عملیات مرصاد، تجربه ویژه دفاع مقدس

گروه حماسه و جهاد دفاع‌پرس- یحیی نیازی؛ برخلاف آنچه که در افکار عمومی، عملیات منافقین و مجموعه تحولات در پی آن به نام «عملیات مرصاد» نامیده می‌شود، منافقین عملیات خود را «فروغ جاویدان» نامیدند و بعد‌ها مجموعه تلاش نیرو‌های سپاه، بسیج و هوانیروز برای مقابله با دشمن و آزادسازی شهر‌های اسلام‌آباد و کرند، «مرصاد» نام گرفت.

الف- عملیات مرصاد کوتاه‌ مدت، پرتجربه و تاریخ‌ساز:

٣۵ سال پیش در چنین روز‌هایی نبرد‌های سخت و نابرابری در جبهه‌های جنگ ایران و عراق در جریان بود. روز بیست و هفتم تیر ١٣۶٧ قطعنامه ۵٩٨ مورد پذیرش رسمی جمهوری اسلامی ایران واقع شد و ایران یکپارچه و مصمم تحت رهبری امام خمینی (ره) به‌ دنبال اجرای مفاد آن بود؛ بنابراین اقدامات اولیه از جمله عقب‌ نشینی اختیاری از منطقه عمومی حلبچه را شروع کرد؛ اما در مقابل، رژیم بعثی صدام که در طول هشت سال جنگ تحمیلی همواره نقض معاهدات بین‌المللی را دنبال کرده بود، بار دیگر از حسن نیت ایران سوء استفاده کرد و از جبهه‌‌های مختلف حملاتش را آغاز کرد.

در دوره تهاجمات پایان جنگ که با چشم‌ پوشی کامل صدام از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ همراه بود. رهبر حزب بعث عراق سازمان منافقین که در آن ایام به طور کامل به خدمت دشمن در آمده بود را تجهیز و آنان را با اجرای یک آتش تهیه سنگین توپخانه‌ای از مرز خسروی روانه مرز‌های ایران کرد.

منافقین نیز در روز سوم‌ مرداد ١٣۶٧ در حالی که عمده یگان‌های رزم سپاه در جبهه‌های جنوبی و میانی در حال مقابله با نیرو‌های بعثی صدام بودند، با پشتیبانی آتش هوایی و توپخانه‌ای ارتش بعث، حمله به سمت کرمانشاه را اجرا کردند.

اما فرماندهان و رزمندگان اسلام پس از درک شرایط و إشراف نسبی بر اطلاعات، عملیات مرصاد را علیه دشمن طرح‌ ریزی تعجیلی کردند و در منطقه عمومی عملیات یعنی در طول جاده کرمانشاه تا قصر شیرین به اجرا در آوردند و روز پنجم مرداد ١٣۶٧ چنان ضربه سنگینی بر پیکر پوسیده سازمان منافقین وارد کردند که بقایای این شجره ملعونه هنوز سنگینی آن شکست تلخ و خفت بار را بر گرده خود حس می‌کنند.

صرف نظر از درس‌های مهم عملیاتی و نظامی، رزمندگان اسلام در عملیات مرصاد نه تنها شکست سنگینی بر دشمن وارد کردند بلکه این عملیات دستاورد‌های مهمی را هم به‌ دنبال داشت.

اگرچه به‌ دلیل مسائل مرتبط با پذیرش قطعنامه و آتش بس، مقطع پایان جنگ عموما و عملیات مرصاد خصوصا مورد بررسی دقیق قرار نگرفته است، اما واقعیت این است که این عملیات در ابعاد مختلف دارای برجستگی و قابل ملاحظه است که با بررسی دقیق‌تر این حماسه بزرگ می‌توان پی‌ برد که این نبرد تاریخی به لحاظ تاکتیک، تکنیک، نوآوری و سرعت عمل در زمره تجارب ماندگار دفاع مقدس قرار دارد که همچنان درس‌آموز و قابل انتقال به نسل بعدی است.

