انتقاد به معناى واقعى کلمه؛ یعنى مبارزه و چالش خیر و شر
گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس ـ رسول حسنی؛ سینمای انقلابی، سینمای متعهد، سینمای دینی، سینمای مقاومت و مفاهیمی از این دست بارها و بارها از سوی برخی صاحبنظران مطرح شده است و هر کدام نیز تعاریفی مطابق ان ارائه داده‌اند که می‌تواند در جای خود مورد نقد و نظر قرار گیرد.
رهبر معظم انقلاب اسلامی که در حوزه فرهنگ و هنر جایگاه مهمی دارند و نظرات ارزشمندی در این خصوص ارائه داده‌اند طبعا کاستی‌های این حوزه بخصوص سینما را بهتر می‌شناسند و به همین ترتیب راهکارهای استراتژیکی نیز مطرح کرده‌‌اند.
مجموعه «سینمای قدسی» مجموعه نظرات معظم‌له در حوزه سینما و مسائل مربوط به ان است که از سال 1369 تا امروز را شامل می‌شود. مطالعه این بیانات می‌تواند مدیران سینمایی کشور را در برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌ها یاری رسان باشد.
معنای نقد
«فرض کنید فیلمى هست که ظاهر و قالب و پز انتقاد دارد اما در واقع انتقاد نیست؛ نق زدن است. یک فرق اساسى وجود دارد بین انتقاد کردن و نق زدن. انتقاد کردن این است که شما یک نقطه‌ى منفى را پیدا کنید، با تکیه‌ى بر نقطه‌ى مثبتى که در این اثر نمایشى شما، در این داستان شما وجود دارد، آن نقطه‌ى منفى را نشان بدهید و مغلوب کنید.
جانمایه‌ى یک اثر نمایشى طبعاً داستان است. شما یک قهرمان دارید، یک هدف دارید. این قهرمان دنبال یک هدفى است، با یک موانعى مبارزه می‌کند. شما چالش جدى و واقعى و عینى‌اى را تصویر می‌کنید. مقصود این قهرمان این است که به آن هدف برسد و با این موانع مبارزه کند. این موانع، زشتى‌هایند. بالاخره در این داستان، این هنرمندى که این فیلمنامه را می‌نویسد یا این کارگردانى که کارگردانى می‌کند، می‌خواهند چه بکنند؟ این خیلى مهم است.
اگر محصول این مبارزه باید این باشد که در چالش خیر و شر، خیر بر شر فائق و غالب بیاید، پس بایستى شما حرکت خیر را، جریان خیر را توى این نمایش نشان بدهید. بله، حرکت شر را هم نشان بدهید، اما معلوم بشود یک حرکت خیر وجود دارد که کاراکتر قهرمان دنبال آن است، براى آن مبارزه می‌کند، براى آن جان‌فشانى می‌کند؛ حتى گاهى جانش را بر سر آن می‌گذارد، براى این‌که به آن هدف برسد. یعنى درست است که شما عیب و زشتى را نشان دادید، اما یک چیز بزرگترى را نشان دادید و آن، جهاد براى مبارزه‌ى با این زشتى است؛ این می‌شود انتقاد.
این‌جور انتقادى هیچ اشکال ندارد، بلکه مطلوب است؛ چون این انتقاد، جامعه را به سمت رفع نواقص پیش می‌برد و حرکت می‌دهد؛ این خوب است. اما یک وقت این نیست؛ نق زدن است. آدم یک نقطه‌ى منفى را بگیرد، همین طور هى بنا کند آن را تکرار کردن. مگر نقاط منفى و نقاط ضعف از یک جامعه رخت برمی‌بندد؟ مگر بکلى ریشه‌کن می‌شود؟ شما این را برداشتید، یک چیز دیگر هست.
این که جهتى نشد براى یک هنرمند، این که هدفى نشد، این که امتیازى نیست، افتخارى نیست؛ همین طور انسان نق بزند، سیاه‌نمایى کند، یأس بپراکند. شما وقتى زشتى را نشان می‌دهید، اما آن عامل خیرى را که بناست بر زشتى غلبه پیدا کند یا با آن مبارزه کند، نشان نمی‌دهید، در جامعه یأس پراکنده می‌شود و نومیدى به وجود مى‌آید؛ فیلم شما را که طرف نگاه می‌کند، می‌گوید: خوب، چه فایده؟ با آن تأثیر عظیمى که فیلم دارد، اثر نمایشى دارد.
من می‌گویم شما انتقاد کنید، منتها انتقاد به معناى واقعى کلمه؛ یعنى مبارزه و چالش خیر و شر را نشان بدهید تا معلوم شود که اگر این نقطه‌ى زشت و مردود در جامعه هست، اما انگیزه‌اى براى رفع آن وجود دارد، جریانى براى نابودى آن وجود دارد. اگر فقر را نشان می‌دهید، معنایش این نباشد که در جامعه فقر هست، اما هیچ انگیزه‌اى براى مبارزه‌ى با فقر وجود ندارد. اگر این‌جور شد، طبعا فیلم یأس‌آور می‌شود؛ فضا را تاریک نشان می‌دهد و برخلاف واقعیت هم هست.»[1]
[1] بیانات در دیدار هنرمندان و دست‌اندرکاران صداوسیما/ ۱۳۸۹/۰۴/۱۲
انتهای پیام/ 161
