چرا بنی‌صدر به دنبال یک پیروزی بزرگ و سریع در ماه‌های نخست جنگ بود؟
به گزارش خبرنگار حماسه و جهاد دفاع‌پرس، در روز‌های نخست جنگ، ابوالحسن بنی‌صدر فرمانده کل قوا و رئیس شورای عالی دفاع بود. از ابتدای جنگ که عراق بخش‌های وسیعی از خاک کشورمان را به اشغال خود درآورده بود، ایران نتوانسته بود عملیات موفقی برای آزادسازی آن مناطق انجام دهد و این وضعیت برای بنی‌صدر که در پی قدرت یافتن در ایران بود و نمی‌خواست نیروهای سپاه در میدان جنگ تصمیم‌گیر باشند، مطلوب نبود.
از این رو بنی‌صدر فرماندهان ارتش را تحت فشار قرار داد تا هرچه سریعتر برای آزادسازی سرزمین‌های اشغالی عملیات بزرگی اجرا کنند. عملیات نصر با هدف آزادسازی سرزمین‌های جنوب اهواز طراحی و در روز پانزدهم دی ماه ۵۹ آغاز شد. در روز نخست عملیات، نیرو‌ها پیشروی خوبی داشتند، اما در روز دوم و با آغاز پاتک سنگین دشمن، نیرو‌ها مجبور به عقب‌نشینی و متحمل تلفات بسیاری شدند. تعجیل در طرح‌ریزی و اجرای عملیات موجب شده بود تا تمامی جوانب به دقت مورد بررسی قرار نگیرد و با پاتک دشمن، نیرو‌ها مجبور به عقب‌نشینی شوند.
پیروزی در مرحله اول عملیات، اولین پیروزی رزمندگان ایران تا آن زمان بود و این اتفاق برای بنی‌صدر بسیار خوشحال‌کننده و بهانه‌ای برای بهره‌برداری‌های سیاسی پس از آن بود. به همین دلیل بنی‌صدر در پیامی به امام خمینی (ره) انجام موفقیت‌آمیز عملیات هویزه را به اطلاع ایشان رساند. در آن پیام آمده بود: «به ساعت ۱۰ صبح امروز با حضور اینجانب در جبهه، در حالی که امام جمعه محترم اهواز حاضر بودند، نیروهای پیروز جمهوری اسلامی ایران حمله خود را آغاز و مرحله اول را با موفقیتی بی‌نظیر به پایان بردند. یقین است با توجه امام نسبت به بالا بردن روحیه ارتشیان و دعای خیر عموم مردم و پشتیبانی بی‌دریغشان مراحل بعدی نیز با پیروزی کامل به انجام خواهد رسید. مردم مسلمان ایران باید مطمئن باشند که ثمره صبر و استقامت را در پیروزی و استقلال کامل و استقرار پردوام جمهوری اسلامی به دست خواهند آورد.»
بنی‌صدر به دنبال بهره‌برداری سیاسی از یک پیروزی نظامی بود. از همین رو پیروزی اولیه رزمندگان در عملیات نصر بازنشر گسترده‌ای در رسانه‌ها به خصوص روزنامه انقلاب اسلامی که وابسته به بنی‌صدر بود و فضای سیاسی کشور پیدا کرد. به دلیل همین فضای به وجود آمده نیز در روز دوم عملیات برخی شخصیت‌ها همچون آیت‌الله منتظری و آیت‌الله هاشمی رفسنجانی رئیس وقت مجلس شورای اسلامی پیام‌های تبریکی منتشر کردند. البته آن‌ها تا آن زمان از عقب‌نشینی رزمندگان در مرحله دوم عملیات باخبر نبودند.
در پیام آیت‌الله منتظری خطاب به رئیس‌جمهور آمده بود: «جناب آقای رئیس‌جمهور! پس از سلام، هجوم گسترده رزمندگان اسلام بر قوای بعث عراق و پیروزی چشمگیر آنان، انتظار امت و امام را تحقق بخشید. از این رو لازم می‌دانم مراتب تقدیر و تایید مجدد خود را نسبت به نیروهای مسلح اسلام: ارتش، سپاه، بسیج و مرزداران وطن اسلامی تقدیم دارم. امید است همانگونه که امام فرمودند این حرکت ادامه یافته و پیروزی نهایی را به دنبال داشته باشد و به زودی سرزمین مقدس اسلامی ایران و عراق از لوث متجاوز پاک گردد.»
