نقش مشارکت مردمی در دوران دفاع مقدس
گروه حماسه و جهاد دفاع‌پرس- سردار «محسن شیخی» مدیرکل بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان تهران؛ فرایند شکل‌گیری و پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۵۷ نقطه عطفی در تاریخ مبارزات ملت مسلمان ایران علیه استعمار و استبداد محسوب می‌شود. این انقلاب الهی از آغاز نهضت تا به ثمر نشستن با چالش‌هایی مواجه شد که به لطف خداوند و رهبری خردمندانه معمار کبیر انقلاب حضرت امام خمینی (ره) و ایثار و فداکاری مردم شریف ایران سپری شد.
از آنجا که انقلاب اسلامی با تأسی از نهضت سیدالشهداء و الگوی عاشورایی و در مقایسه با سایر قیام‌ها در سطح جهانی به لحاظ انگیزه وسعت و محتوی از تفاوت ماهوی برخوردار بود؛ لذا علاوه بر معارضین داخلی با دشمنان منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای نیز مواجه بود.
به محض پیروزی انقلاب اسلامی از یک سو ابرقدرت‌ها در رأس آن آمریکای جهانخوار و سایر کشور‌های غربی که منافع خود را از دست رفته می‌دیدند به همراه اقمار منطقه‌ای آنان که از الهام‌گیری ملت‌ها از انقلاب اسلامی احساس خطر می‌کردند در صدد برآمدند تا این نظام نوپا را ساقط یا منحرف کنند.
از سوی دیگر وابستگان رژیم پهلوی، گروهک‌ها و تشکل‌های نوظهور که بواسطه فضای باز سیاسی بوجود آمده بودند، حداکثر سوء استفاده را کردند و به دنبال سهم‌خواهی برآمدند و با تشکیل گروه‌هایی تحت عناوین مختلف و متضاد با دامن زدن به اختلافات مذهبی، قومی، سیاسی و اجتماعی و... به دنبال تضعیف انقلاب بودند. در کنار همه این‌ها عدم‌الگوی تجربه شده اداره کشور به لحاظ اقتصادی، سیاسی و اجتماعی در تراز انقلاب اسلامی مشکلاتی مانند نداشتن تجربه کافی و وجود بعضی اختلافات نیز مزید بر علت بود.
در این اثنا سردمداران کشور‌های متخاصم و ایادی داخلی آنان در تضعیف و تخریب و تحریم انقلاب از هیچ کوششی دریغ نکردند و پس از ناکامی‌ها حتی به ترور و جنگ مسلحانه در بسیاری از شهر‌ها و نواحی روی آوردند که همه دسیسه‌ها با درایت، هدایت رهبران بویژه امام امت هوشیاری و حضور مردم در صحنه یکی پس از دیگری خنثی شد.
از همان ابتدا انقلابیون وفادار به نظام تلاش بی‌وقفه‌ای را آغاز کردند و با هدف تثبیت و اداره کشور سازمان‌ها و ادارات سابق ترمیم در خدمت نظام درآمده و نهاد‌های انقلاب اسلامی نیز متناسب با نیاز کشور مانند نهاد‌های انقلابی سپاه پاسداران، جهاد سازندگی و دیگر نهادها متشکل از جوانان با انگیزه و انقلابی تاسیس شد و هرکدام در عرصه فرهنگی، امنیتی، سازندگی و اجتماعی فعالیت گسترده‌ای را آغاز کردند.
مسئولین نظام در حال تحکیم پایه‌های نظام و تنظیم روابط قوای سه‌گانه و دیگر امور بودند که دو ابرقدرت بویژه آمریکای جنایتکار و برخی از کشور‌های اروپایی و منطقه‌ای در پی عدم موفقیت در تمامی توطئه‌ها اعم از تحریم، تخریب، ترور و کودتا نهایتاً با تحریک و حمایت آشکار و پنهان عنصری جاه طلب بنام صدام جنگ ناخواسته‌ای علیه ایران اسلامی آغاز و پشتیبانی کردند. رژیم بعث عراق ابتدا با اقدام ایذایی در مناطق مرزی و سپس در ۳۱ شهریور ۵۹ جنگ نا برابر و سراسری را آغاز کرد.
کشورمان با توجه به شروع جنگ تحمیلی در شرایط جدید قرار گرفت؛ لذا بیشتر فعالیت‌های نظامی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی به سمت دفاع همه‌جانبه گسیل شد و نهادها، سازمان‌ها مأموریت‌های خود را متناسب با شرایط جدید تطبیق دادند. در همین زمینه سپاه پاسداران که درگیر فعالیت اجتماعی، فرهنگی، انتظامی و امنیتی بود اجباراً وارد فاز نظامی شد.
