جشنواره‌های هنری اغلب تابع مختصات سیاسی هستند تا فرهنگی/ جشنواره‌ها تمایلی به آثاری از جنس «پل کارون» ندارند
عباس جهانتاب/ به گزارش خبرنگار فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، تئاتر دفاع مقدس با همه فرصتها و آسیب‌ها همچنان به راه خود ادامه می‌دهد و در کنار آثار نه چندان امیدوارکننده، آثاری روی صحنه می‌روند که قابل اعتنا و تامل هستند. هنرمندانی که کاملا جهادی و باتوجه به ضرورتی که احساس می‌کنند موضوعاتی را دست‌مایه کار خود قرار می‌دهند که نیاز نسل امروز در آنها دیده می‌شود. خوشبختانه نتیجه کار چه به لحاظ کمی و چه به لحاظ کیفی مثبت است.
گروه تئاتر «مهنا» به سرپرستی «بهرام میرزایی» از جمله گروه‌هایی هستند که بدون در نظر گرفتن انتفاع مالی نمایش‌هایی را روی صحنه برده‌اند که هم در جشنواره‌ها و هم از سوی مخاطبان مورد استقبال قرار گرفته و توانسته‌اند جوایز متعددی نیز کسب کنند. «مهنا»، «دربند» و «پل کارون» آثاری هستند که میرزایی و همکارانش تولید کرده‌اند.
با بهرام میرزایی نویسنده و کارگردان گروه تئاتر «مهنا» مصاحبه‌ای انجام شده که در ادامه می‌خوانید:
دفاع‌پرس: گروه تئاتر «مهنا» از چه زمانی و با چه هدفی تشکیل شد؟
من کارشناسی ارشد تئاتر دارم و زمانی که می‌خواستم پایان نامه‌ام را ارائه کنم تصمیم گرفتم روی اقتباس از زندگی شخصیت‌ها کار کنم. برای همین می‌خواستم با توجه به داستان‌های «علی‌محمد افغانی» یک نمایشنامه بنویسم. استاد راهنمای من پیشنهاد داد که روی شخصیت‌های کاربردی کار کنم. با توجه به اینکه خودم ارتشی هستم شهید «عباس دوران» را انتخاب کردم. شخصیت این شهید بسیار کاریزماست و من حین کار آنقدر درگیر اجرا و مسائل مربوط به آن شدم که مسئله ارائه پایان‌نامه به حاشیه رفت. یعنی دیگر کار روی تئوری تئاتر را رها کردم.
نام نمایشی که برای شهید دوران کار کردم «مهنا» بود که از زبان همسر شهید روایت می‌شد و با توجه به اینکه همسر شهید دوران «مهناز دلیری» نام داشتند و به لحاظ آوایی با کلمه مهنا نزدیک به هم بود تصمیم گرفتم نام نمایش را مهنا بگذارم که بعدها این نام برای گروه انتخاب شد. خوشبختانه کار «مهنا» با استقبال خوبی مواجه شد و 11 هزار مخاطب این نمایش را دیدند و دو سال روی صحنه اجرا داشت که البته به طور ناپیوسته بود.
بعد از نمایش «مهنا» یک تئاتر خیابانی به نام «دربند» کار کردیم که به مسائل اجتماعی و مدافعان حرم می‌پرداخت. بعد از نمایش «دربند» سراغ موضوع زندگی شهید «شاهرخ ضرغام» رفتیم که باعنوان «پل کارون» در تهران و شیراز روی صحنه رفت و خوشبختانه با استقبال مخاطبان مواجه شد.
دفاع‌پرس: چه جذابیت‌هایی در شخصی شهید ضرغام وجود داشت که تصمیم گرفتید این موضوع را روی صحنه ببرید؟
من پیش از اینکه سراغ شهیدی بروم تا زندگی او را روی صحنه روایت کنم به این موضوع فکر می‌کنم که آن شهید قرار است چه تاثیری در جامعه بگذارد. برای همین در انتخاب سوژه سراغ شهدایی می‌روم که از ابتدا در مسیر دیگری بودند و بعدها متحول شدند و در مسیر جهاد و شهادت افتادند. نوجوانان ما به الگویی کارآمد نیاز دارند. شهید ضرغام چنین شخصیتی داشت او از ابتدا در مسیر ناصوابی بود که با وقوع انقلاب و آغاز جنگ تحمیلی متحول می‌شود تا جایی که به مقام شهادت می‌رسد.
نوجوانان ما باید بدانند چه چیزی شاهرخ ضرغام را شهید ضرغام کرد. البته من همه سعی خود را کردم به حقیقت زندگی شهید ضرغام وفادار باشم و حتی یک جمله و شخصیت غیر مستند در نمایش «پل کارون» نیاورم اما به وجه داستانی آن نیز دقت دارم تا مخاطب از طریق داستان وارد زندگی شهید ضرغام شود. نکته دیگر اینکه سعی می‌کنیم در اجراهای مختلف با توجه به نوع مخاطب انعطاف داشته باشیم. دیگر اینکه در نوشتن دیالوگ سعی داریم در نهایت وفاداری به اسناد، به‌روز باشیم. یعنی مخاطب دیالوگ‌های امروز جامعه را می‌شنود.