در پیام آیت‌الله هاشمی رفسنجانی نیز خطاب به رزمندگان آمده بود: «رزمندگان شریف اسلام، برادران ارجمند، فرماندهان و پرسنل نیروی هوایی، زمینی و دریایی ارتش جمهوری اسلامی، سپاهیان پاسدار انقلاب اسلامی، بسیج مستضعفین، کمیته‌ها و کلیه مجاهدان جان بر کف اینک که لحظه موعود فرارسیده و همانگونه که انتظار می‌رفت سپاه اسلام مرحله اول تهاجم را پیروزمندانه پشت سر گذاشته و به انتظار شدید همراه با نگرانی مردم ایران پایان داد، لازم می‌دانم مراتب تشکر و قدردانی خود و نمایندگان مجلس شورای اسلامی را نسبت به فداکاری‌های عموم رزمندگان در جبهه و پشت جبهه اعلام دارم. امید که در روز‌های آینده شاهد مراحل نهایی شکست و طرد متجاوزان باشیم. حمایت و دعای امام و امت بدرقه راه جهاد شماست که قلب امام زمان (عج) و رهبر انقلاب و مردم ایران و مستضعفان جهان را شاد کنید.»
بهره‌برداری سیاسی بنی‌صدر از یک پیروزی ناتمام
در حاشیه این عملیات، اما جنجال‌آفرینی هواداران بنی‌صدر در مشهد خبرساز شد. آن‌ها با کسب این پیروزی درصدد برآمدند تا مخالفان بنی‌صدر همچون آیت‌الله بهشتی را تخطئه کنند. آیت‌الله بهشتی رئیس دیوان عالی کشور که از مخالفان بنی‌صدر بود، همزمان با اجرای این عملیات به مشهد مقدس سفر کرد و ضمن بازدید از مراکز مختلف، در جمع رزمندگان لشکر ۷۷ ثامن الائمه خراسان حضور پیدا کرد.
خبرگزاری پارس و روزنامه انقلاب اسلامی که وابسته و نزدیک به بنی‌صدر بودند به فاصله یک روز گزارش‌هایی از درگیری ارتشیان با آیت‌الله بهشتی و حمایت مردم از بنی‌صدر منتشر کردند که البته استاندار خراسان دو روز بعد در نامه‌ای به دادستان انقلاب اسلامی مشهد گزارش‌های منتشر شده را دروغ دانست و خواستار برخورد قضایی با آن رسانه‌ها شد.
خبرگزاری پارس در گزارشی نوشت: «در پی ورود آیت‌الله بهشتی به مشهد و سخنرانی ایشان در تالار رازی دانشکده پزشکی این شهر، حدود صد نفر در حالی که شعار درود بر بنی‌صدر می‌دادند، درصدد بر هم زدن مراسم بودند لیکن کثرت جمعیت و بی‌اعتنایی آن‌ها باعث شد که درگیری پیش نیاید. در تمامی این صحنه‌ها چهره‌های شناخته شده‌ای از هواداران و اعضای سازمان مجاهدین خلق شرکت داشتند. همچنین در پایان سخنرانی رئیس دیوان عالی کشور در مسجد لشکر ۷۷ خراسان، علی‌رغم اخطار‌های مکرر فرمانده لشکر در پایان مراسم عده‌ای در حالی که به حمایت از رئیس‌جمهور شعار می‌دادند در خیابان‌های پادگان به راهپیمایی پرداختند. سپس بدون توجه به اخطار نگهبانان و با وجود بسته بودن درب اصلی پادگان از دیوار‌ها و نرده‌ها به خیابان مجاور پادگان ریختند و در خیابان بهار شروع به راهپیمایی کردند.
آن‌ها همراه با جمعی از هواداران مجاهدین خلق که از هنرستان صنعتی مشهد به راه افتاده بودند، از خیابان دانشگاه تا حوالی دانشکده پزشکی مشترکاً با شعار‌های متعدد راهپیمایی را ادامه دادند... هم‌اکنون نیز گروه‌های دیگری در سطح شهر ضمن در دست گرفتن پلاکارد‌ها و پوستر‌های بزرگ آقای رئیس‌جمهور، مانع حرکت اتومبیل‌ها شده‌اند و از آن‌ها می‌خواهند که فردا صبح ضمن تجمع در جلوی دانشکده پزشکی به حمایت از آقای بنی‌صدر دست به راهپیمایی بزنند. تعداد این افراد در حدود هزار نفر تخمین زده می‌شود.»
