تلاش‌های اردوغان برای آشتی دوباره با اعراب/ رویکرد بایدن در خصوص آنکارا چگونه خواهد بود؟

گروه بین‌الملل دفاع‌پرس: در سال‌های گذشته ترکیه روابط خود را با سوریه، رژیم صهیونیستی، ارمنستان، یونان، امارات و مصر قطع کرد و یا به پایین‌ترین سطح روابط دیپلماتیک رساند.

همچنین تنش‌های این کشور با ایالات متحده، فرانسه، آلمان و عربستان سعودی به شدت افزایش پیدا کرد؛ اما همزمان با فرا رسیدن سال جدید و آماده شدن جهان برای دوران پس از کرونا و پس از ریاست جمهوری ترامپ، آنکارا ترجیح می‌دهد تنش‌ها را با جهان عرب کاهش دهد.

عوامل داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی ممکن است رهبران آنکارا را به اصلاح روابط با احزاب عربی سوق دهد؛ اما قبل از روشن کردن این عوامل، باید ببینیم که ترکیه چگونه اقدامات خود را برای بهبود روابط متشنج با کشور‌های عربی انجام می‌دهد.

موج جدید تنش زدایی بین ترکیه و جهان عرب

فقط در یک ماه گذشته اقدامات قابل ملاحظه‌ای در راستای آرام بخشیدن به روابط فشرده با کشور‌های عربی انجام شد که می‌تواند دوره «شکستن یخ»" روابط بین آنکارا و جهان عرب را پس از یک دوره تنش اساسی نشان دهد. مصر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی به طور محسوسی مهم‌ترین محور‌های تغییر دیپلماسی ترکیه هستند. پس از بیداری اسلامی در سال 2011 رابطه ترکیه به خاطر حمایت از اخوان المسلمین با مصر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی تیره شد؛ اما اکنون بازی و معادلات در حال تغییر است.

قاهره و آنکارا پس از کودتای نظامی به رهبری عبدالفتاح السیسی، رئیس ارتش وقت مصر، محمد مرسی رئیس جمهور وابسته به اخوان المسلمین، در سال ۲۰۱۳، روابط عمیقاً پریشانی را تجربه کردند، در ماه گذشته سیگنال‌هایی را برای تمایل به حل و فصل کردن تنش‌ها ارسال کردند. به ویژه هنگامی که یک هیئت مصری به سرپرستی معاون اطلاعات در ۲۷ دسامبر از پایتخت لیبی در طرابلس بازدید کردند و با دولت توافق نامه ملی (GNA) تحت حمایت ترکیه دیدار کردند، تماس‌های بین مقامات امنیتی و اطلاعاتی مصر و ترکیه در لیبی گزارش شد. احتمال این وجود دارد که دو طرف برای اولین بار طی سال‌ها به هماهنگی و توافق اساسی در مورد پرونده‌های منطقه‌ای دست یافته اند که مهم‌ترین آن‌ها بحران لیبی است.

مصر تنها هدف کارزار آشتی ترکیه نیست؛ عربستان سعودی دیگر کشوری است که ترکیه فکر می‌کند می‌تواند از طریق آن به صلح با کشور‌های عربی نزدیک شود. سفر ۸ ژانویه سعد حریری، نخست وزیر تعیین شده لبنان، که مورد علاقه سعودی‌ها برای این پست و یک شهروند دوگانه سعودی-لبنانی است، از فراهم بودن شرایط برای ترکیه به منظور بهبود روابط با پادشاهی عرب حکایت دارد. این دیدار در حالی انجام می‌شود که عربستان سعودی و امارات متحده عربی نسبت به افزایش دخالت‌های ترکیه در کشور‌های عربی بسیار حساس بوده اند.

اما رسانه‌های لبنان درباره یک ماموریت مخفی به حریری صحبت کرده اند: میانجیگری بین آنکارا و ریاض. تلویزیون الجدید لبنان گزارش داد که حریری در سفر خود به ترکیه مأموریت پنهانی داشت.

این پایگاه افزود: این ماموریت میانجیگری بین عربستان سعودی و ترکیه بود و با چراغ سبز امارات به عنوان بازیگری که حامی عربستان است، انجام شد. علاوه بر این، مطلق القحطانی، فرستاده ویژه وزیر امور خارجه دولت قطر در زمینه مبارزه با تروریسم و میانجیگری در حل اختلاف گفت که دوحه آماده است به عنوان رابط بین سعودی‌ها و ترکها عمل کند. این نشان دهنده سطح جدیدی از نزدیک شدن به جنبش ترکی-عربی است.

همچنین، انور قرقاش وزیر امور خارجه امارات متحده عربی امیدوار است که شاهد بهبود روابط ترکیه و مصر باشد. وی همچنین گفت که ابوظبی علاقه‌مند است روابط خود را با آنکارا اصلاح کند. اگرچه امارات شرط کرده است که آنکارا باید حمایت از اخوان المسلمین را قبل از هرگونه تنش زدایی کنار بگذارد، اما محمد بن زاید، ولیعهد امارات متحده عربی مشتاق آن است که تنش‌ها بین ترک‌ها و جهان عرب کاهش پیدا کند و علاقه‌مند است در راستای این توافق نقش خود را ایفا کند.

