بررسی همه‌جانبه برای طراحی یک عملیات بزرگ
به گزارش خبرنگار فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، عملیات والفجر 8 که به منظور فتح فاو در سال 1364 صورت گرفت، عملیاتی آبی-خاکی بود که با فرماندهی مشترک سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و ارتش جمهوری اسلامی ایران طراحی و منجر به تصرف شبه جزیره فاو شد. شرح این عملیات که در نوع خود از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است در مجموعه «روزشمار جنگ ایران و عراق» ـ جلد دوم از کتاب سی و نهم ـ با عنوان «تشدید تلاش‌ها برای فتح فاو» آمده شده است که قسمت سوم آن را در ادامه می‌خوانید:
«اقدامات بی‌وقفه برای آماده‌سازی زمینه اجرای عملیات در منطقه فاو و نیز آماده‌سازی مناطق عملیات‌های یدک و پشتیبانی، تلاش یگان‌های مهندسی سپاه پاسداران و جهاد سازندگی و نیز فعالیت یگان‌های اطلاعاتی و همچنین واحدهای مهندسی و اطلاعاتی یگان‌های مأمور به این مناطق برای آماده‌سازی زمین، شناسایی مناطق و خطوط دشمن و استعداد و آرایش ارتش عراق در آنها و نیز آموزش رزمندگان ادامه دارد.
هم‌زمان با این فعالیت‌های اجرایی، فرماندهان و مسئولان قرارگاه‌ها می‌کوشند تا با رفع و هموار کردن مشکلات موجود و کمبودها و نیز بررسی طرح‌های عملیات، با استفاده از آخرین اطلاعات از وضعیت خودی و دشمن، بهترین تدابیر و ابتکار عمل‌ها را برای عملیات اتخاذ کنند. در جلسات امروز قرارگاه مرکزی سپاه پاسداران که از صبح آغاز شد و تا نیمه‌شب ادامه یافت، موضوعات متعددی ازجمله تشکیلات و سازمان‌دهی جدید سپاه پاسداران به‌ویژه تشکیلات نیروی زمینی و مسائل لشکر 27 حضرت رسول (ص) و طرح مانور عملیات در منطقه فاو بررسی شد.
در آخرین جلسه امروز به‌طور مستقیم به عملیات بزرگ آتی پرداخته شد. این جلسه از ساعت 22 به مدت حدود 2 ساعت طول کشید. مباحث این جلسه به‌اختصار از یادداشت‌های راوی مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ در قرارگاه مرکزی سپاه پاسداران نقل می‌شود.
بخش‌هایی از طرح مانور عملیات در این جلسه مطرح گردید. ازجمله فرمانده کل سپاه گفت: ما به این نتیجه رسیده‌ایم که برای تأخیر در پاتک‌های دشمن در قسمت پیچ اروند به پایین باید نیروی زرهی پیاده کنیم تا بتوانیم به‌راحتی پشتیبانی‌های لازم را انجام بدهیم و (مناطق تصرف شده را) تثبیت بکنیم.
فرمانده قرارگاه کربلای 2 (محتاج) اشکال چنین اقدامی را باقی ماندن قوای دشمن در دو طرف نیروهای خودی که در این محور پیشروی کرده‌اند، ذکر کرد. محسن رضایی در این باره توضیح داد که نیروی زرهی مذکور در آغاز عملیات لازم نیست در عمق پیشروی کند، بلکه برای تثبیت خط اول و مقابله با نیروهایی از دشمن که عقبه رزمندگان را تهدید می‌کنند، باید بکوشد. وی برای آمادگی و اطلاع از وضعیت ساحل و عمق دشمن در منطقه پایین پیچ اروند گفت نیروی اطلاعاتی بفرستیم که عمق این منطقه را شناسایی کند.
وی همچنین تأکید کرد که برای یگان‌هایی که در عقب عمل می‌کنند برای شب‌های بعد (شب‌های بعد از شب اول عملیات) طرح‌ریزی داشته باشید چون عملیات باید استمرار داشته باشد. فرمانده کل سپاه افزود که بعد از پیشروی ما در منطقه فاو، دشمن با دو هدف تلاش می‌کند: حرکت به داخل نهرها برای رسیدن به رودخانه و حرکت به سمت جلو برای برخورد با خط عمود بر دجله.
در ادامه جلسه، محمد باقری درباره زمان عبور نیروها از اروندرود گفت: نیروهای غواص باید از آغاز مد آب، عبور را شروع کنند، طوری که باهم به ساحل دشمن برسند. پس رسیدن به ساحل دشمن حدود 5/1 ساعت طول می‌کشد تا آرایش بگیرند و به خط عراقی‌ها بزنند. با شروع درگیری نیز بقیه گردان‌های خط‌شکن باید با قایق عبور کنند که حدود 2 ساعت طول می‌کشد.
