جریان نفوذ روشنفکری شیخ فضل‌الله را بالای دار برد/ «قربانی طهران» سراغ یک ماجرای اصیل ایرانی رفته است

به گزارش گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، جلسه نقد و بررسی «قربانی طهران» نوشته حامد اشتری با حضور نویسنده، «سلیمانی امیری»، «ابراهیم اکبری دیزگاه نو» و «مهدی کرد فیروزجایی» در پاتوق کتاب مرکزی برگزار شد.

تاریخ مشروطه تاریخ تولد انسان نوین ایرانی است

ابراهیم اکبری دیزگاه نویسنده و منتقد در ابتدایا ین نشست اظهار داشت: کتاب قربانی طهران بعد از 110 سال بعد از تاریخ مشروطه نگاشته شده است. تاریخی که تازه رمان‌نویس‌ها به سراغ آن رفته‌اند. این کار چون یک کار مبنایی انجام می‌دهد ارزشمند است. رمان نویس‌های فعلی، معمولا سطحی، و با موضع‌گیری ایدئولوژیک سراغ این مسائل می‌روند. مشروطه برای ما مهم است؛ چون نقطه شروع یک تقدیر تاریخی است. انسان ایرانی مسلمان شیعی می‌خواهد یک لایه‌ای به نام تجدد به وجودش اضافه کند. می‌توان گفت تاریخ مشروطه تاریخ تولد انسان نوین ایرانی است چون از عالم تکلیف محور وارد عالم حق محور می‌شود.

قربانی طهران سراغ یک ماجرای اصیل ایرانی رفته است

اکبری‌دیزگاه در ادامه افزود: ما سه برخورد می‌توانیم با زمان داشته باشیم. اول مواجه مورّخانه، دوم مواجهه خاطره نگارانه و سوم مواجهه رمان نویسانه. معمولا در رمان تاریخی این سه با هم خلط می‌شود. رمان تاریخی یک ویژگی دارد. وقتی با زمان گذشته مواجه می‌شویم از طرف آن صحبت می‌کنیم که حافظه است. مورخ به نوعی با این ظرف برخورد می‌کند که مستند گونه است. خاطره نگار سند را تجربه شخصی خود می‌داند و حوادث را شخصی می‌کند. و خودش شخص تبدیل به سند می‌شود.

وی ادامه داد: رمان نویس به حافظه نقب می‌زند. واکاوی می‌کند و از طریق تخیل یک عالم جدیدی می‌سازد که مستقل است و به خودش ارجاع دارد. اشتری اهتمام رمان نویسانه دارد. در کتاب، عالم جدیدی برای ما می‌سازد و در آن علاوه بر شهادت بر گذشته، یک انتظاری ایجاد می‌کند که نشانه‌هایی از آینده دارد.

مشروطه برای رهایی استبداد قاجار بود

در ادامه این برنامه جواد سلیمانی امیری گفت: مقاطع تاریخی حساسی داریم که ارزش رمان نویسی دارد. رمان نویس نباید آنقدر شخصیت را بپروراند و پر و بالد بدهد که از تاریخ فاصله بگیرد و همین طور مورخ نیز نباید چنان خشک صرفا به تاریخ بپردازد که هیچ جذابیتی برای مخاطب نداشته باشد.

وی گفت: دو نگاه به مشروطه وجود دارد. اول اینکه نهضت مشروطه نهضتی ارزشی در تاریخ ایران است و به همین مناسبت به مدح آن پرداخته‌اند و نگاه دوم بر خلاف این است. باید گفت که اگر این نهضت ارزشی و قابل مدح است این سؤال مطرح می‌شود که چرا با اینکه مشروطه برای رها شدن از استبداد قاجار بود ولی به حکومت مستبدتری یعنی پهلوی تبدیل شد. چرا که از رضاخان قول گرفتند که اسلام را برچیند. - مثل ترکیه - من در کتاب «از عدالتخانه تا مشروطه غربی» این مطلب را توضیح داده‌ام.

جریان نفوذ روشنفکری شیخ فضل الله را بلای دار برد

سلیمانی خاطرنشان کرد: چیزی که موجب استحاله این انقلاب شد لفظ مشروطه بود. که به دسیسه انگلیس و کاردار سفارتخانه آن انجام شد. سفارت انگلیس لفظ مشروطه را پیشنهاد داد. تحصن علما و مردم هم در سفارت انگلیس، به این مسیر رفت و مجلس شورای اسلامی تبدیل به مجلس شورای ملی شد. که پشت صحنه آن فراماسونها بودند. به همین جهت بود که شیخ فضل الله ودار شد به مخالفت. چون قوانین غیر اسلامی وضع می‌شود. ولایت الهی و علمای جامع الشرایط را رد می‌کردند. فضای سابق تبدیل به استبداد جدیدی شد مثل استبداد رضاخانی. کسی که سر شیخ را بالای دار برد جریان نفوذی روشنگری در معمّم ها و مکلّاها بود.

رمان به مثابه آیینه برای مخاطب است

دیزگاه در ادامه گفت: مورخ سند می‌سازد که بگوید مقصّر که بوده و که نبوده است اما خاطره نگار درباره خودش حرف می‌زند. اما رمان نویس درباره تو صحبت می‌کند. اینکه وقایع را با تخیل می‌آمیزد و مثل آینه جلوی تو می‌گذارد که بدانی تو کجا هستی؟ لذا استقلال عالم رمان نویس به همین معنی است. لذا رمان نویس با تتو کار دارد. حکایت 120 سال انسان ایرانی ما حکایت شخصیت این رمان، یعنی شیخ هاشم کهکی است. شخصیتی که دستش کار می‌کند اما فکرش کار نمی‌کند. طلبه کین خواهی که از قم بر می‌خیزد می‌رود شیخ را بزند.

انتهای پیام/ 121