اردوغان به دنبال تقویت موقعیت داخلی حزب عدالت و توسعه

بخش عمده‌ای از رویکرد سیاست خارجی جدید که توسط حزب عدالت و توسعه (AKP) به رهبری اردوغان اتخاذ شده مربوط به توازن و معادلات قدرت در داخل است. اردوغان و رهبران مشترک حزب عدالت و توسعه می‌دانند که اگر می‌خواهند در انتخابات عمومی ۲۰۲۲ و انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۳ پیروز شوند، باید ظرف دو سال آینده شرایط نابسامان اقتصادی در این کشور را بهبود بخشند. در غیر اینصورت متحمل خسارت سنگینی می‌شوند.

از سال ۲۰۱۸، تنش‌ها با دولت ایالات متحده و بحران ویروس کرونا باعث شد دولت ترکیه در تلاش برای کنترل امور باشد و با مشکلات عظیم اقتصادی دست و پنجه نرم کند. به عنوان مثال، در سال ۲۰۱۹، لیر واحد پول ملی ترکیه دچار افت شد و نیمی از ارزش خود را در برابر دلار آمریکا از دست داد. در سپتامبر سال گذشته، یک دلار معادل ۷۴۸۶ لیر بود و دوباره لیر به پایین‌ترین حد خود رسید. اقتصاد ترکیه به طور قابل توجهی کاهش یافته و در سال ۲۰۲۰ به ۰.۴ درصد کاهش یافت در حالی که در سال ۲۰۱۷، ۷.۴ درصد بود.

در شرایط وخیم اقتصادی ترکیه، نقش مخرب تحریم‌های آمریکا و سنگ اندازی‌های اماراتی‌ها و سعودی‌ها در بازار ارز خارجی ترکیه قابل توجه است. در حالی که ترکیه به انتخابات پارلمانی سال آینده نزدیک می‌شود، اردوغان آرزو دارد که دوستی با کشور‌های عربی را بازسازی کند تا دست‌های سرکش آن‌ها را از اقتصاد ملی و بازار ارز کوتاه کند. در ماه‌های اخیر، کشور‌های عربی به رهبری ریاض برنامه تحریم ترکیه را طراحی کرده اند که محصولات ترکیه را در بازار‌های عربی هدف قرار می‌دهد. این برنامه در صورت اجرا، می‌تواند اردوغان و حزبش را با سطح بالاتری از یک بحران اقتصادی مواجه کند.

از ماه‌های پایانی دولت باراک اوباما، تنش‌ها بین آمریکا و ترکیه افزایش یافت و در دوره دونالد ترامپ به بالاترین سطح رسید. این رویارویی به مرحله تحریم‌های اعلام شده علیه واشنگتن علیه آنکارا رسید. در ۱۷ دسامبر، وزارت امور خارجه محدودیت‌هایی را بر ریاست صنایع دفاعی ترکیه تحت نام تحریم‌های CAATSA اعمال کرد.

اردوغان آگاه است که دولت جدید بایدن نسبت به ترامپ مواضع سخت تری به ترکیه خواهد داشت. بایدن در گفتگو با نیویورک تایمز در سال ۲۰۱۹، از رویکرد جدید ایالات متحده در برابر اردوغان خودکامه حمایت کرد و خواستار برکناری وی از قدرت و حمایت از احزاب مخالف شد.

اگرچه هفته گذشته هیئتی سیاسی توسط بایدن برای تنش زدایی به سمت ترکیه اعزام شد، اما حمایت ایالات متحده از کرد‌های سوریه، خرید سیستم دفاع هوایی S-۴۰۰ روسیه توسط آنکارا، و همچنین استرداد اپوزوسیون ترکیه‌ای‌ در پنسیلوانیا فتح الله گولن که از طرف اردوغان متهم به سازماندهی کودتای نظامی ۲۰۱۶ است، توانایی‌های ایجاد بحران در روابط دو جانبه را دارد.

اردوغان فکر می‌کند بهترین گزینه در دوره بایدن اصلاح روابط با اعراب است تا بتواند فشار‌های دیپلماتیک را به آنکارا کاهش دهد و از ظهور یک جبهه منطقه‌ای ضد ترک تحت هدایت آمریکا جلوگیری کند.

کاهش فشار‌های ضد آنکارا در لیبی و مدیترانه

فشار دیگری که ترکیه در دریای مدیترانه وارد می‌کند عامل دیگر تلاش ترکیه برای برقراری روابط خوب با کشور‌های عربی است. به دنبال پیمان همکاری با دولت توافق ملی لیبی در سال ۲۰۱۸، اردوغان سیاست حضور حداکثری در دریای مدیترانه را برای جاه طلبی‌های انرژی آغاز کرد. همچنین، اردوغان مستقیماً در جنگ داخلی لیبی به نفع نخست وزیر GNA، فیض السراج، علیه نیرو‌های ژنرال خلیفه حفتر مداخله کرد.

این دو مسیر سیاست اردوغان طیف وسیعی از بازیگران مانند یونان، اسرائیل، عربستان سعودی، امارات، مصر، قبرس، فرانسه و حتی ایالات متحده را در برابر ترکیه قرار داده است. همه این بازیگران به دلایلی از استراتژی ترکیه در مدیترانه ناراضی هستند. نکته اصلی تفاوت بین کشور‌های عربی و ترکیه، حمایت این کشور از دولت وابسته به اخوان المسلمین در طرابلس است. اردوغان اکنون با تنش زدایی با مصر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی می‌خواهد حداقل فشار‌هایی را که ترکیه در لیبی متحمل شده است را کاهش دهد.

منبع: الوقت

انتهای پیام/ ۴۶۱