سپاه پاسداران در مرحله اول تهاجم رژیم بعث عراق
بی‌شک پرداختن به نقش آفرینی و حضور هر یک از نهادها و ادارات در دوران دفاع مقدس نیازمند فرصت و بحث مفصل عمیق جدا گانه‌ای است که از عهده یک یا چند نفر و یا مقاله خارج است و همین نکته در مورد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز صادق است؛ چرا که از زوایای مختلف شایسته تبیین و تحلیل است (اگرچه به صورت موضوعی و غیر متمرکز اقداماتی صورت گرفته است).
منابع انسانی در سپاه پاسداران
در اینجا به فراز‌هایی از اقدامات اولیه حاوی گوشه‌ای از فعالیت در خصوص منابع انسانی اعم از جذب اعزام و بکارگیری اشاره می‌شود:
۱- ارکان یک تشکیلات
بطور کلی سازماندهی و چارچوب هر سازمان، تشکیلات بویژه تشکیلات نظامی دارای ارکانی است که ستون فقرات آنرا تشکیل می‌دهد و به صورت بسیار کلی عبارتند از:
واحد یا اداره، نیروی انسانی، لجستیک، اطلاعات عملیات (البته سایر واحد‌ها نظیر مهندسی، مخابرات، آموزش، بهداری و تبلیغات و طرح ریزی) و نظایر آن نیز که مکمل ارکان و یا ذیل آن تعریف می‌شوند؛ لذا به دلیل هدف مقاله از شرح وظایف و عملکرد آن‌ها صرف نظر می‌شود.
۲- نیروی انسانی
بی‌تردید نیروی انسانی ماهر و با انگیزه نقش اساسی در نیل به اهداف هر سازمان خواهد داشت. مزیت عوامل انسانی در مقابل با سایر عوامل سلاح، تجهیزات و تکنولوژی از جایگاه برجسته‌تری برخوردار است؛ اگر چه در همین زمینه بحث‌های علمی و استدلال‌هایی به مقوله تولید سلاح و جنگ افزار و بکارگیری آن در صحنه نبرد به میان آمده است، اما در جهان امروز نقش عوامل انسانی بعنوان یکی از عوامل استراتژیک از جایگاه خاص برخوردار بوده و برنامه‌ریزان نظامی در کنار اهمیت دیگر مقوله‌ها به جذب و گزینش نیروی انسانی توجه ویژه قائل هستند.
این نکته بویژه برای آن دسته از کشور‌هایی که فاقد امکانات تولید سلاح و تجهیزات استراتژیک است به مراتب از اهمیت بالاتری دارد با این تعبیر و در شرایط آنروز اصلی‌ترین راه کار جذب و بکارگیری نیروهای داوطلب مومن، انقلابی و با انگیزه برای تامین نیاز نیروی انسانی در نهاد تازه تاسیس سپاه مطرح بود.
در عین استقبال جوانان انقلابی و پرشور و جان برکف برای همکاری در سپاه برخی از گروهک‌ها بویژه جریان نفاق (مجاهدین خلق) حزب توده و دیگر گروه‌ها (با توجه به سابقه نفوذ در ارگان‌های نظامی) در صدد رخنه در این نهاد انقلابی بودند و این به ضرورت دقت و حساسیت در بخش گزینش و شناسایی نیرو‌ها را دو چندان می‌کرد.
۳- نیروی انسانی سپاه
سپاه پاسداران در بدو تاسیس با کش و قوس‌هایی همراه بود و نهایتا با تدبیر و تاکید بنیانگذار جمهوری اسلامی (حضرت امام خمینی (ره) در تاریخ ۲ اردیبهشت ۵۸ سپاه پاسداران انقلاب زیرنظر شورای انقلاب تاسیس و با ساختار اولیه با حکم شهید بهشتی به عنوان نماینده شورای انقلاب شروع به فعالیت کرد.
ترکیب اولین شورای فرماندهی
پس از تثبیت ساختار‌های کشور و تصویب قانون اساسی طبق اصل ۱۱۰- ۱۵۱ و ۱۵۲ اساسنامه سپاه با هدف پاسداری از انقلاب اسلامی و گسترش ایدئولوژی اسلام اصیل و اجرای خواسته‌های جمهوری اسلامی و سایر ماموریت‌های مندرج شرح وظیفه به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید.
در ساختار تشکیلاتی سپاه در کنار دیگر واحد‌ها واحد امور پاسداران (پرسنلی) به عنوان یک واحد برای گزینش نیرو و انجام امورکار گزینی و ماموریت وقت این واحد با دارا بودن زیر مجموعه‌های (پذیرش، کارگزینی، تحقیقات، ارزیابی، امور بهداری و تعاون) شروع به فعالیت کرد.
