افول «اندیشه» مهمترین عارضه فضای مجازی
گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس ـ محمد امیدبخش؛ از مهمترین محتواهایی که در شبکه‌های مجازی از جمله اینستاگرام مخابره می‌شود، «اخبار» و «گزارش‌های علمی» است. کمتر کسی را پیدا می‌کنید که در اینستاگرام، صفحه یک «خبرگزاری» یا پیجی با موضوعات علمی را دنبال نکرده باشد. طبق آمارهای اخذ شده در اینستاگرام یکی از بیشترین محتواهایی که در فضای این پیام‌رسان تبادل می‌شود مطالب علمی و آموزشی است.[1]
این به معنای آن است که در طول روز هر فرد با انبوهی از اطلاعات و موضوعات علمی و فکری مواجه می‌شود و در کنار محتوای سرگرم‌کننده از آن استفاده می‌کند. این موضوع شاید باعث شود بسیاری اینستاگرام را فرصتی جدی برای آموزش و ارائه مطالب علمی و فکری تلقی کنند حال آنکه آنچه در عمل اتفاق می‌افتد کاملاً متفاوت است.
انبوهِ مطالب علمی و فکری شاید باعث شود برخی به اشتباه بیفتند و مخاطب اینستاگرام را عموماً انسان‌هایی اهل فکر و فرهیخته فرض کنند؛ اما فارغ از نوع محتوای علمی موجود در اینستاگرام و درستی یا نادرستی آن، روشی که برای ارائه آن وجود دارد محل اشکالات جدی است.
از افتخارات شرکت اینستاگرام، میزان بالای تبادل اطلاعات در این نرم‌افزار است.[2] هر فردی در طول روز با صدها پست مواجه می‌شود که اکثر آن‌ها علمی و آموزشی هستند. برای یک فرد در طول روز، نه یک یا دو موضوع علمی، بلکه صدها موضوع مطرح می‌شود.
طبیعی است که مخاطب اگر خارج از فضای مجازی، مواضع محکم علمی و فکری نداشته باشد، توانایی بررسی فعال و منتقدانه این حجم زیاد از مطالب را نخواهد داشت و در برابر آن «خواننده‌ای منفعل» خواهد بود. از طرفی حتی اگر این حجم زیاد از موضوعات فکری و علمی درست و مطابق با حقیقت باشد، با منطق تفکر و اندیشه در تضاد است؛ چراکه پرواضح است هیچ انسانی نمی‌تواند در روز به انبوه مطالب علمی به شکل عمیق فکر کند و این تفکر منشأ عمل او شود.
مجموعه روایات مرتبط با حوزه تعلیم و تعقل، به قواعد و شرایط اندیشیدن پرداخته‌اند؛ در روایتی از امیرالمؤمنین (ع) آمده است: «إِذَا ازْدَحَمَ الْجَوَاب خَفِی الصَّوَاب»[3]
هرگاه جواب از پرسش زیاد شود پاسخ درست پنهان ماند (انصاریان)
این روایت موضوع مبتلابه بسیاری از کاربران اینستاگرام را مطرح می‌کند و ناظر به شیوه و روش دریافت پاسخ است نه محتوای پاسخ! به‌عنوان مثال در میان سیل انبوه مطالب حوزه «موفقیت و آرامش»، پاسخ برتر اسلام به نیاز بشر پنهان می‌ماند. البته نمی‌توان توصیه کرد که اندیشمندان مسلمان و فعالان فکری و فرهنگی جبهه انقلاب اسلامی از فضای مجازی دوری کنند. در فضای مسموم موجود، قطعاً نباید از میدان کناره گرفت و منزوی بود اما همیشه باید این نکته را بدانیم که فعالیت فرهنگی و کری در فضای مجازی، کاری حداقلی در حوزه فرهنگی و فکری انقلاب اسلامی است.