دفاع‌پرس: باتوجه به شخصیت ضرغام که در «پل کارون» می‌بینیم و شخصیت‌هایی مثل «بنی‌صدرِ» نمایش دچار ممیزی و سانسور نشد؟
نه با این مشکلات مواجه نشدیم چون حرف خاصی نمی‌زنیم که حساسیت‌زا باشد. بنی‌صدر و شهید ضرغام واقعا با هم یک درگیری لفظی داشته‌اند که در اسناد هم آمده است. منظور ما از بنی‌صدر هم فرد خاصی نبوده که مشمول سانسور بشود. چون کار ما مغرضانه نیست مسلما از سوی مسئولان مربوطه نیز تائید شده و مشکلی هم ایجاد نمی‌شود. مهم برای ما مخاطب است هر آنچه که او از یک نمایش انتظار دارد به نمایش می‌گذاریم.
معمولا هم پرونده‌های نمایش‌های خود را نمی‌بندیم و در هر زمانی که احساس نیاز شود آن را دوباره اجرا می‌کنیم. بعد از پایان هر کار هم نمایشنامه را در قالب کتاب منتشر می‌کنیم. کسی هم در موضوع انتشار کتاب ما را حمایت نمی‌کند. هزینه انتشار را نیز اعضای گروه «مهنا» می‌پردازند. بعد از اینکه کتاب منتشر شد سراغ موضوع دیگری برای اجرا می‌رویم.
دفاع‌پرس: معمولا برای هر نمایش چند اجرا در نظر می‌گیرید؟
به میزان استقبال مخاطب بستگی دارد اما این نکته مهم را در نظر می‌گیریم و معتقد هستیم که موضوع شهید و کار برای شهید نباید لوث شود و نمایش آنقدر اجرا شود که مخاطب به اشباع برسد و درمقابل آن گارد بگیرد. نظر ما این است که مخاطب باید همیشه تشنه دیدن زندگی شهدا روی صحنه تئاتر باشد.
همین امر رمز موفقیت است یعنی هر چند وقت یک‌بار که اثری با موضوع شهید روی صحنه برود مخاطب مشتاق دیدن آن است. نباید این اشتیاق را از بین برد. این نوع نگاه موفقیت‌آمیز هم بوده و مخاطب علاقه فراوانی به دیدن آثار مرتبط با شهدا نشان داده است. میزان استقبال از آثار مربوط دفاع مقدس قابل اندازه‌گیری نیست. به شرط آنکه لوازم کار فراهم شود.
دفاع‌پرس: چرا آثار خود را برای جشنواره تئاتر فجر ارائه نمی‌کنید؟ جای نمایش‌های این‌چنینی واقعا در کنار آثاری که به جشنواره ارائه می‌شود و قرابتی با فجر ندارند احساس می‌شود هر چقدر که دوستانی مثل شما میدان را خالی کنند، فضا برای کسانی که به این انقلاب و دفاع مقدس اعتقادی ندارند باز می‌شود. البته منظور این نیست جشنواره تئاتر فجر فقط باید مختص آثاری با موضوع انقلاب و دفاع مقدس باشد، مخاطب به همه گونه‌های تئاتری نیاز دارد اما اگر بخواهیم فهرست آثار ارزشی را تهیه کنیم چشم‌گیر نیست.
من به شخصه قائل به ارائه کردن کار برای هیچ جشنواره‌ای نیستم چرا که جشنواره‌ها اغلب تابع مختصات سیاسی هستند و نه فرهنگی، برای همین خیلی قابل اعتماد نیستند. حضور در جشنواره و اجرای در آن دشواری‌های خاص خود را دارد. لذتی که ما از اجرا در حضور مخاطب عادی و نوجوانان مشتاق می‌بریم از حضور در هیچ جشنواره‌ای نمی‌بریم. البته سیستم حاکم بر جشنواره‌ها نیز تمایل چندانی برای حضور نمایش‌هایی از جنس «پل کارون» ندارد. البته من منظورم شخص خاصی نیست منظورم میلی است که در این جشنواره‌ها دیده می‌شود.
دفاع‌پرس: متاسفانه عده‌ای از روی عمد و یا بدون غرض سراغ شهدا می‌روند و زندگی آنها را تحریف می‌کنند و توجیه آنها این است که برداشت‌های خود از زندگی شهید را روی صحنه برده‌اند چرا چنین اتفاقی می‌افتد و برای برون‌رفت از آن چه باید کرد؟
موافقم؛ در برخی از آثار دفاع مقدسی چنین معضلی وجود دارد. نمی‌توان یک راه‌کار مشخص هم ارائه داد اما مهمترین اتفاقی که باید بیافتد این است که صادقانه با موضوع شهدا باید برخورد کنیم و صادقانه آن را به مخاطب عرضه کنیم. نمی‌توان کتمان کرد که شاهرخ ضرغام نمایش «پل کارون» زاییده ذهن نویسنده نیست.
قطعا نگاه شخصی در آن وجود دارد. شاید هرکس دیگری این نمایشنامه را بنویسد روی بخش دیگری از ابعاد شهید ضرغام تکیه کند، اما نتیجه همه آنها یکی است. هر نویسنده بنا به ذوق و سلیقه خود به یک بعد از شخصی این شهید توجه می‌کند. در نهایت نیز ما بدون آنکه تحریفی صورت بگیرد شاهرخ ضرغام را روی صحنه می‌بینیم.
انتهای پیام/ 161
