عملیات‌های نیروی دریایی سپاه و دستاورد‌های آن در دوران دفاع مقدس

گروه دفاعی امنیتی دفاع‌پرس ‌ـ رضا مهرعطا؛ جنگ تحمیلی عراق علیه ایران در سال ۱۳۵۹ به‌صورت رسمی و علنی آغاز شد، از همان ابتدا به یک دفاع مقدس و بی‌‏نظیر تبدیل شد که در طول آن حماسه‌‏هاى جاویدانى از ایمان، تقوا، رشادت، شجاعت و فداکارى ملت ایران آفریده شد که هر کدام برگ زرینى از تاریخ هشت ساله دفاع مقدس و تاریخ ملت ایران را تشکیل داد. اگرچه بخش اعظمى از جنگ در طول هزار و ۲۰۰ کیلومتر جبهه زمینى صورت گرفت، ولى درصد عمده‌‏ای از جنگ به صحنه دریا کشانده شد.

محدوده جنگ در مناطق آبی در حدود هزار و ۲۰۰ کیلومتر در طول سواحل و رودخانه‏‌ها استمرار داشت، براین اساس، هرچند در بررسى عملیات‌ها و جنگ‌هاى زمینى، آثار متعددى نگاشته شده و حرف‌های فراوانی بیان شده، اما به نظر می‌رسد که در مورد فصل درخشان حضور سپاه در صحنه دریا، کمتر سخن گفته شده و یا نوشته‏‌ای مکتوب شده است.

در صورتی که با نگاهى اجمالى به گذشته نیروى دریایى سپاه، دریافت می‌شود که واقعیات مهم و قابل توجه بسیارى در مجامع علمى و عمومى قابل بیان است. علاوه بر این، استراتژى‏‌ها و تاکتیک‏‌های به کار گرفته شده در نیروى دریایى سپاه در جنگ تحمیلی و جنگ نفتکش‏‌ها به دلیل متکی بودن بر ابتکار، خلاقیت و نوآوری، موفقیت خود را در نبردهای دریایی نشان داده است.

سوابق درخشان نیروى دریایى سپاه به‌منظور بهره‌برداری از تجارب گذشته و تحلیل وضع موجود و آشنایى نسل جدید با افتخارات، پیروزى‏‌ها و از خود گذشتگى‏‌های دلاورمردان نیروى دریایی سپاه که سند افتخار و نتیجه مطلوبی از رشادت‏‌های آنان بوده در دوران اخیر و آینده نیز جذاب و مؤثر خواهد بود.

پس با توجه به این موضوع در ارزیابی و تحلیل عملیات‌های نیروی دریایی سپاه و دست‌آورد‌های آن می‌توان به نبرد ناهمگون، جنگ نفتکش‌ها، عملیات مقابله به مثل، عملیات آبی خاکی، رزم سطحی، قایق‌های تندرو و عملیات دریایی اشاره کرد.

خیبر

پس از احساس نیاز لشکر‌های زمینی به قایق در عملیات‌های عبور از رودخانه و نیز عملیات‌های آبی خاکی، سپاه به فکر تشکیل یگان دریایی در قالب قرارگاه نوح (ع) افتاد؛ البته قبل از عملیات خیبر واحد‌های شناوری سپاه از نیرو‌های مستقر در جزایر پشتیبانی می‌کردند و همزمان در بندرعباس و بوشهر نیز برای انجام عملیات‌های مهمی در جبهه‌های حق علیه باطل آماده می‌شدند.

بدین ترتیب در سال ۱۳۶۲ این تشکیلات نوپا، مأموریت جابه‌جایی نیرو و تجهیزات لشکر‌های زمینی را در این عملیات آبی خاکی به عهده گرفت؛ این حضور بعد‌ها باعث تشکیل دو ناوتیپ کوثر و امیرالومنین (ع) شد.

بدر

عملیات آبی خاکی بدر به عنوان دومین گام در تشکیل نیروی دریایی سپاه مؤثر واقع شد. اگرچه هنوز در خلال این عملیات، نیروی دریایی سپاه رسماً تشکیل نشده بود، اما گامی دیگر در راه اندازی این نیرو بود؛ زیرا بار دیگر با قبول مأموریت جابه‌جایی لشکر‌های زمینی و تجهیزات آن‌ها در منطقه هورالهویزه که مقارن با سال ۱۳۶۳ بود، مقدمات تشکیل نیرو که در عملیات خیبر پی‌ریزی شده بود، کامل‌تر شد.

والفجر هشت

بعد از گذشت چهار ماه از فرمان تاریخى حضرت امام ‏خمینى (ره) مبنى بر تشکیل نیروهاى سه‌گانه هوایى، زمینى و دریایی سپاه، برنامه‌ریزى جهت انجام عملیات والفجر هشت انجام شد؛ بر این اساس در بهمن سال ۱۳۶۴، عملیات بزرگى شروع شد که نیروى دریایى سپاه در آن شرکت داشت.

کربلاى چهار

در این عملیات نیز قرارگاه نوح (ع) نیروی دریایی سپاه به همراه تعدادى یکان‌هاى زمینى و شناوری و تکاوری خود شرکت داشت. در عملیات کربلاى چهار شناور‌های تندرو نیروی دریایی سپاه و تکاوران آبی خاکی با عبور سریع از اروندرود به آن سوى اروند به سمت سرپل پیشروی کردند و در ادامه درگیرى با دشمن بعثى در عمق پنج تا هشت کیلومترى با دشمن درگیر شدند، اما بنا به دلایل مختلفى دستور عقب‏‌نشینى تاکتیکی صادر شد و نیرو‌ها از منطقه تصرف‌شده، عقب‌نشینى کردند و با شناور‌ها به مقرهای خود انتقال داده شدند.