وی با توجه به بررسی‌هایی که در مورد وضعیت جریان‌های آب رودخانه اروند شده است، گفت که حدود ساعت 10 شب‌های 21 تا 24 هر ماه شروع مد آب با تاریکی ماه هم‌زمان و مناسب برای شروع عبور غواصان از اروند است و ساعت 2 بامداد را نیز برای عبور گردان‌هایی که قرار است در عمق سرزمین دشمن پیشروی کنند، پیشنهاد کرد.
محمد ستاری وفایی از مسئولان قرارگاه مهندسی سپاه نیز در این جلسه گفت با توجه به اینکه هیچ بودجه‌ای برای فرش باتلاق تأمین نشده، هنوز چیزی از آن ساخته نشده است. وی افزود که برای عبور و پیاده کردن ماشین‌آلات و وسایل سنگین نیاز به ساحل داریم که قرار است این مشکل را به‌طور عمده با فرش باتلاق حل کنیم که هنوز ساخته نشده است.
در جلسات پیش از ظهر و بعد از ظهر امروز قرارگاه مرکزی سپاه پاسداران موضوع تشکیلات و سازمان‌دهی کلان و نحوه اداره ناحیه‌ها و تشکیلات نیروی زمینی سپاه به بحث گذاشته شد. در پی فرمان امام خمینی در شهریورماه 1364 به سپاه پاسداران مبنی بر تشکیل سه نیرو در سپاه پاسداران، درباره تشکیلات جدید سپاه بررسی‌ها و بحث‌های بسیاری شده است. در جلسه پیش از ظهر امروز به چگونگی تقسیم‌بندی و سازمان‌دهی سپاه پاسداران و روش اداره آن پرداخته شد و سرانجام تصمیم گرفته شد که کل تشکیلات سپاه پاسداران در چهار منطقه و دو سپاه سازمان‌دهی شود و مقرر شد حاضران درباره نحوه اجرایی شدن آن اندیشه کنند تا در جلسه بعدی مطرح گردد.
جلسه بعدازظهر که حدود 4 ساعت طول کشید، به بررسی تشکیلات نیروی زمینی سپاه پاسداران اختصاص یافت. در این جلسه فرمانده کل سپاه بر ضرورت تشکیل ستادی قوی در نیروی زمینی تأکید کرد و گفت: نیروی زمینی علاوه بر اداره عملیات‌ها و مأموریت‌های زمینی، ستاد فرماندهی جنگ فرماندهی کل هم هست. وی افزود یعنی در بعد مأموریت، کارهایی که تاکنون قرارگاه خاتم انجام می‌داد، نیروی زمینی انجام می‌دهد و در بعد سازمان‌دهی نیز کارهایی که تاکنون ستاد مرکزی سپاه انجام می‌داد، نیروی زمینی انجام می‌دهد.
در این جلسه به موضوع‌هایی چون تفکیک امور در نیروی زمینی و سپاه، تشکیلات سپاه، چگونگی پشتیبانی و انواع آن و... پرداخته شد و بحثی طولانی درباره آموزش و رده‌های آموزشی صورت گرفت.
در پی جلسه عصر روز گذشته در قرارگاه مرکزی سپاه که در آن فرماندهان و مسئولان لشکر27 حضرت رسول (ص)، مشکلات فرماندهی و روابط فرماندهان گردان‌ها و مسئولان رده اول این لشکر را مطرح کردند، عصر امروز در جلسه دیگری با حضور محسن رضایی، رحیم صفوی، علی شمخانی، حسینی تاش، مبلغ، سنجقی، عزیز جعفری و محمد کوثری به مشورت برای کاهش مشکلات مذکور پرداخته شد. مباحث این جلسه به نقل از یادداشت‌های راوی مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ در قرارگاه مرکزی، به‌اختصار بیان می‌شود.
در ابتدا، محمد کوثری فرمانده لشکر27 درباره مشکلات این یگان توضیحاتی داد ازجمله نبودن انضباط تشکیلاتی و عدم انسجام فرماندهی، دوقطبی یا دوطیفی بودن مجموعه لشکر که هر طیف با محوریت یکی دو نفر می‌چرخد و ناموفق بودن تلاش‌هایی که برای ایجاد هماهنگی و همفکری شده است. وی افزود وجود طیف‌های دیگر از لشکر همچون مجموعه‌هایی که در پاوه و مریوان و نیز سرپل ذهاب شکل گرفته‌اند، بر این ناهماهنگی‌ها می‌افزاید. وی وجود افکار یا طیف‌های ناسیونالیستی گردانی و وابستگی‌های کاذب را تشدیدکننده مشکلات خواند.
کوثری گفت که در زمان فرماندهی حاج احمد متوسلیان و نیز فرماندهی شهید حاج همت همه طیف‌ها زیر پوشش فرماندهی لشکر بودند و مشکلی بروز نمی‌کرد، ولی بعد از آنان این هماهنگی میسر نشده است. وی ازجمله اقدامات را برای حل ناهماهنگی‌ها، انحلال یکی از گردان‌های لشکر و پس از مدتی تشکیل یک گردان جدید ذکر کرد که آن هم چندان مؤثر نبوده است.
