دوش‌پرتاب‌های ایرانی؛ هجوم با چشمان عقاب

از همان زمان بحث مقابله با تهدیدات هوایی دشمن برای نیروهای زمینی و خصوصا رسته پیاده تبدیل به مسئلهای حیاتی شد.

در سالهای بعد و با معرفی بالگردها این مسئله از حساسیت دوچندانی نیز بر خوردار شد.

در این میان توپهای ضد هوایی خیلی برای مقابله با تهدیدات هوایی هوشمند و چابک نبودند و عمده موشکهای ضدهوایی از هدایت راداری بهره برده و بسیار بزرگ و درعین حال ثابت بودند و توانایی پوشش واحدهای متحرک را نداشتند.

برای مقابله سریع و دقیق با اهداف هوایی، یگانهای پدافند هوایی نیازمند تجهیزاتی هستند که علاوه بر تحرک بالا قابلیت دقت و تعدد آتشباری زیادی نیز داشته باشند.

در این میان توپهای ضدهوایی خیلی برای مقابله با تهدیدات هوایی هوشمند و چابک نیستند و اکثر موشکهای ضدهوایی علیرغم اینکه از هدایت راداری بهره میبرند، اما بسیار بزرگ و در عین حال ثابت هستند و توانایی پوشش واحدهای متحرک را ندارند.

البته برای مقابله با این اهداف بسیاری از کشورها به صورت موازی اقدام به طراحی و ساخت تجهیزات جدیدی کردند که آنها را دوشپرتاب نامیدند.

کوتاهبردترین و جمع و جورترین سامانه دفاع هوایی موشکی، موشکهای دوش پرتاب هستند.

این موشکها قابل حمل توسط یک نفر بوده و به همین دلیل آنها را میتوان در همه جا یافت.

بالگردها، هواپیماهای مسافربری و باربری، پرندههای نظامی کم سرعت و پهپادها از جمله قربانیان اینگونه از موشکها هستند.

اما بخش هجومی این سلاح مرگآور که شامل یک موشک مدرن است از بخشهای مختلفی تشکیل شده که در ذیل به آن اشاره شده است.

الف) سیستم پیشرانش:

1)موتور پرتاب:

موتور پرتاب یا تقویتکننده در سیستم موشک یک پیشران هستند که با کمک انفجار و دود خروجی از دهانه افقی موشک باعث ایجاد یک تغییر تکانه و در نتیجه ایجاد یک نیروی محرک میشود و باعث میشود موشک با سرعت اولیه مناسب به حرکت درآید.

البته در کنار این موتور پرتاب، یک مجموعه باله در دم نیز وجود دارد که غالبا به صورت چهارتایی با زاویه 45 درجه قرار گرفتهاند که این بالهها نقش تعادل دینامیکی و کنترل جهت حرکت موشک را نیز بر عهده دارند.

بیشتر موشکهای دوش پرتاب شناخته شده در جهان دارای سیستم موتور پرتابی یا همان تقویتکننده با سوخت جامد هستند که امکان واکنش سریع را برای این نوع از موشکهای زمین به هوا فراهم میکند.

این موتور در واقع برای عملکرد موقت است تا موشک پس از پرتاب به اندازه کافی از فرد پرتابکننده دور شود، این موتور وظیفه حرکت موشک تا ارتفاع حدود 6 متری را بر عهده دارد.

2-موتور پروازی:

بخش مهمی از یک موشک دوش پرتاب را موتور پروازی آن تشکیل میدهد زیرا باید موشک در عین سرعت اولیه بالا به حداکثر سرعت خود در زمان زیر 10 ثانیه برسد تا هدف از آن نگریزد.

بیش از 60 درصد از حجم این موشکها را همین موتورها تشکیل میدهند که وظیفه تامین نیروی تراست موشک را برعهده دارند.

موتورهای پروازی با مخزن سوختی موشک در ارتباطند و از این جهت حجم زیادی از موشک را به خود اختصاص دادهاند.

