زنده کردن احساس نیاز به کتاب در جامعه، مهم‌ترین وظیفه نهاد‌های فرهنگی است
به گزارش گروه فرهنگ و هنر دفاع پرس، مدتی است که منطقه هشت تهران به عنوان منطقه کتاب و کتابخوانی انتخاب شده است. در همین مدت، برنامه‌های مختلفی در مراکز فرهنگی هنری منطقه هشت در حال انجام است که به مقوله کتاب و کتابخوانی کمک کند.
همزمان با هفته کتاب و کتابخوانی، گفت‌وگویی با شهردار منطقه هشت، مهندس بهمن نوری داریم تا از کم و کیف برنامه‌های برگزار شده در منطقه و برنامه‌های آتی وی برای ترویج فرهنگ کتاب باخبر شویم. در زیر متن این گفت‌وگو منتشر می‌شود:
با خبر شدیم که منطقه هشت منطقه «کتاب و کتابخوانی» نامگذاری شده است. دیدگاه شما به عنوان شهردار این منطقه نسبت به مقوله کتاب و کتابخوانی چیست و تاثیر آن را در جامعه تا چه اندازه می‌دانید؟
کتاب، محصول تجربه‌های بشری و خلاقیت‌های ذهنی و آموخته‌های درازمدت انسان است. باید توجه داشت که سهم کتاب در انتقال دانش به مراتب، بسیار بیش‌تر از ابزار‌های دیگر آموزشی است. در حقیقت، کتاب وسیله‌ای است که دانش بشری به مدد آن از تباه شدن مصون می‌ماند و به آیندگان منتقل می‌شود. تأثیر کتاب در صدور اندیشه و فکر، انکارناپذیر است و به نوعی تنها راه انتقال علوم گذشتگان به این عصر، کتاب است. با این توصیف، ما به عنوان وارثان فرهنگ پویا و تمدن اسلامی، باید به کتاب و کتابخوانی اهمیت داده و کتاب را به عنوان یک کالای تأثیرگذارِ فرهنگی، ارج نهیم.
باید توجه کنیم که تأثیر عمیق کتاب در گسترش فرهنگ جامعه و سرعت بخشیدن به پیشرفت روزافزون آن، انکارناپذیر است و نمی‌توان توسعه و رشد همه جانبه جامعه را بدون در نظر گرفتن کتاب و مطالعه مورد بحث و نظر قرار داد. از این جهت، کتاب و کتابخوانی، از مقوله‌های قابل توجه فرهنگی است که ترویج آن در جامعه ضروری به نظر می‌رسد. علاوه بر این، کتاب به خوبی می‌تواند به فرهنگ‌سازی، اصلاح زوایای زیان‌آور فرهنگ و آرایش آن با پاکی و خلوص کمک کند.
از منظر دیگر، اسلام، دین اندیشه و معرفت، دانش، کتاب و معنویت است؛ به گونه‌ای که معجزه پیامبر آن «کتاب» است. می‌توان گفت که آیین آسمانی ما، پرچمدار کتاب و کتابخوانی است و این حقیقت، با اندک کاوش در تاریخ اسلام، به خوبی نمایان خواهد شد و از همین منظر، پدید آورندگان آثار علمی و فرهنگ مکتوب، از جایگاه بسیار والایی در دین اسلام برخوردار هستند.
همزمان با هفته کتاب و کتابخوانی، همیشه این سوال مطرح می‌شود که چرا علیرغم تبلیغات گسترده‌ای که بر روی این موضوع انجام می‌شود، هنوز هم ضعف‌هایی وجود دارد و این فرهنگ به صورت عمومی نهادینه نشده است. به نظر شما، ریشه این موضوع در چیست؟
یکی از مشکلات و کاستی‌های جامعه ما گریز از کتاب و پایین بودن سطح مطالعه است؛ به گونه‌ای که سرانه مطالعه در ایران، حدود 20 دقیقه است. این مساله، ریشه‌ها و علت‌های مختلفی می‌تواند داشته باشد که شاید در رأس آن‌ها «عدم احساس ضرورت» است. اگر فرد از پاسخ به شبهه‌های اعتقادی و پرسش‌های سیاسی ناتوان باشد، یا در مجلس و محفلی که از موضوع خاصی صحبت به میان می‌آید، احساس کند در آن زمینه بی‌اطلاع است و از چرخه زمان و گردونه پرشتاب مسایل علمی و فکری جامعه عقب مانده است، نسبت به خلأ و نیاز خود آگاه شده و شوق به مطالعه و کتابخوانی در او تقویت می‌شود.
