کودتای رضاشاه دموکراسی را از بین برد
به گزارش گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، «مهرزاد بختیاری‌منش» پژوهشگر تاریخ در برنامه تلویزیونی یه روز تازه اظهار داشت: در سال ۱۹۱۸ و ۱۹۱۹ در ایران شاهد قحطی بسیار بزرگی بودیم که جمع عظیمی از مردم تلف شدند و شاهد یک فاجعه بزرگ انسانی بودیم. قوای روس و انگلیس کشور را اشغال کرده بودند و امنیت ارضی ما به خطر افتاده بود؛ همچنین با انقلاب بلشویکی و قدرت‌یابی انگلیس‌ها مواجه بودیم که احمدشاه و نخست‌وزیرش وثوق‌الدوله حقوق‌بگیر انگلیس‌ها شدند.
وی افزود: در آن زمان انگلیسی‌ها بودجه ۳۵ هزار تومانی به ایران اختصاص داده بودند و پادشاه قاجار ۱۲ هزار تومان حقوق از انگلیس‌ها می‌گرفت و نخست‌وزیر نیز با رشوه ۲۰ هزار تومانی کشورش را فروخت و قرارداد ۱۹۱۹ را پذیرفت. با این روال ایران با بحران اقتصادی روبه‌رو شد و در همین فاصله بلشویک‌ها به فرماندهی احسان‌الله خان دوستدار؛ کودتایی علیه میرزا کوچک‌خان کردند و قدرت را در دست گرفتند. در این شرایط سرتیپ رضاخان میرپنج در رأس قوای ۲۵۰۰ نفره به جنگ احسان‌الله خان می‌رود که با شکست سنگین به قزوین بر می‌گردد.
این پژوهشگر تاریخ عنوان کرد: یک روزنامه‌نگار شارلاتان به اسم ضیاالدین طباطبایی از طریق کلنل اسمایس مأمور به انجام عملیات نظامی شد. او با ۳۰ نفر گفتگو می‌کند و به سپهدار اعظم، فاتح تهران عملیات را توضیح می‌دهد و او از طباطبایی می‌پرسد که در دولت جدید چه جایگاهی دارد، او خود را وزیر کشور معرفی می‌کند و سپهدار عملیات او را نمی‌پذیرد. با شکست رضاخان قرار بود که بلشویک به تهران بیایند و احسان‌الله خان خود را رئیس‌جمهور خلق کمونیست ایران می‌دانست در این زمان انگلیس‌ها به وحشت می‌افتند و به دنبال عامل نظامی برای کودتا می‌گردند.
بختیاری‌منش افزود: کلنل اسمایس افسر مستشار انگلیسی فرمانده روسی استاروسلسکی را بیرون می‌کند و همه‌کاره قزاق‌خانه شد و در نهایت هم رضاخان را معرفی می‌کنند که با ۲ هزار و ۵۰۰ نیرو در قزوین باید پاسخگو شکستش باشد. ضیاالدین طباطبایی نیز با رضاخان گفتگو می‌کند که بر خلاف نفرات قبلی بدون تردید عملیات نظامی را می‌پذیرد و او اگر شکست می‌خورد اعدام می‌شد.
وی افزود: این کودتا در اصل توسط سیدضیاالدین طباطبایی انجام شد. او روزنامه‌نگاری جوان و پررو بود و در آن زمان قدرت اول دربار یا مجلس نبودند بلکه افراد با اتصال به سفارت انگلیس به قدرت می‌رسیدند و هزینه لباس قزاق‌ها را هم انگلیسی‌ها پرداختند تا کودتا انجام شود. یزدان‌پناه از همراهان رضاخان در خاطرات خود اشاره می‌کند که رضاخان به ضیاالدین طباطبایی گفت لباس و پول برای عملیات نظامی نداریم و طباطبایی از طرف انگلیس‌ها به او قول می‌دهد و پول از بانک مرکزی می‌گیرد و بیشتر این پول توسط رضاخان برداشته شد. در همین شرایط ادموند آیرونساید ژنرال انگلیسی برای کاهش هزینه حضور نیرو‌های انگلیسی و کاهش نگرانی‌ها پیرامون حمله بلشویک‌ها به تهران به دنبال عامل نظامی برای کودتا بود که رضاخان می‌پذیرد.
این مورخ و جامعه‌شناس خاطرنشان کرد: رضاخان در لحظات آخر تردید می‌کند که کلنل اسمایس و طباطبایی به او تضمین می‌دهند و رجال نیز همه پیرو انگلیسی‌ها بودند. در این کودتا تنها ۳ گلوله شلیک شد و آسان‌ترین کودتای تاریخ رقم خورد و از مهرآباد به خیابان آزادی که بیابان بود، حرکت می‌کنند و به میدان انقلاب و فردوسی فعلی وارد می‌شوند. دروازه تهران میدان فردوسی بود و احمدشاه متوجه منشأ کودتا می‌شود و با وزیر مختار انگلیس نورمن تماس می‌گیرد که نورمن هم با برنامه قبلی به راهپیمایی طولانی‌مدت می‌رود و تلفن‌های احمدشاه بی‌پاسخ می‌ماند و نفر دوم سفارت دبلیو اسمایس مدعی کنترل قضیه می‌شود و از احمدشاه نماینده‌ای را درخواست می‌کنند.
بختیاری‌منش ادامه داد: ادیب‌السطنه و معین‌الملک در عصر ۲ اسفندماه با رضاخان صحبت می‌کنند که در ابتدا رضاخان از کودتا طفره می‌رود. او مدعی می‌شود که برای دیدار خانواده‌اش به تهران می‌آید و رضاخان با حرف‌های ادیب‌السلطنه تردید می‌کند که ضیاالدین وارد می‌شود و می‌گوید ما با حمله به تهران رجال فاسد را بیرون خواهیم کرد و با این کودتا دادگاهی انقلابی تشکیل خواهیم داد و در آخرین لحظه مانع تردید رضاخان می‌شوند.
وی در پایان گفت: بزرگ‌ترین خسارت این کودتا از بین بردن دموکراسی و آزادی در ایران بود چراکه در آن زمان ایران ۲۰۰ روزنامه داشت که به ۴ روزنامه کاهش یافتند و مردم‌سالاری و دموکراسی مشروطیت نابود شد و شاه قدرت گرفت. شاه اموال مردم را صاحب شد و حدود ۵ هزار ملک در مازندران و گرگان را در انحصار می‌گیرد و ۸۵ میلیون پول بانک مرکزی را نیز در اختیار خود قرار می‌دهد و اشتباهات او منجر به اشغال ایران شد.
گفتنی است برنامه «یه روز تازه» مجله خبری صبحگاهی تهیه شده در گروه اجتماعی شبکه پنج سیماست که از شنبه تا چهارشنبه ساعت ۷ تا ۹ صبح با بخش‌های مختلفی، چون سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، ورزشی و... با اجرای وحید رونقی، فریبا باقری، حافظ کاظم‌زاده، مهدی واعظی، صدیقه مرادی و علی مرادخانی روی آنتن می‌رود.
انتهای پیام/ ۱۲۱
