روایتی از تاریخ ایران در «نهضت آزادی ایران از تأسیس تا انشعاب»

به گزارش گروه فرهنگ و هنر دفاع پرس، کتاب «نهضت آزادی ایران از تأسیس تا انشعاب» اثر «عباس طایفه» و «احسان کیانی» است که نگاهی تحلیلی به تاریخ، سیر شکل‌گیری و تداوم حیات سیاسی نهضت آزادی ایران از اوایل دهه سی تا اواخر دهه پنجاه شمسی می‌پردازد. این اثر با رویکرد سیستمی «تالکوت پارسونز»، تحولات و جناح‌بندی‌های درونی این گروه را مورد بررسی قرار داده است.

فصل اول کتاب «تبیین چرایی به‌کارگیری این چارچوب نظری» است. این فصل به خوبی توانسته سیری تاریخی از زندگی علمی پارسونز را به نمایش بگذارد و در مرحلة بعدی، عناصر اصلی نظریه کارکردگرایی ساختاری را به زبانی ساده‌فهم که در عین حال، مؤلفه‌های اساسی این تئوری را تبیین می‌کند، توضیح دهند.

در فصل دوم، «سیر وقایع منتج به تأسیس نهضت آزادی»، از کودتای ۲۸ مرداد ۳۲ و نقش فعالان نهضت ملی شدن صنعت نفت در نهضت مقاومت ملی تا تحولات اوایل دهه چهل خورشیدی مانند نخست‌وزیری امینی و تشکیل جبهه ملی دوم و سپس حوادث منتهی به قیام ۱۵ خرداد ۴۲ که به رکودی عمیق و طولانی در فعالیت‌های نهضت منجر شد، بررسی شده‌اند. این فصل، روایتی از اولین دوره حیات سیاسی نهضت آزادی ایران است. تبیین این ریشه‌ها و اختلافات سابق در نهضت مقاومت ملی و سپس جبهه ملی دوم که موجب شکل‌گیری خط فاصلی میان رادیکال‌ها و محافظه‌کاران بوده است؛ کمک خوبی برای فهم اختلافات بعدی است که ریشه‌های انشعاب نهضت آزادی ایران پس از پیروزی انقلاب را موجب می‌شوند.

فصل سوم شامل «چرایی تشکیل سازمان مجاهدین خلق از درون نهضت آزادی و چگونگی روابط نهضت آزادی با این سازمان» است. تبیین فضای تغییر فاز مبارزه سیاسی به نظامی و شمول این مسأله به گروه‌های مختلف با اندیشه‌های گوناگون؛ از جمله موارد مشروح در این فصل است. سیر اندیشه‌گانی رهبران اولیه سازمان مجاهدین خلق، نحوه مواجهه رهبران نهضت آزادی با آنها و تداوم این مسیر تا تغییر ایدئولوژی در این سازمان، از دیگر بخش‌های این فصل است.

خواننده که در فصل پیشین با پیشینیه عملکردها و ایده‌های مؤسسان مجاهدین خلق در دوره فعالیت در نهضت آزادی ایران آشنا شده، این بار به خوبی می‌تواند تداوم آن رفتارها را در شکل‌گیری این سازمان سیاسی و نظامی و تفاوت بارز آنها در رویکردشان نسبت به معلم و پیشوای‌شان مهندس مهدی بازرگان را دریابد. هم‌چنین در این مرحله، خواننده به تفاوت رویکرد مهندس بازرگان با آیت‌الله طالقانی در رویه حمایت‌شان از سازمان مجاهدین خلق پی می‌برد. تفاوتی که راه را بر اختلاف نظرهای بعدی، به خصوص پس از پیروزی انقلاب اسلامی باز می‌کند و عملا نهضت را به دو جناح چپ‌گرای رادیکال و راست‌گرای محافظه‌کار تقسیم می‌کند.

این فصل با تحلیلی واقع‌بینانه از چرایی تغییر ایدئولوژی سازمان مجاهدین و نقدی بر نظر ساده‌انگارانه اعضای نهضت آزادی ایران از این مسأله، پایان می‌یابد.

فصل چهارم و پایانی نیز به «اختلافات درونی نهضت آزادی» که به انشعاب در آن در سال ابتدایی پیروزی انقلاب اسلامی منتهی شد، می‌پردازد. سیر تاریخی سال‌های پایانی دولت پهلوی و تغییراتی که در لحن و بیان بیانیه‌ها و مواضع نهضت آزادی به مرور ایجاد می‌شود و سپس اختلافات درونی پس از شکل‌گیری دولت موقت از مهم‌ترین بخش‌های این فصل است.

اختلافاتی که در نهایت به انشعاب مهندس سحابی و دوستانش از نهضت آزادی ایران انجامید. موضع جناح رادیکال نهضت آزادی نسبت به وقایع و رخدادهای سیاسی و اقتصادی پس از انقلاب و به خصوص تسخیر سفارت آمریکا که منجر به سقوط دولت موقت انقلاب اسلامی به ریاست مهندس بازرگان شد؛ از جمله مهم‌ترین بخش‌های این فصل است. در پایان کتاب در بخش «گالری تصاویر» نیز تصاویر جالب و بعضا نادیده‌ای از سیر تاریخی تشکیل نهضت آزادی ایران با ترسیم شخصیت‌های تراز اول و فعالان مؤثر این گروه به نمایش درآمده است. تصاویری که متناسب با سیر تاریخی کتاب از اوایل دهه سی خورشیدی آغاز و به اواخر دهه پنجاه شمسی ختم می‌شود.

«نهضت آزادی ایران از تأسیس تا انشعاب» به کوشش «عباس طایفه» و «احسان کیانی» در 336 صفحه نوشته و در 5000 نسخه از سوی نشر صمدیه منتشر شده است.

انتهای پیام/ 161