آیت الله صدر هرگز مباحث فقهی را در چهارچوب حجره‌ها محدود نکرد
به گزارش گروه حماسه و جهاد دفاع‌پرس، آیت‌الله سید محمد باقر صدر در بیست و پنجم ذیقعده سال ۱۳۵۰ هجری قمری در کاظمین دیده به جهان گشود. وی در دوران حیات برای بیداری مردم و گسترش اسلام ناب محمدی تلاش کرد. رژیم صدام از تجدید پیمان امت مسلمان عراق با مرجع و رهبرشان، سخت به وحشت افتاد و برای قطع رابطه مردم با آیت الله صدر، نیروی امنیتی را در سر کوچه آیت الله صدر و کوچه‌های اطراف، مستقر کردند. خانه آیت الله صدر به محاصره درآمد.
۹ ماه منزل وی در محاصره نیرو‌های رژیم بعث بود. ماموران سعی کردند که وی را از راهی که در پیش دارد، منصرف کنند، ولی آیت الله صدر از انقلاب اسلامی و امام خمینی (ره) حمایت کرد. زمانی که مزدوران بعثی نتوانستند آیت الله صدر و خواهرش را از کاری که در پیش گرفته بود، منصرف کنند، آن دو را در روز سه شنبه ۲۳ جمادی الاول ۱۴۰۰ (۱۹ فروردین ۱۳۵۹) زیر شکنجه به شهادت رساندند. به‌مناسبت سالروز شهادت آیت الله صدر مروری بر فعالیت‌های وی در دوران حیات داشتیم که در ادامه می‌خوانید.
نبوغ خارق‌العاده و استعداد سرشار آیت الله صدر ریشه در خانواده نابغه‌پرور داشت. مرحوم سید محمد صدر در عراق، امام موسی صدر (رهبر مفقود شیعیان لبنان) و سید عبدالحسین شرف‌الدین (بنیانگذار نهضت اسلامی در لبنان) از جمله پرورش یافتگان این خاندان بوده‌اند. پدر شهید، مرحوم سیدحیدر صدر نیز در عصر خود از فقهای بزرگ به شمار می‌رفت. امام شرف‌الدین در وصف این شهید والامقام اظهار داشته است: «سید حیدر با وجود سن اندک خود در زمینه‌های فقه و اصول و سایر علوم به درجه‌ای رسید که بحق بایستی از مراجع و رهبران طراز اول علمی بحساب آید. بدون مبالغه من کسی را سراغ ندارم که در فقه از لحاظ علم بر او برتری داشته باشد.»
مادر شهید، فرزند شیخ عبدالحسین آل یاسین، از علمای برجسته عراق، نمونه علم و تقوی و فضیلت بود و برادرش، آیت‌الله سید اسمعیل صدر، از چهره‌های درخشان فقه شیعه محسوب می‌شد.
شهید صدر در سنین کودکی از نعمت وجود پدر محروم شد و تحت سرپرستی سید اسمعیل و نزد وی مقدمات علوم اسلامی را فرا گرفت. آنگاه در معیت وی جهت تکمیل دروس و تهذیب نفس به نجف اشرف هجرت کرد و نزد دایی خود، شیخ محمدرضا آل یاسین، به تحصیل اصول و فقه عالی پرداخت.
در این هنگام عظمت روحی و نبوغ فکری شهید به تدریج بروز کرد و همگان را به اعجاب و تحسین وامی‌داشت. وی در جلسات بزرگانی همچون آیت‌الله خویی، آیت‌الله سید محمدروحانی، شیخ صدرا بادکوبه‌ای و آیت‌الله شیخ مرتضی آل یاسین (دایی دیگر شهید) حضور یافت.
برخی ویژگی‌های اخلاقی شهید صدر
روحیه حقیقت‌جو و عطش سیراب ناپذیر شهید آیت‌الله صدر برای کسب علم شگفت‌آور بود. این روحیه توام با زهد و تقوای کم‌نظیر، اصالت فکری و احساس تعهد اجتماعی، و دلبستگی و عشق عمیق نسبت به ائمه معصومین، زمینه را برای رشد، تکامل و تجلی شخصیتی فراهم می‌کرد که به حق شایستگی زعامت و رهبری جامعه اسلامی عراق را دارا بود.