روزنامه انقلاب اسلامی نیز یک روز بعد نوشت: «ساعت هفت و ۱۵ دقیقه صبح دیروز، دکتر بهشتی در پادگان لشکر ۷۷ خراسان سخنرانی داشت. در این مراسم که با دعوت قبلی افراد ارتش، نیروی هوایی، شهربانی و ژاندارمری شرکت داشتند، در مقابل مسجد پادگان پس از تلاوت آیاتی از قرآن مجید ابتدا سرهنگ جوادی فرمانده لشکر سخن گفت. سپس آقای سیدهادی خامنه‌ای و پس از آن دکتر بهشتی به سخنرانی پرداختند.
دکتر بهشتی در سخنرانی خود در رابطه با پیروزی روز گذشته نامی از فرمانده کل قوا به میان نیاورد و این موجب نارضایی پرسنل حاضر در اجتماع گردید که یکی از آن میان فریاد «درود بر بنی‌صدر» برداشت، وقتی به او دستور سکوت داده شد، به ناگاه تمام پرسنل در حالی که یک صدا فریاد می‌زدند «درود بر بنی‌صدر»، «فرمانده کل قوا بنی‌صدر» محل سخنرانی را ترک کردند و با گذشتن از درب پادگان و حتی از حصار سیم‌های خاردار خود را به بیرون پادگان رسانده، در خیابان‌ها به راهپیمایی پرداختند و همچنان به پشتیبانی از فرمانده کل قوا شعار می‌دادند در حالی که در خیابان‌های مسیر گروه گروه از مردم به آن‌ها می‌پیوستند.
این جمعیت با عبور از خیابان‌ها به صحن مطهر حضرت رضا (ع) رفتند و پس از دعا برای سلامت وجود مقدس امام و رئیس‌جمهور و پیروزی رزمندگان اسلام به پادگان بازگشتند. هنگام عبور انبوه ارتشیان و مردم که عکس‌هایی از امام امت و رئیس‌جمهور در دست داشتند، رانندگان با به صدا درآوردن بوق اتومبیل‌های خود و روشن کردن چراغ‌ها با راهپیمایان شعار «بنی‌صدر حمایتت می‌کنیم» می‌دادند. در این حال جمعیت به ده‌ها هزار نفر رسیده بود. این خبرنگار می‌افزاید: جهت قدردانی از امام امت و رئیس‌جمهور و نیروهای رزمنده، سراسر شهر مشهد را شور و شوق و شعف فراگرفته بود.»
در پی چاپ این گزارش استاندار خراسان نامه‌ای به دادستان انقلاب اسلامی مرکز مشهد نوشت که روزنامه جمهوری اسلامی آن را درج کرد. دراین نامه آمده بود: «دادستان محترم انقلاب اسلامی مرکز مشهد، احترماً به پیوست رونوشت خبر مندرج در روزنامه انقلاب اسلامی چهارشنبه ۱۷ دی ۵۹ و نظر فرماندهی لشکر ۷۷ خراسان و همچنین دایره سیاسی ایدئولوژیک نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران مرکز مشهد، ارسال و به دلایل زیر علیه خبرنگار این روزنامه و سردبیر آن اعلام جرم می‌نماید و تقاضای رسیدگی به آن را در دادگاه انقلاب اسلامی و بر طبق زمان جنگ می‌نمایم.
۱. جمله «وقتی به او دستور داده شد» کذب محض بوده است و همانطور که در نامه دایره سیاسی - ایدئولوژی آمده است و خود اینجانب شخصاً مشاهده نموده‌ام، از جانب هیچکس به او دستور سکوت داده نشد و این جمله تنها جهت ایجاد تفرقه و نفاق در روزنامه آورده شده است.
