شکوه و عظمت قم مرهون شخصیت حضرت معصومه (س)
گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، احادیث رسیده درباره شهر قم و اهل آن که معتبر نیز هستند نشان از عظمت شهر قم دارد و براساس آنچه تاکنون اتفاق افتاده و به مرور حادث شده است، نشانگر این حقیقت است که این شهر در اسلام و برای اهل بیت عترت جایگاه ویژه‌ای دارد و در آینده اسلام نیز این شهر به عنوان پایگاه دین و مرکزیت علمی خواهد داشت چنانکه امروز ما شاهد این امر هستیم که شهر قم محوریت یافته و روز به روز این برجستگی به وضوح در این شهر به ظهور می‌رسد.
به نظر می‌رسد که تمام این حوادث و اهمیت و جایگاه این شهر معطوف به یک نقطه است و عامل مهمی که این شهرها را به این صورت مهم جلوه می‌دهد یک امر اساسی است چرا این شهر در احادیث اهل بیت به عنوان پناهگاه اهل بیت ذکر شده است؟ چرا در حدیث معراج که پیامبر اکرم به سبب معراج بر هستی و اسرار آن وقوف کامل یافت درباره این شهر صحبت به میان آمده است.
معراجی که از اهمیت فوق العاده‌ای در اسلام برخوردار است و یکی از معجزات مهم پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و خاتم پیامبران است و در آن پیشوائی و افضلیت نبی خاتم بر تمامی پیامبران به اثبات رسیده است و آن حضرت بر تمامی انبیاء امامت نموده؛ چرا باید با شهر قم این معراج و اسرای نبوی گره خورده است؟ از این اتصال معراج و قم باید یک درس بگیریم و با دیدن تحولات بزرگ بعد از پیامبر اکرم تا امروز که قم به عنوان یکی از شهرهای ایران اسلامی است که در آن انقلاب اسلامی رخ داده و حکومت اسلامی مستقر شده است نباید از کنار اینها و مرتبط بودن آن با معراج نبوی به سادگی و بدون تأمل بگذریم. چون معراج مسئله بسیار مهم در اسلام است و اعتقاد به معراج یکی از ارکان و مسلمات دین اسلام می باشد خداوند در این سیر آسمانی و تسلط بر کائنات از مسائل مهم پیامبر خویش را آگاه می سازد. که از جمله آنها خبر از آینده و در کنار آن خبر از تأسیس و بوجود آمدن شهری در اسلام به نام قم است.
علاوه بر این احادیثی که از ناحیه معصومین درباره این شهر و خصوصاًَ بانوی بزرگ اسلام و کریمه اهل بیت صادر شده ما را به اهمیت این شهر که منشأ آن همه برکات و اهمیت آن وجود مرقد نورانی و ملکوتی حضرت فاطمه معصومه بنت موسی بن جعفر علیهم السلام است، متوجه می سازد.
امام صادق علیه السلام می‌فرماید: خداوند قم را برای سایر شهرها حجت می آورد و اهل قم را برای اهل تمام مردم از شرق و غرب حجت می آورد.
به خاطر دینداری و ولایتمداری آنها روایتی که عبدالعظیم حسنی علیه الرحمه آن را با چند واسطه از امام صادق علیه السلام نقل می کند از امیرالمؤمنان علیه السلام که شهر قم را عشّ اهل بیت دانسته «قم محل زندگی و آشیانه و مأوای آل محمد صلی الله علیه و آله و شیعیان آنها خواهد بود. . . »
و امام صادق علیه السلام می فرماید: وقتی که گرفتاری و بلا به شما رو آورد به قم بروید، قم ماوی و منزل فرزندان فاطمه سلام الله علیها است و محل امن مؤمنان. . . »
روایات زیادی درباره شهر قم و اهل آن و مرقد مطهر حضرت معصومه و مقام آن بانوی مقدس در منابع حدیثی و تاریخی آمده است که همه آنها از نظر سند صحیح و معتبر می باشند و هیچ تردیدی درباره سندیت آنها در کتب رجالی وجود ندارد. از جمله روایتی از امام رضا علیه السلام درباره زیارت حضرت معصومه که فرموده اند: هر کس او را زیارت کند بهشت بر او واجب است و زیارت او معادل زیارت من است. زیارت حضرت معصومه ثوابی معادل زیارت امام معصوم هشتم است که امام هشتم این حقیقت را بیان نموده است. و روایتی از امام جواد و روایتی از امام صادق علیه السلام که فرموده است: از اولاد من بانویی در این شهر (قم) بنام (فاطمه) مدفون خواهد شد که پاداش زیارتش بهشت است.
