نویسندگان داستان‌های مذهبی کمتر تخیل می‌کنند/ طرحی نو در اندازیم
به گزارش گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، «نشست سیره رضوی در کتب کودک و نوجوان، دستاوردها و فرصت‌ها»، با حضور محمدرضا سنگری، پژوهشگر و نویسنده؛ حسین فتاحی، نویسنده و محقق و سیدعلی کاشفی خوانساری، نویسنده ادبیات کودک و نوجوان، «سارا عرفانی»، نویسنده و مدرس دانشگاه به همت کتابخانه مرکزی پارک شهر و با مشارکت کتابخانه های مرکزی استان‌های خوزستان و خراسان رضوی در محل کتابخانه مرکزی پارک شهر و همزمان بصورت ویدئوکنفرانس برگزار شد.
شناخت اجزای زمان برای پرداخت داستان بسیار کمک کننده است
محمدرضا سنگری در این نشست اظهار داشت: ادبیات داستانی دینی ما، تاریخ است و کسی که می‌خواهد به این حوزه بپردازد باید تاریخ را خوب بشناسد، چراکه تاریخ زمانمند است و باید زمان و اجزای زمان را بشناسیم؛ چون شناخت اجزای زمان برای پرداخت داستان بسیار کمک کننده است. نکته بعدی این است که حادثه در مکان اتفاق می‌افتد و به عبارت دیگر، تاریخ، مکان‌مند است و نویسنده باید بداند که مکان چه ویژگی‌ها و خصوصیاتی دارد و سومین نکته، «شناخت عناصر» است که در حادثه حضور دارند چه عناصر مستقیم و چه عناصر غیر مستقیم.
وی افزود: آنچه در بیشتر کتاب‌های دینی برای کودک و نوجوان وجود دارد این است که نه زمان بندی خوبی دارد نه مکان مند است و نه به عناصر حادثه توجه می‌شود.
نویسنده کتاب «آینه در کربلا» یادآور شد: عنصر دیگری که در داستان‌های تاریخی ضروری است توجه به فضای تاریخی یا «اتمسفر» است و هنر یک نویسنده بزرگ این است که این فضا را به خوبی ترسیم کند. البته منظور من از فضا یا اتمسفر، فضای فیزیکی و جغرافیایی نیست بلکه منظور وضعیت ترس، اندوه، شادی و حالاتی است که این فضا را خلق می‌کند. مورد دیگر «فرایند حادثه‌ها» است که حادثه از کجا شروع می‌شود؟ دلایل آن چیست؟
وی عنصر بعدی داستان‌نویسی را «راوی حادثه» ذکر کرد و گفت: اینکه راوی از کدام زاویه قصه را تعریف می‌کند مهم است. عنصر بعدی، «نوع پرداخت» است که چگونه حادثه پرداخت می‌شود و آیا داستان با توصیف یا منولوگ یا دیالوگ به بیش می‌رود یا خیر؟
سنگری با بیان اینکه ما در حوزه داستان با یک عنصر کاملا متفاوت با تاریخ سروکار داریم، اضافه کرد: با وجودی که تاریخ واقعیت است اما داستان هرگز تاریخ نیست هرچند که از تاریخ می‌گوید اما تاریخ نیست و اگر داستانی، تاریخ شد دیگر داستان نیست. این درحالی است که عنصر «تخیل»، «تجربه»، «مشاهده» و «مطالعه» برای داستان نویسی مهم است.