در روزگار امروز و با پیشرفت‌های چشمگیر بشر در عرصه‌های دانش و فرهنگ، کتاب نه تنها اهمیت خود را از دست نداده است بلکه گسترده‌تر و به‌روزتر نیز شده است و جلوه‌هایی پایدارتر یافته است. در حقیقت، پیشرفت‌های گوناگون کشور در عرصه‌های مختلف مقارن با کتاب بوده است و مطالعه به عنوان عنصری ضروری، در زندگی تمام افراد جامعه مطرح است. در پاسخ به این سوال باید بگویم که بی شک گسترش کتابخوانی به عنوان ضرورتی اجتناب ناپذیر، تنها زمانی به فرهنگ عمومی تبدیل می‌شود که جامعه آن را نیازی پایان‌ناپذیر و وسیله‌ای برای رشد و پویایی شخصیت خود بداند.
مطالعه باید در کنار سایر کار‌های روزانه، در زندگی مردم وارد شود و کتاب خوانی، به افراد خاصی از جامعه محدود نشود. از همین منظر، همگان باید تکامل و پیشرفت خود را در انس با کتاب بدانند. البته باید دقت داشت که گسترش کتابخانه‌ها، توجه به نشر کتاب‌های سودمند، حمایت از نویسندگان و ... بی‌تاثیر نیست، اما نکته مهم، ایجاد میل و انگیزه در جامعه است؛ یعنی برنامه‌ریزی‌ها باید به گونه‌ای باشد که احساس نیاز به کتاب در جامعه زنده شود.
به نظر شما، اگر بخواهیم کتاب و کتابخوانی را به فرهنگ عمومی در بین اعضای جامعه تبدیل کنیم، چه راهکار‌هایی وجود دارد و چگونه باید عمل کرد؟
برای ایجاد علاقه به کتاب و کتابخوانی، عوامل متعددی نقش دارند که نخستین آن‌ها «خانواده» است. نقطه آغازین ایجاد عشق و علاقه به کتاب و کتابخوانی از خانواده آغاز می‌شود، زیرا شخصیت و هویت کودک ابتدا در خانواده شکل می‌گیرد. به طور طبیعی والدین علاقه‌مند به کتاب، فرزندانی دوستدار مطالعه خواهند داشت. از جمله راه‌های علاقه‌مند کردن کودکان به کتاب و کتابخوانی این است که بزرگتر‌ها هم‌چنان که خود مطالعه می‌کنند، کتاب‌های کودکانه مناسبی را انتخاب کرده و در فرصت‌های مطلوب، برای کودکانشان بخوانند. این کار باعث می‌شود که کودک، دوستدار کتاب و علاقه‌مند به کتابخوانی پرورش یابد و این عشق و علاقه، به تدریج در وجودش نهادینه شود. بنابراین، برای رسیدن به شرایط مطلوب، چاره‌ای جز به وجود آوردن عادت کتابخوانی از دوران کودکی در انسان‌ها نداریم. باید مطالعه را به کودکان و نوجوانان آموخت و آن‌ها را به این مسئله عادت داد.
