نقش پدافند هوایی در ابتدای جنگ تحمیلی
گروه حماسه و جهاد دفاع‌پرس: امیر «قاسم فراوان» مشاور عالی قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیا (ص) در تشریح نقش پدافند هوایی در جنگ تحمیلی، یادداشتی با محوریت واکنش پدافند هوایی در مقابله با دشمن در آغاز جنگ تحمیلی، در اختیار خبرگزاری دفاع مقدس قرار داد که در ادامه می‌خوانید:
جنگ هشت ساله دفاع مقدس دارای ریشه‌ها و پیشینه‌هایی است که بررسی آن نیاز به زمان، اسناد و مدارکی است که موضوع بحث ما نیست، اما یک سوال مطرح است آیا ارتش ایران که عمده‌ترین واحد نظامی است در آغاز جنگ غافلگیر شده است؟ در پاسخ باید گفت: خیر. به لحاظ اینکه اولا دولتمردان بعد از انقلاب بجز امام (ره) نگاه مثبتی به ارتش نداشتند. ثانیا بسیاری از قرارداد‌های تسلیحاتی توسط دولت موقت و یا کشور‌های فروشنده لغو شده بود. دیگر اینکه بسیاری از نامهربانی‌ها، تصفیه‌ها و ریزش‌ها شامل حال ارتش شد.
با این حال گزارش‌ها و اسناد موجود نشانگر آن است که با وجود همه موارد یاد شده و جفا به این نهاد خدمتگزار تا شروع جنگ ۶۳۷ مورد تجاوز ارتش عراق گزارش شد که نشانگر هوشیاری ارتش است و صد‌ها مورد درگیری مرزی با ارتش عراق داشته است.
آیا ارتشی که اینگونه پای کار است در آغاز جنگ خواب بوده و غافلگیر شده است؟ پس چرا ارتش ایران و خصوصا پدافند هوایی در یورش اولیه ارتش بعثی عراق واکنش نشان نداده است؟ باید پاسخ داد که اقدام عراق را با توجه به پیش‌بینی‌ها و گزارش‌های یاد شده منابع مسئول داخل ارتش ایران که حداقل ۶۳۷ مورد را شامل می‌شد در اصطلاح نظامی عملیات پیش‌دستانه می‌نامند.
برخی از صاحب‌نظران معتقدند ساده‌اندیشی و بی‌تجربگی دست‌اندرکاران نظام نوپای اسلامی و شور و شوق حمایت از مظلومان و مستضعفان جهان و مردم آسیب‌دیده گیتی که جزو اندیشه‌های آنان و شعار روزمره سخنوران و مبلغین بوده است به این ساده‌اندیشی دامن زده و مردم را به جای آمادگی جهت مقابله با تهدیدات، به این گونه شعار‌ها و اعتقادات سوق دادند وگرنه می‌بایست ارتش را تقویت و قرارداد‌ها اجرایی می‌شد و تجهیزات نظامی به ایران واگذار و موجب تقویت بنیه دفاعی کشور می‌شد؛ کدام عقل سلیمی می‌پذیرد در آن اوضاع پر از تنش و تهدید و بهم‌ریختگی اوضاع، دوره سربازی به یکسال کاهش یافته و تصفیه گسترده‌ای در این سازمان اعمال شود و روحیه نظامیان با بگیر و ببند‌ها به کمترین میزان کاهش یابد.
اینگونه است که وقتی به شرایط جنگ می‌رسیم مردانگی و جوانمردی ارتش ایران ثابت می‌شود. حمله ۱۴۰ فروندی و داوطلبانه دانشجویان و دانشکده افسری و گسترش شبانه روزی پدافندهوایی در سراسر کشور به منظور حفظ و حراست از آسمان کشور با تلاش خستگی‌ناپذیر را می‌توان یاد کرد. همین ایستادگی سبب شد که صدام روز هفتم مهر درخواست آتش بس دهد و بپذیرد که نتوانسته به وعده‌های اولیه در اشغال خوزستان و حرکت به سمت تهران دست یابد و با سد عظیم ارتش و مردم و سایر نیروهای تازه تاسیس همچون سپاه دلاور برخورد کرده است.
نگاهی گذرا به رویداد‌های پیش از تک ۳۱ شهریور ۵۹ دشمن
بر اساس اسناد و مدارک عراق تا ۳۱ شهریور ۵۹، ۶۳۷ تجاوز به قلمرو ایران داشته است.
