهر مبنی بر احتمال وقوع جنگ داخلی در کشور توجه نکرده و با برنامه ای ظریف و حساب شده، بدون خشونت و خونریزی مرسی را از ریاست جمهوری عزل، قانون اساسی را تعلیق و رئیس دادگاه عالی قانون اساسی مصر را به عنوان رئیس جمهور موقت برگزید.

ارتش بیانیه ایی را صادر کرد و طی آن، اولتیماتومی 48 ساعته به گروه ها و جریان های سیاسی داد تا برای برون رفت از بحران راه حلی سیاسی پیدا کنند. با سپری شدن مدت تعیین شده از سوی ارتش و در حالی که مخالفان هم چنان در خیابان ها حضور داشتند و بر تحقق خواسته های خود تاکید می کردند ارتش کار را یکسره کرد و با صدور بیانیه ای دیگر محمد مرسی را عزل کرد و عدلی منصور را به عنوان رئیس جمهور موقت مصر تا زمان برگزاری انتخابات برگزید.

ورود ارتش در دفاع از خواست مردم بود، مردمی که اعتراضات آنها را باید در امتداد انقلاب 25 ژانویه دانست چرا که مطالبات آنها همان هایی بود که در زمان مبارک خواستار آن بودند و موجبات سقوط وی را فراهم کرد، مردم مصر بار دیگر در پی عدم تحقق خواسته هایشان به پا خاستند و ارتش چاره ای جز مداخله به این صورت نداشت، هر چند که ظاهر امر چندان دموکراتیک نبود. این پایانی بود بر کار اولین رئیس جمهور غیر نظامی مصر که با رای بالا و استقبال گسترده از سوی مردم مصر و از طریق انتخاباتی دموکراتیک زمام امور را به دست گرفته بود .

علل و ریشه اعتراضات مصر را در ابعاد مختلف می توان جست و جو کرد، در ادامه برخی از این عوامل بیان خواهد شد:

عملکرد منفی مرسی در یکسال گذشته در ابعاد امنیتی، اجتماعی، اقتصادی، اجتماعی و سیاست خارجی  به نارضایتی مردم مصر منجر شد و دولت مرسی را بی کفایت خواندند.

مواضع نادرست مرسی در قبال موضوعات مهمی چون سوریه، فلسطین و همین طور ارتباط با امریکا و رژیم صهیونیستی و برخی شیخ نشین های عربی حوزه خلیج فارس همگی دلالت بر خطای محاسباتی اخوانی ها در برآیند شرایط منطقه ای و بین المللی در طی یکسال گذشته دارد، آنها در تشخیص دوست و دشمن خود ناتوان بودند و مجموعه اقدامات مرسی و دولت وی مغایر با خواست مردم انقلابی مصر بود، مردم خواستار وضعیت دیگری در ارتباط با امریکا و اسرائیل بودند که محقق نشد، مردم خواستار ملغی شدن قرار داد کمپ دیوید بودند که آن نیز نشد، مردم توقع داشتند حمایت دولتشان را از فلسطین ببینند که این نیز محقق نشد و قس علی هذا .

سیاست انحصار طلبی مرسی او را در جایگاه نمایندگی یک حزب و جریان خاص قرار داد و نه رئیس جمهور یک ملت. این قبیل اقدامات به طرد شدن انقلابیون مصری از عرصه سیاست و قدرت منجر شد و به تعبیر دیگر اخوانی کردن حکومت یا قبضه کردن قدرت، نخبگان مصری را یکی پس از دیگری گوشه گیر کرد و به جرگه مخالفان دولت اضافه می کرد. معترضین در شعارهایشان دولت مرسی و اخوان را به انحصار گرایی متهم می کردند، اما مرسی این موضوع را تکذیب می کرد .

فاصله زیاد حرف تا عمل اخوانی ها در یک سال گذشته صبر مردم را لبریز کرد. اخوانی ها در طی 85 سال از قبل شعارهایی چون آرمان بزرگ فلسطین، مبارزه با امریکا و رژیم صهیونیستی و این دست شعارها در میان مردم مصر محبوبیت کسب کردند و برای خودشان جایگاهی در صحنه سیاسی مصر باز کرده بودند، اما به محض رسیدن به قدرت، گویا تمام آن شعارها را به ورطه فراموشی سپردند و از اصول خود منحرف شدند .

در یک سال گذشته اخوانی ها آن چنان به فکر ریشه دواندن در تمام سطوح قدرت و سیاست مصر بودند که غافل ماندند از اینکه مخالفان، تمام تناقضات در فعل و قول آنها را به دقت رصد می کنند و این موضوع تا به آنجا پیش رفت که آتش خشم مردم برافروخته شد و نتیجه اش اعتراضات گسترده، و در نهایت سقوط مرسی شد.

در کنار عوامل فوق عدم تجربه اجرایی و مدیریتی اخوان ضعف بزرگی بود که آنها برای جبران این نقیصه اقدامات لازم را انجام ندادند، به طور مثال می شد با بهره بردن از توانایی نخبگان و فعالان سیاسی از طیف ها و گروه های فکری مختلف و دخیل کردن آنها در اداره امور حکومت این موضوع را مدیریت کرد .

 حزب اخوان المسلمین مصر با بیش از 8 دهه تجربه فعالیت سیاسی سازماندهی شده ترین حزب و تشکل مصری محسوب می شود، اما تجربه فعالیت سیاسی آن هم در جایگاه اپوزیسیون و معترض با تجربه داشتن در امر حکومت و اداره امور کشور 2 مقوله متفاوت است .

تشکیل دولت ائتلافی برآمده از درون ملت مصر که در برگیرنده سلایق و تفکرات گوناگون باشد می تواند تضمین کننده آینده سیاسی روشن برای مصر باشد، کشوری که روند تحولات آن بسیار تاثیر گذار خواهد بود بر کشورهای جهان عرب و جها ن اسلام و همواره به عنوان یک بازیگر تعیین کننده در معادلات بین المللی شناخته می شود.