تمام این روایات بیانگر شخصیت ممتاز حضرت فاطمه معصومه بوده است که شخصیت معنوی آن حضرت در پیشگاه خداوند و شأن و منزلتش به قدری رفیع است که روزگاری دین الهی به خاطر مرقدش در تمام جهان گسترش یافته و محفوظ خواهد بود و احادیث اهل بیت از کنار مرقدش به تمام جهان پرتوافکنی خواهد نمود. و این شهر را به عنوان پایگاه اسلام اصیل و خواستگاه مراجع تقلید و یاران واقعی امام زمان (عج) مطرح خواهد نمود، و این کرامتی است که از سوی خداوند متعال به این بانوی گرانقدر اسلام عطاء نموده است.
با مطالعه در حوادث واقعه در این شهر که زیستگاه و خواستگاه علمای بزرگ و عرفای نامداری بوده است که هر یک در عبودیت الهی و در احیای اسلام نقش بسزایی داشته اند و بسیاری از آنها گمنام زیسته اما خدمات آنها به اسلام و در حفظ اسلام بسیار ارجدار بوده است. همه اینها معطوف به وجود مرقد این بانوی گرانقدر اسلام است.
با تأمل در این رویدادها از صدر اسلام و از آغاز تاریخ اسلام در می‌یابیم که مأمن شیعه در قم بوده و محدثان عالی مقام و بزرگواری در این شهر زیسته و چونان پروانه گرد شمع مرقد با کرامت و نورانی کریمه اهل بیت اظهار نورانیت نموده‌اند.
بنابراین روایات درباره شأن و شخصیت حضرت معصومه در منابع اسلامی وجود دارد و روایاتی که در شأن شهر قم آمده معطوف به شخصیت حضرت معصومه است و به خاطر مرقد مطهر ایشان است چون قبل از وجود و حضور ایشان و مدفون شدنشان در این شهر چندان مرکزیت و محوریت و اهمیت برای این شهر نبود اگرچه محدثانی در این شهر بودند ولی تمام روایات نشان می دهد که شخصیت کریمه اهل بیت این شهر را مرکزیت داده و عظمت بخشیده است. همه اینها بازگوکننده این حقیقت است که اولاً شخصیت ایشان به عنوان فرزند معصوم در پیشگاه خداوند بسیار قابل توجه است به طوری که تمام بزرگان در گرد شمع وجود او با همه نورانیت و کرامت ناچیز هستند و این خود حکایت از عظمت معنوی ائمه هدی می باشد که فرزند آنها چنین نورافکنی دارد.
اگر خودشان فرصت داشتند چه عظمت و نورانیت در دنیا بپا می داشتند، علاوه بر این، شخصیت آن حضرت حکایت از این دارد که ولایت در گرد شمع وجود او تا ظهور حضرت مهدی به برکت پرورش عالمان در سایه عنایتش محفوظ و مصون خواهد بود و شهر قم شهری ولایت مدار است که سربازان و یاران و مقدمه سازان ظهور مهدی در آن زندگی خواهند نمود.
درباره سند وارده در فضیلت شهر قم و حضرت معصومه باید گفت که تمام این روایات در منابع معتبر از طریق اسناد معتبر نقل شده که هیچ خدشه ای بر طریق و سند و منابع روایت وارد نیست.
سعادت و کمال حقیقی جز با گذر از تنگناهای نفسانیات و رسیدن به قله بلند معنویت، امکان‌پذیر نیست و حضرت فاطمه معصومه علیها السلام این راه را با سربلندی طی کردند. القاب این بانوی گرانقدر عبارت است از: معصومه، کریمه اهل‌بیت، طاهره، حمیده، بره، رشیده، تقیه، رضیه و مرضیه همه این القاب بر اثر سلوک و مقام والای معنوی، به ایشان نسبت داده شده است.