فرمانده لشکر27 مهم‌ترین عوامل مشکلات موجود را چنین برشمرد: 1. عدم وحدت فرماندهی 2. اقدامات و فعالیت‌هایی که از بیرون در لشکر تأثیر می‌گذارد. محمد کوثری با بیان این پیشنهاد که اگر خودش در کنار کس دیگری باشد مثمر ثمرتر خواهد بود، ظاهراً نظرش این بود که فرمانده دیگری به‌جای او منصوب شود.
پس از اظهارات محمد کوثری و خروج او از جلسه، مشورت و بیان پیشنهادهای مختلف برای حل یا کاهش مشکلات لشکر شروع شد و دلیل‌های این ناهماهنگی‌ها مرور شد. نکاتی درباره ویژگی‌های یک فرمانده مطلوب بیان گردید و افرادی برای به دست گرفتن فرماندهی این لشکر پیشنهاد شدند که ضعف‌ها و قوت‌های هریک مرور شد؛ اما با بیان دیدگاه سیدمهدی مبلغ در این باره، تغییر فرمانده لشکر منتفی شد.
وی گفت: مشکلات این یگان ریشه‌هایی دارد که حل آن به‌سادگی نیست. الآن موضوع عملیات در پیش است و برای تغییر فرمانده زمان مناسبی نیست. اگر تغییر فرماندهی بدهیم دو سه ماه طول می‌کشد تا یگان برای عملیات آماده شود. الآن بهتر است مرکزیت لشکر را تقویت کنیم. اگر قائم‌مقام را جابه‌جا کنیم آن‌قدر مسئله ایجاد نمی‌کند.
در ادامه محسن رضایی درباره توانایی علی زاهدی برای فرماندهی لشکر27 سؤال کرد که پس از مخالفت یکی از فرماندهان، عزیز جعفری پیشنهاد قائم‌مقامی وی را داد و همچنین نوری به‌عنوان مسئول ستاد پیشنهاد شد که فرمانده سپاه آنان را پیشنهادهای مناسبی اعلام کرد. وی افزود دستواره (قائم‌مقام کنونی لشکر27) با عده‌ای دیگر از این لشکر عهده‌دار مسئولیت یک تیپ بشوند یا به کمک فرمانده لشکر8 نجف بروند.
در پی این نتیجه‌گیری، محمد کوثری به حضور در جلسه فراخوانده شد و محسن رضایی به وی ابلاغ کرد که قرار شد شما بمانید با قوت و ما هم ازنظر افراد، شما را تقویت کنیم؛ زاهدی قائم‌مقام و نوری هم ستاد لشکر را به عهده گیرند. در پی آن، کوثری گفت: با رفتن دستواره و رمضان، طیف مقابل سعی می‌کند حاکمیت خودش را گسترش دهد.
وی افزود: از دیگر مشکلات لشکر27 این است که نیروها را اصلاً رشد نداده‌اند و از آنان کار نخواسته‌اند. یگان‌های سپاه پاسداران مستقر در خطوط پدافندی، هم‌زمان با تلاش برای تحکیم مواضع و آمادگی برای مقابله با تحرکات احتمالی نیروهای دشمن، راهکارهای عملیاتی را نیز شناسایی می‌کنند تا زمینه را برای عملیات‌های محدود یا نفوذ یا فریب آماده کنند. واحد اطلاعات تیپ 57 حضرت ابوالفضل (ع) سپاه پاسداران گزارشی از شناسایی امروز در منطقه دربندیخان، ارتفاعات بمو و سرتک تهیه کرده است. در این گزارش که به‌طور جزئی مشاهدات نیروهای شناسایی کننده از وضعیت زمین، موانع، سنگرها و سلاح‌ها، پایگاه‌ها و نقاط آسیب‌پذیر بیان شده، آمده است:
بر اساس شناسایی قبلی که از منطقه دشمن داشتیم، بعد از حرکت از تپه سیدکریم به‌عنوان نقطه رهایی به سمت دشمن در ساعت 3 بعدازظهر و گذشتن از یک رودخانه و چند شیار در ساعت 6 بعد از ظهر به هدف رسیده و درحالی که هوا مهتابی و مساعد بود، حدود 5/5 ساعت در منطقه دشمن اقدام به شناسایی استعداد نیروی دشمن، سنگرهای اجتماعی و انفرادی و میدان مین دشمن کردیم.
دشمن در این منطقه 4 پایگاه دارد که در هر پایگاه حدود 20 نفر می‌باشند. در پست‌های نگهبانی، زوجی نگهبانی می‌دهند. میدان مین دشمن به ترتیب دارای یک ردیف سیم خاردار تک‌رشته‌ای، سه ردیف مین منور، یک ردیف مین والمر با محافظ و بعد سنگرهای دشمن می‌باشد. درضمن، در بالای 4 پایگاه دشمن تپه بلندی قرار دارد که سلاح دوشکا روی آن مستقر است.
در این گزارش همچنین ازجمله موانع طبیعی، یک رودخانه و چند شیار و عمق میدان مین دشمن 60 متر اعلام شده است.»
انتهای پیام/ 161
