به گزارش خبرنگار فرهنگ و هنر دفاع پرس، مرتفع شدن مشکلات حوزه نشر از اقداماتی است که در بالا رفتن سرانه مطالعه کتاب کشور تاثیر مستقیم دارد. ناشران بهترین مرجع برای شناخت این مشکلات هستند که انتشار دغدغه‌های آنان می‌تواند در تصمیم‌گیری مدیران فرهنگی مثمر ثمر باشد. گفت و گوی زیر اولین قسمت از مجموعه مصاحبه با ناشران است که در آن علاوه بر ارائه کارنامه نشر هر ناشر مشکلات و موانع پیش رو را بررسی می‌کند.
موسسه انتشارت «روایت فتح» نزدیک به 20 سال متوالی است که در حوزه نشر آثار دفاع مقدس فعالیت دارد. انتشار بیش از 200 عنوان کتاب در 12 قالب نشان می‌دهد این موسسه کارنامه پرباری دارد. همچنین تربیت نویسندگان جوان و بها دادن به آنها از ویژگی‌هایی قابل تاملی است که مدیران روایت فتح به آن اهتمام جدی دارد.
دفاع پرس در گفت و گویی با «حسن علایی» مدیر انتشارات «روایت فتح» برنامه‌ها و اقدامات این انتشارت را مورد بررسی قرار داده است.
دفاع پرس: لطفا راجع به فعالیت‌های «روایت فتح» توضیح دهید؟
انتشارات روایت فتح سال 1376 کار خود را شروع کرد. عمده فعالیت‌های آن هم تدوین و تالیف کتاب در حوزه دفاع مقدس است. تا کنون بیش از 200 عنوان کتاب در 12 قالب مانند «نیمه پنهان ماه» راجع به همسران شهدا، «مادران» روایت شهدا از زبان مادران شهدا، «اینک شوکران» راجع به جانبازانی که بعد از جنگ تحمیلی به شهادت رسیدند، «یادگاران» و «روزگاران» خاطرات کوتاهی از شهدا و رزمندگان ، «روایت نزدیک» با موضوع رزمندگانی که در عملیات‌های خاص حضور داشتند. همچنین «دوره درهای بسته» شامل خاطرات اسرا و آزادگان که بعد از سوژه‌یابی تدوین و تالیف شده است.
علاوه بر این، مجموعه‌های «جانبازان» شامل خاطرات جانبازان، «از آسمان» با موضوع خلبانان شهیدی که در نیروی هوایی ارتش خدمت کرده‌اند. از قالب‌های جدید نیز می‌توان به «مدافعان حرم» اشاره کرد که اختصاص به خاطرات همسران، مادران، دوستان و همرزمان شهدای مدافع حرم دارد. پایه و اساس کتاب‌های «روایت فتح» ثبت و ضبط خاطرات است.
در واقع ما به دنبال نوشتن رمان و داستان بلند نیستیم. کتاب‌های روایت فتح مجموعه‌ای از خاطرات شهدا، رزمندگان و آزادگان است که بعد از مصاحبه با خانواده این عزیزان ثبت و ضبط می‌شوند. بعد از این مرحله نویسندگانی که در زمینه دفاع مقدس کار می‌کنند، بر اساس این مصاحبه‌ها و راهنمایی‌های مشاوران، خاطرات را تدوین می‌کنند که بعد از مراحل فنی کتاب روانه بازار می‌شود.
البته این رده بندی‌ها دلایل خاص خود را دارد، ما برای جذب مخاطب بیشتر رده‌هایی چون «نیمه پنهان ماه»، «مادران»، «جانبازان»، «روزگاران» و ... را تعریف کردیم. هر مخاطب با توجه به علاقه‌مندی خود سراغ یکی از رده‌ها می‌رود. دلیل دیگر این است که ضرورت هر موضوع ایجاب می‌کند که رده‌هایی مجزا تعریف شود. به عنوان مثال شهدایی هستند که ازداواج نکرده بودند اما مادر آن شهید خاطرات خوبی دارد برای همین رده «مادران» اینجا تعریف می‌شود، یا شهدایی که زندگی سراسر با عشق و محبت داشتند و می‌توانند الگوی خوبی برای جوانان باشند.
دفاع پرس: سوژه‌های انتخابی بر چه اساسی تعریف می‌شوند؟
سوژه‌هایی که مد نظر داریم باید از ویژگی‌های خاصی برخوردار باشند. در انتخاب شهیدی که می‌خواهیم روی زندگی‌اش کار کنیم بدون آنکه بخواهیم مقام و منزلت او را ارزیابی کنیم، ویژگی‌هایی را از لحاظ نظامی بودن و نوع مسئولیت پذیری یا حماسه آفرینی او مطرح می‌کنیم. همچنین شهدایی که میزان تاثیر گذاری‌شان بیشتر بوده چه در محله، شهر و روستا و چه بر همرزمانش در جبهه، همه این ویژگی‌ها باعث می‌شود در سوژه‌یابی به آنها توجه کنیم.