تبدیل یک روایت چند خطی از زندگی ائمه به یک داستان بلند کار مهمی است
حسین فتاحی نویسنده و محقق نیز در این نشست با بیان اینکه چرا سیره رضوی مهم است و چرا کتاب‌هایی با این مضمون نوشته می‌شود، گفت: در این مورد باید به چند نکته اشاره کنم. معمولا در مباحث دینی، انسان خلیفه خداست و خداوند فرمانروای صفات نیکو است که هزاران صفت در دعای جوشن کبیر ذکر شده است که این صفات کمتر در انسانهای معمولی وجود دارد. این درحالی است که پیامبران؛ انسانهای کاملی هستند که همه صفات خوب را دارا هستند. اگر این صفات منحصر به ائمه و پیامبران است پس لازم است ما زندگی آنان را از ابعاد دیگر جستجو کنیم لذا مجبوریم به تاریخ پناه ببریم اما دسترسی تاریخ برای عموم مردم سخت است ضمن اینکه فهم آن هم خیلی آسان نیست این درحالی است که خیلی از کتاب‌هایی که مرجع استناد به تاریخ هستند به زبان عربی آن هم با نثر بسیار سخت نوشته شدند.
وی اظهار داشت: معمولا دسترسی مردم به زندگی اهل بیت خیلی زیاد نبوده است و همین دسترسی هم بیشتر به صورت شفاهی و از طریق علما و در مراسم‌های روضه خوانی‌ها به مردم انتقال داده شده و کمتر مردمی بودند که به صورت مستقیم به تاریخ مراجعه کرده باشند.
نویسنده کتاب «مدرسه انقلاب» با اشاره به روایت‌های تاریخی تصریح کرد: اکثر روایت‌های تاریخ در مورد ائمه، بیشتر از چند خط نیست و در واقع این نویسندگان هستند که این چند خط را با بهره گیری از عناصر داستانی به داستان تبدیل می‌کنند و البته تنها از ۲۰ درصد عناصر داستانی در این روایت‌ها استفاده می‌کنند چرا که ما در داستان‌های مذهبی خیلی قدرت تخیل پردازی به دلیل حساسیت‌های مذهبی مردم نداریم لذا اگر خیلی خوشبینانه برخورد کنیم ما تنها توانستیم این روایت‌های چند خطی را فقط با ۲۰ درصد عناصر داستانی خلق کنیم.
فتاحی گفت: هنگامی که این روایت‌ها با عناصر داستانی نوشته می‌شوند قابل فهم تر خواهند بود و این اتفاق خوبی است مثلا در مورد حضرت معصومه (س) ما خیلی مطالب تاریخی در اختیار نداریم اما آن نویسنده‌ای که کتاب چند صد صفحه‌ای در مورد این معصوم می‌نویسد حتما کار مهمی انجام داه است یا مثلا در مورد امام جواد (ع) یا امام حسن عسگری (ع). لذا این که یک روایت چند خطی به یک کتاب داستانی تبدیل می‌شود کار مهمی است و ناشرین هم که در این حوزه در کنار نویسندگان قرار می‌گیرند و سرمایه گذاری می‌کنند و همچنین تصویرگران از جمله آدم‌های فرهنگی هستند که در این کتاب‌ها بسیار تاثیرگذار هستند.
آثار کودک و نوجوان در حوزه دینی انبوهی از کارهای مشابه است
سید علی کاشفی خوانساری نویسنده و پژوهشگر هم در این نشست با طرح این سوال که آیا انتشار بازنویسی تاریخ از زندگی ائمه برای کودکان مفید و ضروری است، یادآور شد: وقتی که سخن از «ادبیات دینی کودک و نوجوان» می‌کنیم در واقع با سه موضوع روبرو هستیم. اول «ادبیات»، دوم «دینی» و سوم «کودک و نوجوان»؛ لذا باید دید که در این سه موضوع اولویت با کدام است. البته این اولویت به نگاه نویسنده برمی گردد که از کدام زاویه کتاب و قصه را آغاز می‌کند. اما یک نگاه دیگر این است که ببینیم کودک و نوجوان چه نیازی دارند لذا در ادبیات دینی کودک و نوجوان، اولویت کودک و نوجوان است چرا که ما بیش از اینکه با دین روبرو باشیم با یک سنت و یک رویه نگارش داستان‌های دینی روبروهستیم.