در روایتی دیگر از امام علی این بار با توجه به کاربران و کسانی که در معرض مطالب علمی هستند می‌فرماید: «مَن زادَ عِلمُهُ عَلی عَقلِهِ کانَ وَبالاً عَلَیهِ»[4]
در شرح آقا جمال خوانساری بر این روایت آمده است: «هر که زیاد باشد علم او بر عقل او بوده باشد و بالی بر او، مراد عقل عملی است که بدارد او را بر عمل به علم خود و چون گناهی که کسی ندانسته بکند اگر معفوّ نباشد یقین سبک‌تر است از آن هرگاه دانسته بکند، چنانکه مکرّر مذکور شد، پس علمی که عمل به آن نشود وبالی است برای صاحب خود»
با توجه به این روایت هم اگر مطالب عمیق دینی و اخلاقی در فضایی همچون اینستاگرام منتشر شده و مطالعه شود به دلیل آنکه حجم عظیم مطالب فرصت «تعقل» را از آن‌ها می‌گیرد، آن علم هم منجر به عمل نخواهد شد و این دانش روزافزون بشر از معارف که عمقی در آن نیست او را به زوال می‌کشاند! جامعه مجازی اینستاگرام با نوع ارائه مطالب علمی، «انسان باخبر» پرورش می‌دهد، نه «انسان اندیشمند»!
این موضوع آن وقت بسیار اهمیت پیدا می‌کند که منابع و مراجع اطلاعات و اخبار در اینستاگرام در برهه‌های خاص، اخبار ویژه‌ای را منتشر می‌کنند و کاربران هم که فرصت پیگیری درستی یا نادرستی این اخبار را ندارند، به شکل منفعلانه اخبار را بازنشر می‌کنند. این موضوع علاوه بر این که می‌تواند تبعات سیاسی و اجتماعی و اقتصادی داشته بادش، روح حاکم بر فضای روانی جامعه را مدیریت می‌کند.
به‌عنوان مثال، اگر رسانه‌ها در حمایت از خانواده‌هایlgbt فعالیت نمی‌کردند، هیچ‌گاه جوامع انسانی اینچنین در برابر این بدعت از خود گنجایش نشان نمی‌دادند. ترویج همجنسگرایی و دیگر انحراف‌های جنسی فقط می‌توانست با پشتیبانی رسانه‌های مجازی کار خود را ادامه دهد. اینستاگرام رسماً از خانواده‌های gbt در سایت رسمی خود حمایت می‌کند و سعی در راه‌اندازی جنبش در این موضوع دارد. غول‌های رسانه‌ای غرب با به زنجیر کشیدن افکار عمومی از طریق همین منفذ که گفته شد یعنی پایین آمدن سطح «تفکر منتقدانه»، سیاست‌های ضد بشری خود را پیش می‌برند. اگر در گذشته زور قدرتمندان، مردم را به زنجیر می‌کشید، امروزه در عصر بشر آنلاین و با مرگ اندیشۀ متعهد، کمپانی‌های ثروت و قدرت کاری می‌کنند تا مردم خود، در زنجیر بمانند.
نتیجه آن که یکی از مهمترین آسیب‌های نرم‌افزار اینستاگرام، محروم کردن مردم از اندیشه عمیق است و این آسیب صرفاً در حد یک آسیب اجتماعی و عارضه‌ای زودگذر نخواهد بود و فرایند تحقق تمدن اسلامی را دچار مشکل خواهد کرد چرا که مردم و حتی نخبگانی که از اندیشه عمیق و حکمت ورزی محروم باشند، توانایی مشارکت در تحقق قواعد اسلام در محیط اطراف خود را نخواهند داشت. رسانه‌های انقلابی و متعهد نیز که توانایی به فکر فروبردن جامعه را ندارند، در برابر امپراتوری‌های رسانه‌ای غرب و محتوای مسموم اخبار مغلوب خواهند شد. پس لازم است بار دیگر از منظر تمدنی به موضوع رسانه‌های تعاملی بنگریم.
https://b2n.ir/highered [1]
https://b2n.ir/geekwire [2]
[3] غرر الحكم و درر الكلم، ص283
[4] غرر الحكم و درر الكلم، ص625
انتهای پیام/ 161