دفاع پرس: روند پژوهش و تحقیق چطور شکل می‌گیرد و محققانی که به کار می‌گیرید باید چه خصوصیاتی داشته باشند؟
در روایت فتح کارگروه‌هایی وجود دارد که پیشنهادهای مختلفی درباره موضوع و سوژه دریافت می‌کنند. بعد از بررسی ویژگی‌های سوژه آن را به تیم تحقیق می‌دهند. یکی از ویژگی‌های خوب موسسه روایت فتح این است که تدوین کتاب را از ابتدا بر عهده دارد و کمتر با یک کتاب آماده مواجه می‌شویم که فقط انتشار آن بر عهده روایت فتح باشد.
دفاع پرس: خودتان اقبالی برای انتشار کتاب‌های آماده ندارید یا سیاست روایت فتح این است که از ابتدا کار تدوین را انجام دهد؟
به طور کلی روال کار همین است که از ابتدا تا انتهای کار در موسسه انجام شود. ترجیح می‌دهیم انتخاب سوژه و تحقیق و کارهای بعدی در موسسه انجام شود. این کار دقت را تا حد زیادی بالا می‌برد. تیم تحقیق ما مدت‌ها روی یک موضوع کار می‌کنند و بعضا تا 40 یا 50 ساعت مصاحبه انجام داده و ضبط می‌کنند و برای رسیدن به هدف خود به شهرهای مختلف سفر می‌کنند.
به عنوان مثال در مورد کتاب «همسفر آتش و برف» که در مورد شهید «قهاری» است، باید بگویم محققان ما سفرهایی به کرمانشاه، کردستان، همدان، یزد و ارومیه داشته‌اند و با افراد مختلف گفت و گو کرده‌اند.
دفاع پرس: انتخاب نویسنده بر چه اساسی است؟
سعی ما بر این است که مجال را برای همه نویسندگان حوزه دفاع
مقدس فراهم کنیم تا بتوانند کار کنند. سیاست موسسه روایت فتح از بدو تاسیس تاکنون
تربیت نویسنده بوده است. ما غالبا از نویسندگانی استفاده می‌کنیم که از ابتدا در
موسسه روایت فتح آموزش دیده‌اند، اما از نویسندگانی هم استفاده کرده‌ایم که قبلا در انتشارات یا موسسات دیگر دست به قلم شده اند.
مهمترین ویژگی نویسندگانی که ما با آنها همکاری می‌کنیم این است که با مقوله دفاع مقدس آشنایی کامل داشته باشند. اگر خودشان در دوران دفاع مقدس حضور داشته‌اند که چه بهتر ولی اگر این توفیق را نداشتند باید با این فضا آشنا و به آن باور داشته باشند.
بعضی از نویسندگان هستند که باری به هر جهت می‌نویسند و فرقی هم برای‌شان نمی‌کند که یک کار دفاع مقدسی باشد یا کار دیگر، ما اعتقادمان این است که نویسنده دفاع مقدس باید به فرهنگ و ارزش‌های دفاع مقدس اعتقاد داشته باشد، تا با دل و جان بنویسد و صداقت کار لحاظ شود. اگر این اتفاق بیفتد اثر منتشر شده تاثیرگذاری خودش را خواهد داشت.
دفاع پرس: آیا شما رصد می‌کنید که کدام نویسنده حوزه دفاع مقدس توانایی نوشتن در مورد شخصیت‌های خاص را دارد، یا کدام نویسنده می‌تواند نیمه پنهان ماه یا قالب‌های دیگر را بنویسد؟
قطعا رصد می‌شود. ما بعد از سوژه‌یابی و تحقیق به فراخور متن، نویسنده‌ای که می‌تواند در حوزه مورد نظر قلم بزند را انتخاب می‌کنیم. در غیر این صورت نتیجه کار دلچسب نخواهد بود.
دفاع پرس: در مورد تربیت نویسنده بیشتر توضیح دهید. برای آنها کلاس آموزشی می‌گذارید یا نه ضمن کار آموزش می‌بینند؟
روایت فتح از ابتدا سعی کرده که نویسندگانی هم‌طراز با دفاع مقدس تربیت کند. این رویه همچنان ادامه دارد. مضاف بر این در تدوین کتاب‌ها حتما یک مشاور کار کشته در کنار نویسنده قرار می گیرد. در فرآیند نویسندگی، افراد با سابقه، آشنا به نشر روایت فتح و فضای دفاع مقدس در کنار نویسنده قرار دارند.