کودکان و نوجوانان از جمله قشر‌های مهمی هستند که بیش از همه در ارتباط با کتاب بوده و تاثیرپذیر از آن هستند. به نظر شما، چگونه می‌توان کودکان و نوجوانان را به کتابخوانی بیش‌تر ترغیب کرد؟
باید توجه داشت که ارائه کتاب برای کودک و نوجوان، اهمیت ویژه‌ای دارد. کمک به فراهم کردن امکانات و فرصت‌های مطالعاتی برای کودکان و نوجوانان، افزون بر همت و تلاش خود آنان، تلاش‌ها، برنامه‌ریزی‌ها و مشارکت‌های سنجیده و معقول اولیا و مربیان را می‌طلبد. تهیه و خرید کتاب، تشویق و ترغیب نوجوانان به مطالعه، همراهی آنان در بازدید از نمایشگاه‌ها و فروشگاه‌های کتاب، هدیه دادن کتاب، کتابخوانی برای فرزندان و...، از جمله فعالیت‌های سازنده و برجسته پدران و مادران در تثبیت و تعمیق علاقه کودکان به کتاب و کتابخوانی است. تعیین کمیّت‌ها و کیفیت‌های مطلوب برای کودکان در زمینه انتشار کتاب، کتاب‌رسانی و خدمات فرهنگی به ویژه در مناطق محروم، از مسایلی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
اشاره شد که منطقه هشت در بین تمام مناطق شهر تهران به عنوان منطقه کتاب انتخاب شده است. قطعا این انتخاب باعث خواهد شد تا نگاه‌ها به این منطقه و فعالیت‌های فرهنگی آن در حوزه کتاب معطوف شود. برنامه‌های شما در زمینه چیست و چه کار‌هایی برای ارتقای فرهنگ کتابخوانی در این منطقه داشته‌اید؟
با توجه به اینکه منطقه هشت با بیش از 10 کتابخانه در جهت ارائه خدمات فرهنگی به شهروندان فعالیت دارد؛ لازم است یادآور شوم که به جز کتابخانههای مساجد که به خدمات‌رسانی در حوزه کتاب و کتابخوانی می‌پردازند، بخش عمده‌ای از کتابخوان‌های ما با مراجعه به مراکز فرهنگی منطقه که فرهنگسرای گلستان بزرگترین مرکز فرهنگی هنری شهرداری تهران در این منطقه است نیاز‌های فرهنگی خود را اجابت می‌کنند.
کتابخانه فرهنگسرای گلستان با شش کتابخانه زیرمجموعه که شهرداری منطقه با قوت از آن‌ها حمایت می‌کند و تسهیلات لازم را برای بسترسازی فرهنگی و ترویج فرهنگ کتابخوانی در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد حدود 300 هزار کتابخوان دارد که بالغ بر 18 هزار نفر عضو فعال هستند. کتابخانه گلستان با 236 هزار و 445 جلد کتاب همه روزه از ساعت هشت صبح تا 10 شب و حتی روز‌های جمعه دایر است و علاقمندان کتاب، دانشجویان، محققین، پژوهشگران از این فرصت استفاده می‌کنند. خوشبختانه تمامی کتابخانههای منطقه به بخش کودک نیز مجهز هستند و خانواده‌ها می‌توانند با عضو کردن کودکانشان در کتابخانههای منطقه آن‌ها را از کودکی به کتابخوانی تشویق کنند.
نشست‌های کتابخوانی به صورت دسته‌جمعی ویژه کودکان و نوجوانان از جمله فعالیت‌های این مراکز است. از آن‌جا که خوانش کتاب به صورت جمعی، باعث تشویق کودکان و نوجوانان می‌شود، این برنامه‌ها تاثیر فراوانی دارد. باشگاه «کتابخوانی» مراکز فرهنگی هنری منطقه هشت به صورت هفتگی میزبان علاقه‌مندان است و کتاب‌های مناسب در آن خوانش می‌شود.
علاوه بر این، با هماهنگی‌های صورت گرفته با مدارس منطقه و کمک آموزش و پرورش، طرح بازدید دانش‌آموزان از کتابخانههای منطقه و عضویت رایگان آنان در این مراکز، به مناسبت هفته کتاب کلید خورده است که امیدواریم بتوانیم در طول سال نیز آن را ادامه بدهیم. در این طرح، دانش‌اموزان با کتابخانههای منطقه و خدمات آن آشنا می‌شوند. علاوه بر این، برگزاری مسابقات کتابخوانی در سطح منطقه همراه با اهدای جوایز، از جمله طرح‌هایی است که در تمام مراکز انجام می‌شود و با استقبال بسیار خوب مخاطبان همراه شده است. این طرح، به تشویق علاقه‌مندان و اشاعه‌ی فرهنگ مطالعه بیش‌تر کمک می‌کند.
برگزاری کارگاه‌های داستان‌نویسی، جلسات نقد و بررسی کتاب و ... نیز از دیگر برنامه‌های فرهنگی در سطح منطقه است که در طول سال برگزار می‌شود. در این جلسات، نویسندگان برتر کشور حضور یافته و با مخاطبان به بحث و تبادل نظر می‌نشینند.
انتهای پیام/ 112