الف: سال ۱۳۵۸، ۸۴ فقره (۳۹ حمله هوایی، سه حمله دریایی و ۴۲ حمله زمینی) در طول یک هزار و ۳۵۲ کیلومتر مرز مشترک.
توضیح زمانی حمله (فروردین سه مورد، اردیبهشت دو مورد، خرداد ۹ مورد و تیر هفت مورد، مرداد یک حمله هوایی به سوسنگرد، شهریور سه مورد، مهر ۹ مورد، آبان شش مورد، آذر ۱۱ مورد، دی هشت مورد، بهمن شش مورد و اسفند ۱۹ مورد)
ب: تجاوز عراق به قلمرو ایران سال ۱۳۵۹، ۵۵۴ فقره
فروردین ۱۶ نوبت، تیر ۶۶ نوبت، اردیبهشت ۳۹ نوبت، مرداد ۸۵ نوبت، خرداد ۸۷ نوبت و شهریور ۴۲۸ نوبت (۲۴۳ نوبت نیمه اول، ۲۰۵ نوبت نیمه دوم)
جمع: ۱۳۰ فقره حمله هوایی، ۱۷ فقره حمله دریایی و ۴۹۰ حمله زمینی
توضیح: تمامی موارد گزارش رسمی شده و اسناد و مدارک آن در سازمان‌های ذیربط از جمله پدافندهوایی موجود است.
عملکرد پدافندهوایی و نیروی هوایی تا قبل از آغاز رسمی جنگ (۳۱ شهریور ۵۹)
۱- پایش فضای کشور توسط رادار‌های غرب، جنوب غرب، جنوب، جنوب شرق، شمال غرب، شمال، شمال شرق و مرکز کشور به طور شبانه روزی
۲- رصد کردن تحرک دشمن به طور شبانه روزی توسط سامانه‌های جمع آوری اطلاعات عملیات سیگنالی، صوتی و تصویربرداری یگان فرماندهی و اطلاعات شناسایی پدافند هوایی
۳- گسترش جنگ افزار‌ها پس از واقعه طبس به فرودگاه‌های مرکز، غرب و جنوب کشور از جمله سامانه‌های موشکی در تهران و خوزستان
۴- گسترش جنگ افراز‌های پدافند هوایی سایر سازمان‌های دارای تجهیزات پدافند هوایی در راستای حراست از فضای کشور
۵- تقویت هشدار (آلرت) پایگاه‌ها
۶- آمادگی سامانه‌های جمع آوری اطلاعات (فاشا)
آغاز رسمی جنگ تحمیلی شهریور ۱۳۵۹
با توجه به موارد یادشده و آمادگی فوق، تجاوز عراق با عملیات پیش دستانه عراق بر خلاف عرف بین الملل با ۱۹۳ فروند هواپیما به پایگاه‌ها و فرودگاه‌های کشورمان آغاز شد، بدون آنکه منابع اطلاعاتی از پیش نیات دولت عراق را گزارش کرده و دولت وقت آماده باش صددرصد داده باشد. گر چه قبلا احتمال وقوع جنگ اطلاع رسانی شده و طرح‌هایی جهت مقابله تهیه شده بود در همه نیرو‌ها از جمله کمان ۹۹ در نیروی هوایی و طرح‌های دیگری در نیروی زمینی و دریایی و ...، اما انتظار از منابع یاد شده فراتر از اندازه و میزان یاد شده بود.
به همان میزان نیروهای مسلح، عمدتا ارتش تمهیدات لازم را اندیشیده بودند که می‌توان به اسناد و مدارک و منابع آنان مراجعه کرد.
اما در نیروی هوایی و پدافندهوایی که موضوع اصلی ماست اقدامات شش گانه یاد شده فوق در بخش پدافندهوایی و نیروی هوایی انجام یافته بود به همین خاطر موج اولیه تجاوز هوایی دشمن را به دلایل شرایط داخلی و سایر ملاحظات مرتبط با زمان که منجر به ترغیب دشمن در تجاوز خود شد را مستثنا کنیم.