از جمله دغدغه‌های مسئولین وقت موضوع جذب و به کارگیری نیروهای متعهد و توانمند و انقلابی بود که برهمین اساس سیر مراحل گزینش برابر فرم‌های تعریف شده از ثبت نام گرفته تا اخذ مدارک، تحقیقات محلی، مصاحبه اقدامات دیگر در این راستا سازماندهی و به مرحله اجرا درآمد.
به همین منظور همکاران در واحد امور پرسنلی به صورت خودجوش و با احساس مسئولیت و بهره‌گیری از صاحب نظران و بعضا نمونه‌های اداری موجود و بومی سازی آن متناسب با شرایط و فرهنگ و ماموریت‌های حاکم بر این نهاد انقلابی شامل ایمان بخدا، اعتقاد راسخ به ولایت فقیه، آمادگی فداکاری حراست از انقلاب تا پای جان و اجرای ماموریت در هر زمان مکانی که سازمان مصلحت بداند و سایر فاکتور‌ها مندرج در تعهد نامه فرم‌های گزینشی تهیه و در اختیار مراکز گزینش پرسنلی در مراکز سپاه توزیع می‌شود.
با توجه به باب شدن شورا‌ها در مجموعه‌های کشور در این واحد (پرسنلی) نیز بی‌نصیب نبود؛ لذا جلسات شورا به صورت هفتگی برگزار و هماهنگی‌ها برای اداره امور استفاده و انتقال تجربیات در این نشست مورد بررسی و تبادل نظر قرار می‌گرفت ضمنا به منظور جلوگیری از اعمال سلیقه شخصی در گزینش ایجاد وحدت رویه مبتنی بر آموزه‌های دینی رفع سوءتفاهم و ابهامات نمونه فرم‌های تهیه شده شیوه‌های جدید نیاز‌ها و نقطه نظرات اصلاحی در این جلسات مورد بهره گیری و استفاده قرار می‌گرفت و برای تایید نهایی و کسب تکلیف به استحضار نماینده محترم ولی فقیه ارسال می‌شد. منتهی به مرور زمان و تراکم استعلام‌ها و عدم امکان مراجعه پی در پی تقاضای معرفی نماینده ویژه‌ای برای استقرار در مجموعه نیرو انسانی تقاضا و با موافقت نماینده معظم‌له که یکی از علما به همین منظور به این مجموعه معرفی شد که رویه گزینش‌ها و فرایند جذب مبتنی بر نقطه نظرات ایشان به مرحله اجرا قرار می‌گرفت.
در فراخوان گزینش‌ها خیل عظیمی از جوانان انقلابی مستعد و آماده فداکاری جذب مجموعه سپاه شده و شالوده کادر سپاه با اینگونه عناصر پاکباخته و فدایی اسلام و انقلاب و امام شکل گرفته طیف عظیمی از همین افراد بر سر پیمان خویش عمل کرده‌اند و به درجه شهادت و جانبازی نائل آمدند.
ناگفته نماند درصدی از داوطبین واجد شرایط ممکن بود که در مرحله اولیه در عین داشتن صلاحیت از فیلتر جذب موفق به عضویت نشدند؛ لکن بواسطه انگیزه‌های انقلابی و علاقه وافر پیگیری موضوع بوده و رفع نواقص سیستم گزینش در مراحل بعدی جذب شده‌اند و یا در دیگر نهاد‌های انقلابی به فعالیت خویش ادامه دادند.
در آن شرایط بودند افرادی که سیر مراحل گزینش را طی کرده و مورد تایید قرار گرفتند، اما برای ادامه همکاری مراجعه نکردند و علت آن را (عنوان می‌کردند آمده‌ایم خود را امتحان کنیم آیا مورد پذیرش در سپاه قرار می‌گیریم یا خیر). در واقع پذیرش در سپاه را به عنوان یک برند ارزشی تلقی می‌کردند.
البته باید اذعان داشت با همه زحمات خالصانه در مجموعه نیروی انسانی توفیقات حاصل شده همانند دیگر موفقیت‌ها فقط عنایات خداوند بود و بس و گرنه در آن اوضاع و احوال تهدید‌ها برون رفت از هجمه بنیان برانداز امکان پذیر نبود.
قابل ذکر است که این واحد علاوه بر مسئولیت ذاتی برای ایفای نقش در سازمان سپاه کمک و مساعدت و همکاری با دیگر سازمان‌ها نیز غافل نبوده کما اینکه بنا به تقاضا و صلاحدید شهید سرافراز سرلشکر نامجو فرمانده وقت دانشکده افسری امام علی (علیه السلام) ارتش جمهوری اسلامی برای پنچ دوره از جذب افسران آموزشی آن دانشکده با اعزام تیمی از افسران گزینش به آن مجموعه صورت گرفت همینطور شهربانی وقت و هسته‌های گزینش دیگر ارگان‌ها اقدام مشابهی صورت می‌گرفت.
انتهای پیام/ 131
