به گزارش خبرنگار حماسه و جهاد دفاع‌پرس، عراق پس از گذشت پنج سال از تحمیل جنگ علیه ایران، نه‌تنها به اهداف اولیه خود دست نیافته بود؛ بلکه نیروهای ایرانی در برابر چشم جهانیان توانسته بودند بسیاری از مناطق و شهرهای تصرف‌شده را در عملیات‌های بزرگی همچون «بیت‌المقدس»، «ثامن‌الائمه» و سلسله عملیات‌های «والفجر» و «کربلا» آزاد کنند. این موضوع با وجود همه حمایت‌های همپیمانان عراق از این کشور رخ داده بود؛ بنابراین غرب و شرق برای جلوگیری از پیروزی ایران در جنگ تحمیلی در برابر عراق، از هر اقدامی فروگذار نکرده و حمایت همه‌جانبه خود را با همکاری دولت‌های مرتجع منطقه، افزایش داده و به انحاء مختلف و تجهیزات نظامی متعدد، به کمک حاکمان بغداد می‌شتافتند.
بر این اساس، عراق تلاش می‌کرد تا آسمان را به‌طور مطلق در اختیار گرفته و جنگ را از میدان رزم زمینی به آسمان، دریا و شهرها بکشاند و هرچه این روند تداوم می‌یافت، در مسیر تحقق استراتژی ایران، پیچیدگی و دشواری بیشتری بروز می‌کرد؛ البته حفظ ابتکار عمل و اجرای عملیات‌های بزرگ که نقش تعیین‌کننده‌ای در موازنه سیاسی و نظامی جنگ داشتند نیز ضرورتی انکارناپذیر برای کشور و انقلاب بود؛ از این رو عملیات «والفجر هشت» برای تحقق استراتژی «تنبیه متجاوز»، در بُعد نظامی به‌ویژه در بُعد سیاسی، اهمیت به‌سزایی داشت که مهم‌ترین هدف‌های سیاسی – نظامی این عملیات عبارت بودند از: ۱. تصرف شهر فاو - ۲. تسلط بر اروند رود - ۳. تهدید بندر ام‌القصر - ۴. هم‌مرزی با کویت - ۵. مسدود کردن راه ورود عراق به خلیج فارس - ۶. تامین امنیت خورموسی و امکان تردد کشتی‌ها به بندر امام خمینی (ره) - ۷. انهدام سکوی پرتاب موشک عراق در منطقه فاو.
منطقه عملیات «والفجر هشت» حدود ۹۴۰ کیلومتر مربع بود که با توجه به عدم عوارض خاص، به‌خصوص محدودیت هوایی، قابل دسترس برای نیروی هوایی و ماشین جنگی دشمن بود و خرید‌های دشمن و واگذاری جنگ‌افزار‌هایی نظیر جنگنده‌های «میراژ» و «میگ ۲۵» نیز موازنه قدرت هوایی را به‌نفع عراق رقم زده بود، از طرفی نیز گسترش تعداد ۱۲ لشکر و سه تیپ پیاده مکانیزه خودی در این منطقه عملیاتی و همچنین حساسیت و موقعیت سوق‌الجیشی شبه جزیره فاو برای عراق، اهمیت پوشش هوایی نیروهای عمل‌کننده در این عملیات را افزایش می‌داد؛ بنابراین فرماندهان نظامی ایران با توجه به تجربیاتی که در طول مدت پنج سال گذشته در میادین نبرد به‌دست آورده بودند، از اهمیت پوشش هوایی و این رمز موفقیت میدان نبرد کاملا پی برده و یکی از اصلی‌ترین نقاط مورد توجه خود در طرح‌ریزی عملیات را تامین و پوشش پدافند هوایی و حفظ قدرت هوایی منطقه نبرد لحاظ کردند و از طرفی نیز محدودیت‌های توان دفاعی و قطعات سامانه‌های پدافندی و ضرورت تداوم گسترش و تامین پدافند هوایی در نقاط حیاتی و حساس کشور که مورد تهدید و توجه دشمن بود نیز حضور در این عملیات و طرح‌ریزی پوشش پدافند هوایی و پشتیبانی هوایی را برای طراحان نظامی سخت کرده بود.
عملیات «والفجر هشت» از جهات زیادی متمایز از سایر عملیات‌ها در طراحی و اجرا بود که نتایج آن، به‌ویژه از منظر پدافند هوایی، به‌دلیل طرح‌ریزی اصولی و بدیع و بهره‌گیری از خلاقیت‌ها و بستن لایه‌های هوایی در عمق، بهره‌گیری از اصول هشت‌گانه پدافند غیرعامل، جنگ الکترونیک، نوآوری و نبرد اندیشه‌ها به‌شمار می‌رود.