۲. جمله «تمام پرسنل یک صدا فریاد برداشتند درود بر بنی‌صدر، فرمانده کل قوا بنی‌صدر و محل سخنرانی را ترک کردند» دروغ کاملاً آشکاری است و حتی برای نمونه یک نفر هم محل سخنرانی را ترک نکرد و سخنرانی تا آخر ادامه یافت و بعد از سخنرانی نیز دعا و آمین و «درود بر بهشتی» بود که کلاً در نوار ضبط است که به پیوست تقدیم می‌شود.
۳. جمله «و با گذشتن از پادگان و حتی از حصار سیم‌های خاردار» طبق نوشته فرماندهی لشکر کلاً دروغ بوده است و مسلماً در نوشتن این‌گونه اخبار نادرست دست‌های ناپاکی در کار است تا بدین وسیله در زمان جنگ بین مردم و ارتش تفرقه بیاندازد.
۴. بقیه اخبار و به خصوص «جمعیت ده‌ها هزار نفر» بر طبق آنچه کلیه مردم مشهد مشاهده نموده‌اند مغرضانه بوده است.»
فرافکنی بنی‌صدر پس از شکست
همانطور که گفته شد اگرچه عملیات نصر در مرحله اول همراه با پیروزی بود، اما در مرحله دوم دشمن با اجرای پاتک سنگین توانست نیروهای ایرانی را به عقب براند و حتی در ادامه شهر هویزه را به اشغال خود درآورد. پس از این عملیات، عملیات دیگری نیز توسط ارتش به نام «توکل» اجرا شد که آن عملیات نیز ناموفق بود و رزمندگان نتوانستند به اهداف تعیین‌شده دست پیدا کنند.
در نتیجه بنی‌صدر که از دستیابی به پیروزی در جبهه‌های جنگ ناکام ماند، دو راهبرد را در پیش گرفت. نخست اینکه خواستار مذاکره و صلح با صدام شد. بنی‌صدر در ملاقات با امام پیشنهاد مذاکره با عراقی‌ها را مطرح کرد، اما امام خمینی نه تنها این پیشنهاد را قبول نکردند، بلکه با تندی به بنی‌صدر فرمودند: «ما جنگ را تا آخر ادامه می‌دهیم.» انعکاس پیشنهاد بنی‌صدر در جبهه‌ها نیز تأثیر منفی گذاشت و باعث رکود بیش از پیش در جنگ شد و تا زمانی که بنی‌صدر فرمانده کل قوا بود، هیچ عملیات پیروزی در جبهه‌های جنگ اجرا نشد. همچنین بنی‌صدر و همفکرانش در جلسات سخنرانی و میتینگ‌های سیاسی و مطبوعاتی طرفدار خودشان می‌گفتند: «با این امکانات نمی‌شود با عراقی‌ها جنگید.» دوم اینکه بنی‌صدر نگاه‌ها را از جبهه‌های جنگ متوجه جبهه سیاسی داخلی کرد. اتفاقات روز چهاردهم اسفند ۵۹ در دانشگاه تهران در همین راستا بود.
همچنین بنی‌صدر سال‌ها بعد تلاش کرد تا شکست در عملیات نصر را به گردن دیگران از جمله آیت‌الله خامنه‌ای نماینده وقت امام در شورای عالی دفاع بیاندازد. او در گفت‌وگویی گفت: «در جبهه کرخه‌کور (عملیات نصر)، فرار این آقا (آیت‌الله خامنه‌ای) مصیبت به بار آورد. موجب شد تا سربازان فرار کنند و ما تا آن‌ها را به جبهه برگرداندیم، جانمان به لب رسید.» این در حالی است که آیت‌الله خامنه‌ای در روز ۳۱ خرداد ۶۰ و در ماجرای استیضاح بنی‌صدر در مجلس گفت: «(در خصوص عملیات هویزه) من بطور قطع نفی نمی‌کنم، اما به هیچ وجه نشانی از یک تعلل عمدی و سستی عمدی، خدای نکرده خیانتی مشاهده نکردم، چون دیروز شنیده شد کسانی می‌گفتند که این کار، کار آقای بنی‌صدر بوده است، نه، ما درباره آقای بنی‌صدر اینقدر اشکال و ایراد وارد و بجا و منطقی داریم که محتاج این نیست که این مساله‌ای که هیچ راهی برای اثبات ندارد، به ایشان ما نسبت بدهیم.»
گزارش از کبری سنگوری‌زاده
انتهای پیام/ 112