مجالس درس شهید صدر از چنان معنویت متعالی، نورانیت، خلوص و صمیمیتی برخوردار بود که گویی وی واسطه فیض الهی بوده و تعلیم و تعلم و تهذیب نفس در محضر او گوهره اصیل و معنای حقیقی خود را باز می‌یافت. شهید صدر در یادداشت‌هایش آورده است: «در ایام طلبگی‌ام، هر شب یک ساعت به حرم امیرالمؤمنین علیه‌السلام می‌رفتم؛ و در برابر حضرت می‌نشستم و به درس‌ها و مطالب علمی خود فکر می‌کردم. معتقد بودم که از جو حرم و روح پاک امیرالمؤمنین الهام می‌گیرم. پس از مدتی اینکار را ترک کردم. کسی هم غیر از خدای خودم خبر نداشت.» چندی بعد یکی از بانوان اقوام وی، امیرالمومنین را خواب می‌بیند که: «به باقر بگوئید که او هر شب می‌آمد و نزد ما درس می‌خواند. چرا اینکار را ترک کرده است؟»
آغاز جهاد اجتماعی - سیاسی
شهید آیت‌الله صدر هرگز مباحث فقهی را در چهارچوب حجره‌ها حوزه‌های علمیه محدود نکرده و همواره اسلام را در رابطه با مقتضیات زمانی و شرایط سیاسی جامعه مورد بررسی قرار داده و مطرح می‌کرد. از این روی نمی‌توان مقطع خاصی از زندگی وی را به عنوان آغاز فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی وی انتخاب کرده و معرفی کرد.
رسالت علمی، اجتماعی و سیاسی، نقش شهید صدر در جامعه عراق و دیگر جوامع مسلمان عرب زبان، بی‌شباهت به نقشی نبود که شهید مظلوم آیت‌الله بهشتی، شهید مفتح، شهید باهنر، و شهید آیت‌الله مرتضی مطهری در جامعه ایران ایفاء کردند.
آیت‌الله صدر، همچون استاد شهید مطهری، در حجره‌های منور حوزه‌های علمیه پرورش یافته و عطش روحی و علمی خویش را در سرچشمه زلال مکتب امام جعفر صادق علیه‌السلام فرو نشانده بود، اما نه آنکه چشم از تشنگی توده مردم و جوانان سوخته لب فرو پوشد و در برابر نیرنگ ساقیان شرق و غرب که منافقانه جامه‌ای دسیسه را به مسلمین پیشکش می‌کردند، سکوت کرده و قیام کنند.
سازماندهی روحانیت
شهید صدر لزوم سازماندهی روحانیت و ایجاد تشکیلات منسجم اسلامی را مورد تاکید قرار داد و عده‌ای از علمای نجف، از جمله دایی خود مرحوم شیخ مرتضی آل‌یاسین را بر آن داشت تا تشکیلاتی را تحت عنوان «جماعه‌العلماء» در نجف اشرف بنیان کرده و از استقلال مکتبی و مادی ملت مسلمان عراق علیه جریانات و اندیشه‌های الحادی داخلی و خارجی پشتیبانی و دفاع کنند. نشریه «الاضواء» نیز حاصل همین تلاش پیگیر بود.
مقام علمی و تالیفات شهید آیت‌الله صدر
آیت‌الله صدر اثر ارزنده خود «فدک فی‌التاریخ» (فدک در تاریخ) را در سن ۱۴ سالگی به رشته تحریر درآورد. این کتاب ارزشمند مساله «فدک» را که در طول تاریخ اسلام مورد اختلاف شیعیان و اهل تسنن بوده است، با مدارک متقن و با شیوه‌ای استدلالی مورد بررسی قرار داده است.
شهید صدر اولین اثر خود در علم اصول را تحت عنوان «غایه‌الفکر فی علم اصول الفقه» در بیست و دو سالگی به طبع رسانید. این کتاب نیز نزد اهل نظر از ارزش و عمق خاصی برخوردار بوده و گفته می‌شود که مبانی اصلی تفکر شهید در علم اصول طی این اثر بنیان شده است.
«فلسفتنا» (فلسفه ما) که مدت کوتاهی پس از کودتای ۱۳۷۸ هجری قمری در عراق نگارش یافت حاصل مواجهه فلسفی آیت‌الله صدر با مکاتب شرق و غرب است.
آیت‌الله صدر اثر عمیق دیگر خود «اقتصادنا» (اقتصاد ما) را نیز طی همین دوران به رشته تحریر درآورد. این کتاب نخستین اثر ارزشمند در نوع خود بود که نظام اقتصادی اسلام را در قالبی نو و محققانه مطرح کرده و پایه‌های مکاتب اقتصادی شرق و غرب (اقتصاد مارکسیستی و کاپیتالیسم) را به‌لرزه درآورد. شاید ارزشمندترین ثمره‌ای که انتشار این کتاب در جوامع اسلامی در پی داشت، آن بود که اسلام را به عنوان مکتبی جامع که حاوی دستورالعمل و احکام در همه زمینه‌های زندگی بشری است عرضه داشته و احساس «استقلال و خودکفائی مکتبی» را در میان مسلمین برانگیخته و تقویت کرد.
در میان آثار شهید آیت‌الله صدر مجموعه «الاسلام یقودالحیاه» (اسلام زندگی را رهبری می‌کند) از اهمیت خاص تاریخی، علمی و سیاسی برخوردار است. این مجموعه که شامل شش رساله درباره اقتصاد، سیاست و نظام حکومتی از دیدگاه اسلام است، به امام خمینی (ره) اهداء شد.
انتهای پیام/ 131