حضرت فاطمه معصومه علیها السلام علاوه بر شرافت خانوادگی و ذاتی، در عرصه‌های ایمان و عمل نیز ممتاز و سرآمد بودند. آن‌حضرت از معنویت وصف‌ناپذیی بهره داشتند و جان پاکشان به دانش و بینش و ایمان و اخلاص چنان آراسته بود که مقام معنوی ایشان، چه در زمان حیات و چه پس از آن، در میان اهل‌بیت شناخته شده بود. با بررسی روایاتی که درباره حضرت رسیده، به خوبی می‌توان به جایگاه معنوی ایشان پی برد.
بشارت ولادت
اهل‌بیت علیهم السلام به فضایل و مناقب حضرت فاطمه معصومه علیها السلام حتی قبل از تولد ایشان اشاره کردهاند. امام جعفر صادقعلیه السلام در ضمن حدیث مشهوری- پیش از آن‌که امام کاظمعلیه السلام متولد شوند. از دفن پیکر مطهر حضرت فاطمه معصومه علیها السلام در قم خبر داده و در این‌باره فرموده بودند:
«آگاه باشید! حرم خدا، مکه است و ... همانا قم، کوفه کوچک است و سه در از درهای هشت‌گانه بهشت به سوی قم گشوده می‌شود. به زودی بانویی از تبار من در قم دفن می‌گردد و نام او فاطمه دختر موسی است و با شفاعت او، همه شیعیان من داخل بهشت خواهند شد»
این پیشگویی امام صادقعلیه السلام درباره ارتحال حضرت معصومه علیها السلام در قم پیش از ولادت پدر بزرگوارش، بسیار حائز اهمیت است و از مقام بسیار شامخ آن‌حضرت حکایت می‌کند.
عبادت
براساس آیات قرآن کریم، هدف از آفرینش انسان «عبادت و بندگی خداوند» بیان شده است.
انسان‌های کامل و کسانی‌که این هدف را به درستی شناخته‌اند، در راه عبادت و تقرب به درگاه الهی می‌کوشند و بهترین لحظات زندگی را زمان عبادت و راز و نیاز به درگاه خداوند متعال می‌دانند.
درباره چگونگی عبادت‌های حضرت فاطمه معصومه علیها السلام اطلاع چندانی در دست نیست، اما عبادت و راز و نیازهای حضرت در مدت اقامت در قم، به گونه‌ای بود که عبادتگاه آن‌حضرت را «بیت‌النور» نامیدند و باقی ماندن این مکان از سال 201 هجری تا امروز، گواه نورانیت و صفای ممتاز آن‌حضرت در ارتباط با خداست. این مکان اکنون در کنار مدرسه ستیه، در محله میدان میر، قرار گرفته است.
عصمت
یکی از مهم‌ترین مراتب معنوی که حضرت فاطمه معصومه علیها السلام به آن دست یافتند، مقام «عصمت» بود، تا آن‌جا که یکی از القاب ایشان به این ویژگی اختصاص یافت. و عموم محققان و محدثان از آن‌حضرت به نام «معصومه» یاد کردهاند.
اصل مقام «عصمت» به پیامبران، امامان و فرشتگان تعلق دارد و آنان از هر گناه و خطای عمده و سهوی به دور هستند. بالاترین نوع عصمت به پیامبر، امامان و حضرت فاطمه زهرا علیها السلام تعلق دارد و در مراتب بعدی، سایر اولیای الهی قرار دارند. بزرگانی مانند: حضرت زینب، حضرت ابوالفضل و حضرت فاطمه معصومه علیهم السلام در این مرتبه قرار می‌گیرند.
کریمه اهل‌بیت علیها السلام نمونه کامل زهد، تقوا، عفاف، عبادت و نهایت ارادت و معرفت در حق امام زمان خویش بودند و در معنویت به چنان جایگاهی رسیدند که امام رضاعلیه السلام لقب «معصومه» را به ایشان عطا کردند و پس از رحلت خواهرشان فرمودند: «من زار‌المعصومة بقم کمن زارنی؛ هر فردی معصومهعلیه السلام را در قم زیارت کند، همانند کسی است که مرا زیارت کرده باشد».
این بانوی گرامی در زمان حیات، به «فاطمه کبرا» مشهور بودند و سخن فوق پس از رحلت، اشاره به مقام عصمت آن‌حضرت دارد. صفات و مضامین عالی که در «زیارت نامه» ایشان وجود دارد، همگی از مقام والای معنوی حضرت خبر می‌دهد.
