شعار زدگی آفت تئاتر دفاع مقدس و جبهه مقاومت است

گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس - رسول حسنی؛ بیگانگی با عناصر درام از عمده دلایل ناکامی آثار نمایشی در حوزه انقلاب اسلامی، دفاع مقدس و جبهه مقاومت است. تنها به اتکای تجربه مخاطب از موضوعات فوق نمی‌توان یک اثری را روی صحنه برد. وقتی اثری خلق می‌شود در واقع یک رابطه دو سویه میان مخاطب و صاحب اثر - کارگردان - شکل می‌گیرد که متفاوت با چیزی است که پیش از این تجربه کرده‌اند.

به بیان دیگر کارگردان باید در پروسه تولید اثر همه لوازم درام را به کار ببندد تا مخاطب در حین مطالعه اثر به ارجاعات ذهنی خود متوسل نشود تا بتواند با داستان همراه شود. در زندگی رزمندگان و به‌خصوص شهدای شاخص لحظات قابل تاملی وجود دارد و ممکن است عناصر درام در آن‌ها دیده شود. اما به صرف این خصیصه نمی‌توان آن‌را روی صحنه برد.

این امر وقتی محقق می‌شود که آن لحظات به بهترین شکل ممکن دراماتیک شود. کارگردان در تبدیل وقایع خام به یک اثر نمایشی در حقیقت دست به ترجمه می‌زند. هر چقدر او در این ترجمه از دستور زبان خود استفاده کند موفق‌تر است و مخاطب راحت‌تر زبان کارگردان را درک می‌کند و آن را مورد تحلیل قرار می‌دهد.

مشکل اساسی کارگردانانی که وارد حوزه آثار ارزشی می‌شوند این است که از دستور زبان دیگران استفاده می‌کنند و به این امید که مخاطب همه چیز را می‌داند، به کلی گویی دچار می‌شوند. استفاده صرف از نشانه‌های آشنای دینی نظیر سقا، مشک، عطش، خیمه، دست بریده، توسل و مانند آن هیچ اثری را دینی نمی‌کند و اگر این نشانه‌ها با داستان‌های دفاع مقدسی عجین شود درک نمایش را بغرنج‌تر و آن‌را به اثری پر از اعوجاج تبدیل می‌کند.

اثر نمایشی باید در ذات خود دفاع مقدسی باشد نه با نشانگان بصری ملموس روی صحنه. هر چقدر نشانه‌های دفاع مقدس درونی‌تر شود و نویسنده و کارگردان و در مرتبه بعد بازیگران و طراحان لباس، صحنه و نور و آهنگ‌ساز بر خلق یک داستان متمرکز شوند بی‌آنکه بخواهند دفاع مقدسی بودن خود را به رخ بکشند موفق‌تر خواهند بود.
این مخاطب است که باید تصمیم بگیرد با اثر چگونه برخورد کند نه آنکه کارگردان برای مخاطب تعیین کند چه نمایشی و در چه ژانری باید بیند. شهید همت اگر به‌عنوان یک الگوی ملی در نظر گرفته می‌شود و در گفتمان سیاسی به آن نظر می‌شود طبیعی است که باید او را به‌عنوان یک قهرمان شکست ناپذیر و بی‌بدیل ببینیم.

اما وقتی همین شخصیت قرار است به‌عنوان یک کاراکتر نمایشی روی صحنه تجسم پیدا کند مسلما باید نوع نگاه ما تغییر کند بدون آنکه قصد تحریفی در میان باشد. شخصیت دراماتیک ملزومات خود را دارد، اگر مخاطب همت را با همه خصایص شخصیت روی صحنه ببیند یعنی عطوفت، خشم، شجاعت، ترس، گریه، خنده، درایت، اشتباه او را ببیند با او همذات‌پنداری می‌کند و در نهایت او را باور خواهد کرد.

این باور کمک می‌کند تا برای همیشه شهید همت به عنوان تراز قلمداد شود. هنرمندان باید فارغ از نگاه‌های صرف ارزشی و قدسی‌مآبانه حقیقت دفاع مقدس را روایت کند نه آنکه با قصه‌بافی‌های شعار زده فقط داستان دفاع مقدس را تعریف کند. ما روی صحنه به تعریف دفاع مقدس نیاز نداریم بلکه نیازمند تفسیری از معنا و حقیقت دفاع مقدس هستیم.

انتهای پیام/ 161