نویسنده موظف است، تا هر قسمت از کار که تمام شد آن را در اختیار مشاور قرار دهد تا نقد و ارزیابی شود. مشاوران قدم به قدم همراه نویسنده هستند تا کار او هم از نظر ادبی و هم از نظر محتوایی به بهترین شکل ممکن انجام شود.
دفاع پرس: آیا روایت فتح برای انتخاب نویسندگان به نگرش سیاسی آنها و نوع نگاه‌شان به مسائل اجتماعی و فرهنگی جاری در کشور توجه دارد؟
مسلما همینطور است، نمی‌توانیم گرایش‌های سیاسی افراد را نادیده بگیریم. خوشبختانه درصدر کار کسانی هستند که به حوزه دفاع مقدس تعلق خاطر داشته و از خط مشی سیاسی روشنی برخوردارند. یکی از شروط اساسی همکاری نویسندگان با ما بحث ولایت مداری است.
باید بحث ولایت را کاملا پذیرفته باشند و دیدگاه و نظرات‌شان منطبق بر نظرات رهبری باشد. این برای ما حائز اهمیت است. سلامت کار در حوزه دفاع مقدس به تعبیر ما آنجا تضمین می‌شود که با دیدگاه مقام معظم رهبری همخوانی داشته باشد، در غیر این‌صورت به مشکل برمی‌خوریم. این است که به طور طبیعی و سیستماتیک افرادی که جذب می‌شوند این ویژگی را دارند.
دفاع پرس: موسسه روایت فتح برای انتخاب سوژه و انتشار آن به مسائل سیاسی روز و همینطور مسائل اجتماعی و فرهنگی جاری در کشور توجه دارد؟
بله اگر ما به روز نباشیم میزان تأثیر گذاری‌مان کاهش پیدا می‌کند. ما همراه اتفاقات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی با انقلاب پیش می‌رویم. قاعدتا سوژه‌ها و نویسندگانی که انتخاب می‌کنیم متناسب با این فضا هستند، در غیر این‌صورت عقب‌ماندگی تلقی می‌شود. ما سعی می‌کنیم با اشراف بر مسائل روز در حوزه‌های مختلف اجتماعی و سیاسی کار را پیش ببریم.
دفاع پرس: درمورد وقایع انقلاب اسلامی و شهدای این حوزه مثلا «شهید اندرزگو» کتابی منتشر شده است؟
به طور مشخص نه، اما همه کتاب‌های موسسه روایت فتح به نوعی به انقلاب برمی‌گردد. مثلا کتابی با عنوان «قاصد خنده‌رو»راجع به شهید «محلاتی» داریم که وقتی آن را می خوانید، ناگزیر اتفاقات انقلاب را هم مرور می‌کنید. چون این شهید بزرگوار بیشتر یک چهره انقلابی دارد و عمده فعالیتش در دوران شاه و مبارزه با رژیم پهلوی است.
محلاتی در سال‌های اولیه جنگ تحمیلی به شهادت می‌رسد. ما وقتی راجع به شهید محلاتی حرف می‌زنیم در واقع به تاریخ انقلاب اسلامی می‌پردازیم. اما به طور مشخص کتاب «عبور از گذرگاه» را داریم که راجع به «طیبیه واعظی» و برادرشان است که در قبل از انقلاب و توسط ساواک به شهادت رسیدند.
دفاع پرس: سیاستی که روایت فتح برای انتشار زندگی شهدای مدافع حرم در پیش گرفته چیست؟
با توجه به جریان مقاومت که در سطح منطقه شکل گرفته است یکی از رده‌های جدیدی که در موسسه بوجود آمده بحث انتشار زندگی شهدای مدافع حرم است. این رده تحت عنوان «مدافعان حرم» تا کنون سه جلد کتاب روانه بازار کرده است و 20 عنوان دیگر هم در حال انتشار است.
ما جریان مقاومت را مهم‌تر از دفاع مقدس می‌دانیم. چرا که ابعاد آن بین‌المللی است. یعنی اگر دفاع مقدس در یک محدوده جغرافیایی تعریف می‌شود، مسئله مقاومت در فضایی گسترده‌تر در جریان است. ما این را وظیفه ذاتی خود می‌دانیم که برای استمرار دفاع مقدس به بحث شهدای مدافع حرم بپردازیم.
دفاع پرس: انتقادی که به کتاب‌های روایت فتح وارد است این است که به لحاظ نگارشی و زاویه دید خیلی شبیه هم هستند، طوری که به نظر می‌رسد همه کتاب‌ها را یک نفر نوشته است؛ در حالی که نویسنده‌ها و رده‌ها متفاوت هستند، در این زمینه توضیح دهید؟
ما این را یک ویژگی می‌دانیم و روال کار ما نیز همین است. دوستان ما خواسته‌اند یک نثر منحصر بفرد ایجاد کنند. فلسفه وجودی انتشارات روایت فتح با فلسفه وجودی انتشارات دیگر فرق می‌کند. دلیل عمده آن هم به خواستگاه این انتشارات ارتباط پیدا می‌کند. بعد از شهادت مرتضی آوینی دوستان به این صرافت افتادند تا متونی را که شهید آوینی برای آثار مستند خود می‌نوشت تفصیل بیشتری منتشر کنند.