متفکران و اندیشمندان پدافند هوایی در رأس آن‌ها امیر سرلشکر شهید «منصور ستاری» به بهره‌گیری از تمام ظرفیت‌های نیروی هوایی در پوشش هوایی، پشتیبانی نزدیک، گشت هوایی و درگیری هوایی با هدایت سامانه‌های راداری مستقر در مشرحات اهواز، بوشهر، بهبهان، دزفول و استقرار رادار بندر امام (ره) و بهره‌گیری از رادار‌های سامانه‌های موشکی، اقدامی نو در بهره‌گیری از تاکتیک‌های هوایی در برابر قدرت هوایی دشمن لحاظ کرده و در بخش زمین‌پایه نیز با بهره‌گیری از تاکتیک تحرک، چابک‌سازی سامانه‌های موشکی، استقلال تاکتیکی و تنوع سلاح، با تعدیل انواع سامانه‌های پدافندی در سطح گروه‌های پدافندی و نقاط حیاتی و حساس کشور، امکان پوشش کامل و حداکثری منطقه نبرد عملیات «والفجر هشت» را فراهم کردند.
در این عملیات، هدایت نبرد هوایی را قرارگاه عملیاتی «رعد» به‌فرماندهی شهید «عباس بابایی» و در حوزه پدافند هوایی نیز شهید «منصور ستاری» عهده‌دار بودند که این قرارگاه در جنوب غرب مستقر و مسئولیت فرماندهی و کنترل شبکه پدافندی جنوب غرب و عملیات والفجر هشت را عهده‌دار بود؛ بنابراین طی ۸۷ روز عملیات غرورآفرین «والفجر هشت»، دشمن بعثی پس از اینکه با هجوم برق‌آسای نیروهای رزمنده ایرانی در ساعت ۲۲:۱۰ مورخه ۲۰ بهمن سال ۱۳۶۴ مواجه شد، از فردای آن‌روز، با توجه به اطمینان از توان و قدرت هوایی خود، با بهره‌گیری از انواع جنگنده بمب‌افکن‌هایش، اقدام به حمله سنگین به منطقه گسترش نیروهای عملیات «والفجر هشت» کرد؛ اما با سد آهنین پدافند هوایی ایران مواجه شد؛ به‌طوری‌که با انهدام روزی شش تا هفت فروند از هواپیمایش، رعب و وحشت خلبانان عراقی را فرا گرفت و ابتکار عمل از دشمن در این نبرد نابرابر، گرفته شد.
در این نبرد که در آن از انواع سامانه‌های پدافندی، از جمله سامانه‌های موشکی «هاگ»، سامانه توپخانه‌ای و کنترل آتش «اسکایگارد» اورلیکن و ۲۳ میلی‌متری استفاده شد، شبکه دیده‌بانی با طراحی و بهره‌گیری در شبکه راداری به‌منظور مقابله با هواپیما‌های ضد رادار دشمن و کاهش‌های مخاطرات رادار قفل و هدایت سامانه هاگ (HPI - های پاور) برای اولین‌بار با تدابیر شهید «منصور ستاری» مورد بهره‌برداری قرار گرفت.
همچنین در عملیات «والفجر هشت» که برابر فرمایشات فرماندهی معظم کل قوا، «دفاع معجزه‌آسا پدافند هوایی» نامیده شد، در مدت ۸۷ روز، تعداد ۷۲ فروند هواپیما دشمن منهدم شد؛ بنابراین عملیات «والفجر هشت» نقطه عطفی در عملیات‌ها و عملکرد شبکه پدافند هوایی با بهره‌گیری از اندیشه و تفکر و خلاقیت در برابر تکنولوژی برتر دشمن است که موجب نهادینه شدن این فرهنگ در ارتش جمهوری اسلامی و به‌خصوص نیروی پدافند هوایی در ضرورت شبکه‌پذیری و هرگونه اقدام تاکتیکی تحت شبکه یکپارچه پدافند هوایی شد.
منابع:
۱. پدافند در عملیات والفجر ۸ – مدیریت اجرایی موزه و تاریخ نگاری قرارگاه پدافند هوایی.
2. عملیات والفجر ۸ – فتح فاو – سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
نویسنده: امیر سرتیپ دوم ستاد «اباذر جوکار» کارشناس ارشد مدیریت دفاعی
انتهای پیام/ 113