همه اقدام‌ها و تدابیر نیروهای مسلح به ویژه در بخش پدافندهوایی و نیروی هوایی را می‌توان قابل قبول و افتخارآمیز توصیف کرد، به عنوان مثال و فهرست‌وار می‌توان اینگونه اعلام کرد:
۱- بر خط بودن سامانه‌های راداری شمالغرب، غرب، جنوب غرب، جنوب و در عمق
۲- همکاری با نیروی هوایی در اجرای عملیات مقابله‌به‌مثل دو دسته پرواز پرواری از همدان و بوشهر و انهدام اهداف از قبل پیش‌بینی‌شده
۳- انهدام هواپیمای دشمن در عملیات‌های بعدی دشمن از جمله انهدام هواپیمای دشمن توسط توپخانه ضدهوایی پدافندهوایی در غرب و شمال غرب کشور در بعد از ظهر همان روز
۴- گسترش جنگ‌افزار‌های پدافندهوایی در سراسر کشور از تمام نیرو‌ها و تامین امنیت پایگاه، فرودگاه‌ها و پادگان‌ها
۵- تقویت هشدار پایگاه‌های یکم، دوم، سوم، چهارم (علی رغم آنکه زیر فشار دشمن بود) ششم، نهم و بعدا پایگاه‌ها هفتم و هشتم
۶- مشارکت پدافندهوایی با نیروی هوایی و همکاری با خلبانان در انجام عملیات غرورآفرین در بامداد روز دوم جنگ تحمیلی و کمتر از ۲۴ ساعت از عملیات تجاوزکارانه دشمن
۷- تامین امنیت فضای کشور با برقراری cap در چندین منطقه از فضای کشور جهت مقابله با نیروی هوایی دشمن
۸- تدابیر پدافندهوایی از فضای کشور موجب شد که هیچ یک از فرودگاه‌ها به جز فرودگاه آبادان تعطیل نشود.
۹- تامین امنیت هوانوردی کشور علی‌رغم فشار دشمن، که پرواز‌های داخلی با اتخاذ تدابیر ویژه و ایجاد پوشش لازم انجام می‌شد و نیروهای زیادی توسط ترابری هوایی به نزدیک‌ترین مناطق جابجا می‌شد.
۱۰- سامانه‌های پیچیده و اداری و موشکی پدافندهوایی با وجود رفتن مستشاران توسط کارکنان فنی پدافندهوایی عملیاتی شد و در چرخه دفاع کشور قرار گرفت.
۱۱- کنترل و نظارت و هدایت عملیات شبکه راداری پدافند هوایی برای هواپیما‌ها و بالگرد‌ها
۱۲- به دلیل فشار دشمن و وضعیت نیروهای خودی در مقابله با لشکر‌ها و تیپ‌های آماده دشمن که عمده آنان مکانیزه و از ادوات زرهی قابل توجهی برخوردار بودند. نیروی هوایی و هوانیروز با همکاری پدافند هوایی بیشترین نقش را در کاهش فشار دشمن ایفا و به دشمن تلفات وارد می‌کردند. به نوعی که کمبود‌های توپخانه و پشتیبانی آتش‌خوری از این دست توسط یگان‌های یادشده جبران می‌شد.
۱۳- به دلیل استفاده فراتر از حد متعارف جنگ‌های متداول و وظایف تعریف شده و تعیین شده از نیروی هوایی موجب شد در ماه‌های اولیه با وجود تلفات وارده به نیروی زمینی و هوایی دشمن توسط خلبانان شجاع و قهرمان نیروی هوایی خود نیز آسیب ببینند و همین امر وظایف پدافندهوایی را بیشتر و بیشتر می‌کرد و موجب تغییر در نگرش و آئین و دکترین جنگ هوایی از هوا پایه به زمین پایه شد.
۱۴- دشمن مجبور به تجدید سازمان شد و سال ۶۲ و ۶۳ تا حدودی سال ۶۴ دشمن در بخش هوایی تقویت و برتری یافت تا اینکه با تدابیر شهیدان ستاری و بابایی سال‌های ۶۴ و ۶۵ صحنه تغییر کرد و دشمن آسیب سختی دید.
۱۵- حوادث آغاز جنگ از ابتدا تا آخر سال ۵۹ بگونه‌ای رقم خورد که علاوه بر ضربات وارده به نیروی هوایی دشمن، برتری نسبی هوایی توسط کشورمان رقم خورد و این موضوع در سال‌های ۶۰ و ۶۱ مصداق یافت.
انتهای پیام/ 131