خاستگاه این نگاه، اندیشه آوینی است. از همان ابتدا سعی شده کسانی که بعدها می‌آیند و در این حوزه کار می‌کنند به نثر و شیوه نگارش آوینی پای بند باشند. این تقریبا از محسنات روایت فتح است که سعی می‌کند با راهنمایی‌های مشاوران یک نثر واحد ارائه دهند.
ممکن است که کسانی مثل شما آن را ضعف قلمداد کنند ولی ما اصرار داریم که این نثر شیرین و تاثیر گذار در همه آثار روایت فتح لحاظ شود. برای آن هم هزینه می‌کنیم. شما وقتی آثار سایر ناشران را ملاحضه کنید می‌بینید از مقوله مشاور استفاده نمی‌کنند. حداکثر بعد از تالیف کتاب آن را به ویراستار می‌دهند. ولی ما اصرار داریم که مشاور از ابتدا کنار نویسنده باشد تا او را برای رعایت نثری که مدنظر روایت فتح است، راهنمایی کند. اغلب مخاطبان ما هم این شیوه را یک حسن قلمداد می‌کنند.
دفاع پرس: به نظر شما این نوع نگاه که اصرار دارید نثر یکدست باشد و تبدیل به شناسنامه روایت فتح شود، در طولانی مدت به ذائقه مخاطب ضربه نمی‌زند؟
در این 20 سال این ضرری را که اشاره می‌کنید احساس نکردیم که بخواهد در مخاطب تاثیر سوء داشته باشد. بالعکس اغلب مخاطبین به خاطر این ویژگی در نثر سراغ کتاب‌های روایت فتح می‌آیند. ما خوشحالیم که توانسته‌ایم این ارتباط را برقرار کنیم و از متنی یکدست با سوژه‌های مختلف کتاب منتشر کنیم.
دفاع پرس: هر نویسنده دوست
دارد اثرش شناسنامه و امضای خودش را داشته باشد. این اتفاق در موسسه روایت فتح نمی‌افتد
و مجبور است که اصول رسم‌الخط موسسه روایت فتح را رعایت کند، در این زمینه چه توضیحی دارید؟
اغلب نویسندگانی که با ما همکاری می‌کنند جذب روایت فتح شده‌اند. برخی از نویسندگان این موسسه ابتدا خواننده آثار روایت فتح بودند. آنها این نثر و شرط رعایت آن را پذیرفته‌اند و با علاقه تصمیم گرفته‌اند تا با روایت فتح همکاری کنند. ما اینجا نویسنده‌ها را مجبور به رعایت نثر روایت فتح نمی‌کنیم، بلکه خود نویسنده‌ها هستند که دوست دارند در این فضا قلم بزنند. ما هم سعی می‌کنیم اسلوب را به آنها یاد بدهیم.
دفاع پرس: نویسندگانی که می‌خواهند با موسسه روایت فتح همکاری داشته باشند چگونه می‌توانند اقدام کنند. درهای روایت فتح چقدر به روی آنها باز است؟
نمایشگاه کتاب یکی از راه‌های ارتباطی ما است. همچنین در فضای مجازی، گروه «روایت فتحی‌ها» را راه انداختیم و نویسندگانی جدیدالورود جذب می‌کنیم. در نمایشگاه سال پیش این اتفاق رقم خورد و از دوستان نویسنده جهت همکاری استفاده کردیم. فضای مناسبی برای کسانی که با آثار روایت فتح آشنا هستند و قصد همکاری دارند فراهم است.
البته این نویسنده‌ها باید توانایی نوشتن را داشته باشند و به مقوله دفاع مقدس تعلق خاطر داشته باشند. همینطور دغدغه ارزش‌های انقلاب و منویات رهبری را هم داشته باشند. هیچ محدودیت سنی هم وجود ندارد.
یکی از کارهایی که در موسسه روایت فتح برای ورود نویسندگان مبتدی در نظر گرفته‌ایم، برگزاری کلاس‌های نقد و بررسی است. همچنین برای تربیت محققان دوره‌هایی داشتیم که تعدادی از دوستان شیوه‌های مصاحبه و نحوه گفت و گو با رزمندگان و خانواده‌های آنها را آموزش دیده‌اند. اگر فرصتی پیش بیاید می‌توانیم دوره‌های آموزشی را با کیفیت بالاتری برگزار کنیم.