آنچه در پی می‌آید واکاوی همه‌ جانبه عملیات مرصاد نیست! بلکه مدخل ورود و فتح بابی است برای اینکه پژوهشگران و نویسندگان فعال در حوزه‌های پژوهشی دفاع مقدس به بررسی دقیق‌تر آن همت گمارند؛ بنابراین در سه موضوع به طور مختصر ابعاد این عملیات مرور می‌شود.

ب- جایگاه عملیات مرصاد در روز‌های پایانی جنگ

سرعت در طرح‌ریزی و اجرا

چند نفر از فرماندهان ارشد سپاه پس از درک شرایط منطقه و اجرای عملیات توسط منافقین به سرعت خود را به کرمانشاه رساندند و با ایجاد قرارگاه فرماندهی در محل بیمارستان امام حسین (ع) و حضور میدانی در صحنه نبرد، نیرو‌ها و رزمندگان موجود منطقه را سازماندهی کرده و بلافاصله عملیات مرصاد را علیه دشمن آغاز کردند.

این عملیات که با هدایت و فرماندهی سرلشکر شهید شوشتری فرمانده قرارگاه نجف اشرف لحظه به لحظه منسجم‌تر شده و ضمن تسهیل در شرایط عملیات، منافقین را با یک سردرگمی و بهم ریختگی رو به رو ساخت. سرعت عمل در طرح و اجرای عملیات مرصاد از جمله مواردی است که نیازمند بررسی دقیق و کارشناسی است که در این نوشته کوتاه مجال آن نیست و فقط به آن اشاره شده است.

نکته قابل توجه این است که در این مقطع اکثر یگان‌های اصلی سپاه در منطقه جنوب در حال مقابله با حملات مجدد صدام بودند و تنها بخش کمی از برخی از یگان‌ها که عموما نیز از عناصر پشتیبانی بودند، در محدوده و مسیر حمله منافقین حاضر بودند؛ اما سپاه پاسداران با سازماندهی همین رزمندگان و به کارگیری آن‌ها در قالب چند یگان، واکنش سریع خود را به منصه ظهور گذاشت. همچنین تلاش‌های نیرو‌های هوایی و هوانیروز ارتش جمهوری اسلامی در هماهنگی با سایر رزمندگان بسیار مؤثر بوده و در قلع و قمع دشمن کارآمد بوده است.

نوآوری و خلاقیت:

با اینکه فرصت طرح‌ریزی و اجرای این عملیات بسیار محدود بود، اما فرماندهان جوان سپاه با استفاده از تفکر انقلابی برابر طرحی خلاقانه ابتدا ایجاد شکاف در سازمان رزم منافقین و برش ستون نظامی آن‌ها را که با اتکا به جاده اصلی در حال پیشروی بودند را عملیاتی کرده و با استفاده از این اقدام خلاقانه باعث تجزیه نیروی رزمی دشمن شده و انهدام آن‌ها را در دستور کار خود قرار دادند.

طرح تجزیه ستون نظامی مورد پذیرش فرماندهی عملیات قرار گرفت. در این طرح ضمن مقابله مستقیم و جبهه‌ای با دشمن در گردنه حسن‌آباد و تنگه چهارزبر با هلی‌برن رزمندگان اسلام به پشت دشمن در سه‌راهی اسلام‌آباد و گردنه پاطاق، شیرازه سازمانی دشمن به هم ریخت و تصمیم‌گیری میدانی فرماندهان یگان‌های رزمی سپاه در منطقه عملیات باعث شد که نیرو‌های عمل‌ کننده دشمن از هر سوی مورد هجوم واقع شده و شکستی سنگین، کمرشکن و مفتضحانه را متحمل شوند.

ترکیب سازمانی:

در این عملیات یگان‌های مختلف سپاه با نیرو‌های محدودی که در منطقه داشتند و با انگیزه‌ای مضاعف در هر محدوده‌ای که به دشمن دسترسی داشتند وارد عمل شده و ترکیب رزمندگان عملیاتی سپاه و بسیج با پشتیبانی‌های دقیق خلبانان نیروی هوایی وهوانیروز ارتش انجام عملیات را با موفقیت قابل ملاحظه‌ای هم در شدت، هم در سرعت و هم در دقت رو به‌ رو ساخت.