کربلاى پنج

در این عملیات، قرارگاه نوح (ع) نیروی دریایی سپاه با ایجاد دو قرارگاه فرعى فعالیت داشت. در تمام مدت عملیات‏، قرارگاه نوح (ع) مأموریت پدافند از ضلع جنوبى و شرقى منطقه تصرف شده فاو یعنى محورم ام‏‌القصر - مهمترین محور عملیاتى فاو - و سواحل خورعبدالله و کنترل این آبراه را نیز به عهده داشت. به دلیل حساسیت منطقه فاو و اخبار و گزارش‌های رسیده مبنى بر احتمال حمله دشمن به فاو، نیروى دریایی سپاه مأمور حفاظت و پدافند از خطوط پدافندى فاو شد که با استفاده از نیروهاى تفنگدار و شناورها، این مأموریت را ادامه داد.

پشتیبانی رزم در خلیج فارس

پس از تشکیل نیروى دریایى سپاه، عناصر و یگان‌هاى دریایى سپاه در ماهشهر، بوشهر و بندر عباس، کار کنترل و شناسایى خود را در آبراه اروند و تنگه هرمز انجام مى‏‌دادند و در اسکورت کاروان‌هاى دریایى در کنار ارتش نیز حضور فعال داشتند.

همچنین از طریق پشتیبانی‌هاى آموزشى، کنترل و هدایت شناورهاى یگان‌هاى نیروى زمینى را هم بر عهده داشتند؛ علاوه بر این در مقطعی از دوران دفاع مقدس، آمریکا و برخی از کشور‌ها تهدیدی جدید را در خلیج فارس به وجود آوردند؛ لذا نیرو‌های سپاه در جزایر خلیج فارس مستقر شدند که جابه‌جایی این نیرو‌ها و پشتیبانی از آن‌ها نیاز به یک عملیات ترابری دریایی بزرگی داشت؛ مأموریت مهمی که توسط واحد‌های شناور نیروی دریایی سپاه با موفقیت در یک دوره طولانی انجام شد؛ البته این عملیات بعد از گذشت چندین سال از جنگ تحمیلی در برخی از جزایر خلیج فارس هنوز ادامه دارد.

کربلای سه

ایده انجام عملیات نظامی در دریا پس از عدم موفقیت عملیات والفجر مقدماتی با سفر دریایی فرماندهان یکان‌های زمینی سپاه و بررسی وضعیت تعرض به منافع عراق در شمال خلیج فارس طرح شد. این امر موجب شد تا فرماندهان لشکر‌ها و تیپ‌ها به آموزش یگان‌های خود جهت عملیات در آب بپردازند.

بر همین اساس، به موازات آماده‌سازی یکان‌ها برای عملیات در هور، اندیشه عملیات در دریا علیه منافع عراق بارور و در نتیجه مأموریت تعرض به اسکله‌های نفتی الامیه و البکر به نیروی دریایی سپاه پاسداران (قرارگاه نوح) واگذار شد که با موفقیت صورت گرفت.

پدافند از جزیره خارگ

با توجه به حملات گسترده دشمن به جزیره خارگ و در خطر قرار گرفتن شاهراه اقتصادى جمهورى اسلامى ایران یعنى صدور نفت از آن، نیاز به پدافند در جزیره و اطراف آن احساس می‌شد که نیروى دریایی سپاه با مستقر کردن سامانه‌های پدافندای روی عرشه چهار فروند از کشتى‏‌هاى صدمه‌دیده در اطراف جزیره، مسئولیت پدافند در ارتفاع پست سواحل خارگ را به عهده گرفت که به علت وجود این موانع پدافندی، از حملات دشمن به جزیره تا حد زیادی کاسته شد.

همچنین نیروی دریایی سپاه با ابتکار جدیدی تعدادی هدف کاذب بزرگ را طراحی و در اطراف جزیره مستقر کرد تا با این اقدام موشک‌های دشمن را فریب دهد.

بخش دیگری از اقدامات نیروى دریایی سپاه در طول عمر خود، به کارگیری انواع مین‌های ثابت و شناور علیه اهداف متحرک عراق در آبراه‌هاى مربوط به این کشور در شمال خلیج فارس بود که آثار بسیار مثبت و ارزنده‏‌ای در جریان جلوگیری تردد شناورهاى جنگى دشمن در منطقه بر جای گذاشت. استفاده از این مین‌ها علاوه بر هدف قرار دادن شناور‌های دشمن در منطقه، باعث تحمیل هزینه‌‏های فراوانی بر دشمن شد؛ بنابراین عملیات‌های نیروی دریایی سپاه و دستاورد‌های آن در دوران دفاع مقدس بیانگر آن است که وجود شرایط نبرد ناهمگون، نیروى دریایى را طلب می‌کند که ساختارهاى رزمی آن کوچک، کم‌حجم، متنوع و پُر تعداد باشد؛ به عبارت دیگر سازماندهى نیروى دریایى در ساختارى کوچک، پرتعداد، اما کم‌حجم، هم قابلیت بقاء آن را تضمین می‏‌کند و هم موجب ایجاد توانایی لازم در طولانى کردن جنگ با حداقل هزینه و تلفات می‌شود.

علاوه بر این، اتکاء چنین نیرویی به تجهیزات و سلاح‌هاى ساخت داخل، اطمینان از جایگزینى در سطح مطلوب را نیز فراهم مى‌آورد. ‏

انتهای پیام/ 231