نویسنده کتاب «مهمان کوچک» اظهار داشت: ما باید آموزه دینی را بدون اینکه به حاشیه‌های آن بپردازیم در قالب یک داستان حتی یک داستان موش و گربه به بچه‌ها بیاموزیم. لذا ما آنچه در آثار کودک و نوجوان در حوزه دینی می‌بینیم انبوهی از کارهای مشابه همدیگر که معمولا آثار برجسته‌ای هم نیستند. آیا ما باید همین رویه را دنبال کنیم؟ یا اینکه می‌شود یک جاهایی اولویت را به ادبیات داد و آثار ادبی و زیباشناسانه خلق کرد هرچند که ممکن است وجهه تاریخ و استنادهای آن به تاریخ کم باشد؟
وی با بیان اینکه همه آموزه‌های دینی برای انتقال نباید در قالب داستان باشند، ادامه داد: چه کسی گفته برای آشنایی بچه‌ها با مثلا محیط زیست، انرژی اتمی، مدافعین حرم حتما باید رمان نوشته شود؟ چه کسی گفته تنها راه موجود حرکت به سمت داستان است این درحالی است که واقعا جای کتاب‌های غیرداستانی در آثار کودک و نوجوان در حوزه دینی خالی است.
زمان آن رسیده که طرحی نو در اندازیم
سارا عرفانی، نویسنده و مدرس دانشگاه نیز در این نشست با بیان اینکه به عنوان نویسنده باید به دنبال راه‌های جدیدی برای بیان قصه‌های اهل بیت(ع) برای کودکان باشیم و زمان آن رسیده که طرحی نو در اندازیم، گفت: میزان ماندگاری کتاب‌های کودک و نوجوان در مورد معصومین(ع) بر روی ذهن بچه‌ها باید مورد توجه نویسندگان این حوزه باشد. این در حالی است که نباید از تاثیرگذاری شخصیت‌های کارتونی‌هالیوودی بر روی ذهن بچه‌های ایرانی غافل بود.
وی ادامه داد: معتقدم باید اتاق فکری با کمک جمعی از روان شناسان و پژوهشگران در کنار نویسندگان حوزه کودک و نوجوان تشکیل شود تا این نویسندگان از طریق مشورت با این کارشناسان و با نگاه تازه تری به خلق داستان‌های دینی بپردازند به امیدی که این آثار بتوانند جای داستان‌های‌هالیوودی را در ذهن بچه‌ها بگیرند.
به گفته نویسنده کتاب «پنج شنبه فیروزه‌ای» شخصیت‌هایی همچون حضرت ابوالفضل (ع) و دیگر شخصیت‌های دینی، قابلیت تبدیل شدن به قهرمانان دینی ماندگار در ذهن بچه‌ها را دارند.
باید آستان‌های مقدس معصومین (س) متولی تولید آثار دینی در قالب کتاب باشند
عرفانی با بیان اینکه باید قدم‌های موثرتری برای معرفی ائمه و معصومین (ع) در قالب کتاب‌های داستانی برداشته شود، اظهار داشت: پیشنهاد می‌کنم نهادهایی که متولی برگزاری جشنواره‌هایی همچون رضوی هستند در فکر تربیت نویسندگان جوان و خلاق در حوزه دین هم باشند و از این پس آستان قدس رضوی و یا آستان حضرت معصومه (س) متولی تولید آثار معصومین در قالب کتاب هم باشند.
وی در پایان اذعان داشت: چه خوب است بزرگوارانی که در آستان مقدس ائمه در ایران فعال هستند در راستای نگارش کتاب‌های دینی، به نویسندگان کمک کنند و کتاب‌های دینی را که خودشان قبول دارند در اختیار نویسندگان قرار دهند و پس از چاپ کتاب نیز از آنان حمایت کنند تا ما شاهد یک کار عملیاتی برای نگارش کتاب در عرصه دینی باشیم.
انتهای پیام/ 121