بنابراین موتورهای پرتابی خود بر سه نوع هستند. یا موتورهایی با سوخت جامد یا سوخت مایع و یا موتور جت که بیشتر مخصوص موشکهای کروز است.

ب) کلاهک:

در این نوع موشک کلاهک بخش سوم از سر موشک را تشکیل میدهد و در واقع پس از سیستم کنترل و هدایت و سر جستجوگر نوبت به کلاهک انفجاری میرسد.

مواد انفجاری که غالبا موادی از نوع احتراق سنگین و پر حجم هستند در بدنه استوانهای از جنس تیتانیوم قرار دارند که وزن آنها به 7 پوند نیز میرسد.

نکته مهم در مورد مواد انفجاری در بخش کلاهک موشکهای دوشپرتاب این است که کلاهک با سه روش منفجر میشود؛ نخست اینکه با یک ضربه کوچک منفجر میشود که این ضربه میتواند برخورد موشک با هر سطحی پس از پرتاب باشد.

دوم اینکه به کمک سنسورها و مجموعهای از حسگرها میتوان با یک کنترل از راه دور موشک را منفجر کرد.

در نهایت، سومین روش برای انفجار موشک این است که موشک هدف خود را پیدا نکند یا به عبارت دیگر هدف از موشک فرار کند.

در این صورت اگر چند ثانیه از پرتاب موشک بگذرد، موشک دوش پرتاب به صورت خودکار منفجر میشود.

این زمان برای موشکهای مختلف قابل تعریف و تغییر است، اما برای غالب آنها 17 ثانیه در نظر گرفته شده و این احتمال وجود دارد که با توجه به سرعت بسیار بالای میثاق 2 این زمان تغییر کرده باشد و احتمالا کمتر شده است.

ج) سیستم کنترل و هدایت:

1- دماغه جستجوگر:

مجموعهای از لنزها و حسگرهایی هستند که امواج فرابنفش یا فروسرخ را از خود میتابانند تا با برخورد به هدف انعکاس آن را شناسایی کرده و هدف را تعقیب کنند.

البته نوع موج ارسال شده به سوی هدف بستگی به نوع موشک دوشپرتاب دارد، اما استفاده از سامانههای هدفگیری براساس امواج فرابنفش در کنار سامانههای شناسایی و تعقیب هدف فروسرخ قابلیت مقابله این موشک با سامانههای اقدام متقابل هواگردهای دشمن را شدیدا ارتقا میدهد.

برخی از موشکهای دوش پرتابی از روش "تعقیب امواج لیزر" برای یافتن اهداف خود استفاده میکنند.

در واقع کاربر این موشک با کمک سامانههای راداری حاضر در منطقه به موقعیت هدف پی برده و سپس با فرستادن امواج لیزر بر روی هدف قفل کرده و شلیک میکند.

موشک مورد نظر برای تعقیب هدف به دنبال امواج لیزری ساطع شده از سامانه پرتابکننده میرود که این عمل باعث میشود تا اخلال در این موشک بسیار مشکل شود.

البته موشک میثاق 1 از حسگر فروسرخ پیشرفته کمک میگیرد و به آن توانایی حمله به هدف از تمام زوایا را میدهد، البته این موشک توان درگیری با اهداف نزدیک شونده را نیز دارد.

2-گیرنده اطلاعات موقعیتیاب جغرافیایی:

یک سامانه موقعیتیاب جهانی اطلاعات(جی.پی.اس) لحظه به لحظه را دریافت میکند و متناسب با آن مسیر خود را هدایت میکند و البته دادهها را با سیستم حسگر مادون قرمز و ماورا بنفش تطبیق میدهد.

3-هدایت مکانیکی:

ژیروسکوپ مخصوص موشکهای دوشپرتاب با توجه به ابعاد و اندازههای این موشک بسیار ظریف و حساس هستند و به صورت مداوم اطلاعات را با سایر سیستم هدایت چک میکنند که البته وظیفه کنترل حرکت موشک را با توجه به بالههای کنترلی سطح موشک نیز بر عهده دارد.