انعطاف پذیری:

در این عملیات به‌ دلیل شرایط مقطع پایانی جنگ و درگیری رزمندگان اسلام در جبهه‌های مختلف انعطاف سازمانی در سپاه پاسداران بسیار گره‌گشا و کارآمد جلوه کرد. به‌ طوری‌ که در برخی از محور‌ها نیرو‌های پشتیبانی و رزمندگان بومی خودشان به هسته‌های موجود سازمان رزمی موجود منطقه پیوسته و برعلیه منافقین وارد عمل شدند. علاوه‌ بر این انجام چند مرحله هلی‌برن نیرو‌های پیاده ازجمله عوامل تسهیل‌کننده عملیات و شکست منافقین شد.

شدت عمل:

پس از ورود سازمان منافقین به خاک جمهوری اسلامی و ضرب و شتم و کشتار مردم عادی در مناطقی مثل کِرِند و اسلام‌آباد غرب، خشم رزمندگان اسلام و مردم منطقه به اوج رسیده و رزمندگان اسلام در عین حال که با مردم در نهایت مهربانی برخورد می‌کردند، اما برخوردشان با دشمن چنان شدید بود که ترجمه و تفسیر آیه: «مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَالَّذِینَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْکُفَّارِ رُحَمَاءُ بَیْنَهُمْ ...» را در ذهن‌ها تداعی می‌کرد.

خوداتکایی فرماندهان:

با توجه به تعجیلی بودن طراحی و اجرای این عملیات و همچنین بعد مسافت، فرماندهان سپاه پاسداران حاضر در صحنه عملیات با توجه به شرایط موجود، نسبت به اتخاذ تصمیمات دقیق و استفاده از امکانات موجود برای موفقیت عملیات اقدام کردند و هیچ‌ گاه منتظر رسیدن امکانات یا منابع از مبادی ذی‌ربط نماندند. بررسی نقش یگان‌های عملیاتی سپاه پاسداران، نیرو‌های مردمی، نیروی هوایی و هوانیروز ارتش در این عملیات نیازمند توجه به همه ابعاد آن است که بدون شک در این یاداشت فرصت پرداختن به آن وجود ندارد.

ج- برخی نتایج عملیات مرصاد

حصول نتیجه مطلوب در سایه وحدت:

موفقیت عملیات مرصاد و صحنه نبرد آن شاهد وحدت عملی و مقدس بین فرماندهان جنگ بود به‌ طوری‌ که سپهبد شهید «علی صیاد شیرازی» درکنار فرماندهان سپاه پاسداران به هماهنگی‌های لازم مبادرت و اقدامات مهم هوانیروز در این عملیات مرهون این حضور موثر وی بود. همچنین نیروی هوایی ارتش با پشتیبانی از عملیات در کنار رزمندگان قرار گرفت.

غنائم:

برخی از غنائم به دست آمده از منافقین که در زمان خود بسیار مجهز و مدرن بودند زمینه‌های خوبی برای کارشناسان و محققین صنعت نظامی کشور بوجود آورد تا در توسعه صنعت دفاعی کشور مورد استفاده قرار گیرد. نفربر‌های زرهی با سرعت بالا، ماشین‌های سنگین با قابلیت‌های مناسب، خودرو‌های سبک با قابلیت ذخیره سوخت بالاتر و سیستم‌های ارتباطی و... همه از جمله غنائمی بودند که استکبار جهانی در اختیار منافقین قرار داده بود و در این عملیات به دست رزمندگان اسلام افتاد.

توسعه سازمان‌های کوچک و سریع:

شاید می‌توان گفت: توجه به توسعه سازمان‌های سریع از جمله تجارت به دست آمده در عملیات مرصاد است که در نگاه آینده سازمان رزمندگان اسلام می‌تواند موثر باشد. در پایان مجددا یادآوری می‌شود که هدف این نوشته پرداختن به ابعاد عملیات مرصاد نیست بلکه ایجاد جرقه‌ای ذهنی برای فرماندهان و پژوهشگران است که با نگاهی موشکافانه به ابعاد مختلف این عملیات بپردازند و دستاورد‌های آن را به نسل آینده منتقل کنند.

انتهای پیام/ 118