همچنین یکی دیگر از قراینی که بیانگر مقام عصمت حضرت معصومهعلیه السلام است، حضور دو فرد نقاب‌دار است که پیکر آن‌حضرت را به خاک سپردند. از آن‌جا که بنا بر باور شیعه، «معصوم» را باید«معصوم» دفن کند، بسیاری از بزرگان شیعه معتقد هستند که با توجه به مقام والای آن‌حضرت و معصومه بودن ایشان، به احتمال قوی آن دو نفر، از معصومین عصر و محارم آن‌حضرت، امام رضا و امام جوادعلیهما‌السلام بوده‌اند.
شفاعت
مسئله اعتقاد به شفاعت انبیا، ائمه و بزرگان دین، در میان شیعیان از جایگاه مهمی برخوردار است. براساس آیات و روایات، کسانی که به مراتب عالی انسانیت (قرب الهی) دست می‌یابند، در قیامت به مقام «شفاعت» می‌رسند و می‌توانند افراد را با شرایط خاصی شفاعت کنند. انبیا و ائمه معصوم علیهم السلام، امامزادگان، علما و شهدا هر کدام در حد مقام و درجه معنوی خویش، حق شفاعت دارند. البته بالاترین جایگاه شفاعت، به پیامبر اکرمصل الله علیه و آله تعلق دارد که در قرآن کریم از آن به «مقام محمود» تعبیر شده است.
حضرت فاطمه معصومه علیها السلام از جمله شخصیت‌هایی هستند که به شفیع بودنشان در روایات و آثار دینی تصریح شده است و مقام شفاعت، یکی دیگر از فضایلی است که آن‌حضرت به آن دست یافتند؛ چنانکه امام صادقعلیه السلام درباره ایشان فرمودند: «شیعیان من همگی به برکت شفاعت او داخل بهشت خواهند گردید» و این روایت، گستره عظیم شفاعت حضرت فاطمه معصومه علیها السلام را نشان می‌دهد.
در کتب روایی نیز احادیث فراوانی وجود دارد که ثواب زیارت این بانو را «بهشت» قرار داده‌اند و براساس آنها می‌توان گفت شفاعت این بانوی گرانقدر برای زائران عارف خود، زمینه بهشتی‌شدن آنها را فراهم خواهد ساخت.(7)
همچنین در زیارت مخصوص آن‌حضرت که از امام رضاعلیه السلام صادر شده، می‌خوانیم: «یا فاطمة اشفعی لی فی‌الجنة؛ ای فاطمه! برای من در مورد بهشت، شفاعت کن» که این نشان‌دهنده جایگاه و مقام معنوی بسیار والای این بانوی گرامی است.
در فراز دیگری از زیارت مخصوص آمده است که: «فان لک عند‌الله شأناً من‌الشأن؛ پس به درستی که در پیشگاه خداوند، دارای مقام و منزلتی بس ارجمند هستی».
جایگا و شأنی که در این فراز به آن اشاره شده، مقامی معنوی و آسمانی است که جز آگاهان به اسرار غیب، آن را به درستی نمی‌شناسند.
فضیلت زیارت
یکی از مهم‌ترین امتیازها و فضیلت‌های معنوی حضرت فاطمه معصومه علیها السلام، تأکید و تشویق سه امام معصوم علیهم السلام به زیارت ایشان است. وصف مستقیم ائمه درباره آن حضرت، از این جهت حائز اهمیت است که در میان امامزادگان و فرزندان ائمه، فقط به زیارت این بانوی گرامی سفارش شده است. در احادیث معتبری پاداش زیارت آن حضرت، بهشت بیان شده که مهم‌ترین اجر و پاداش برای عملی نیک است.
امام صادقعلیه السلام فرمودند: «من زارها وجبت له‌الجنة؛ کسی‌که او را زیارت کند، بهشت بر او واجب می‌گردد».
امام رضاعلیه السلام هم بارها فرموده‌اند: «من زارها عارفاً بحقها فله‌الجنة؛ کسی‌که او را زیارت کند، در حالی که حق او را بشناسد، بهشت برای او است». «ان زیارتها تعدل‌الجنة؛ همانا زیارت او، برابر کسب بهشت است». «من زارها فله‌الجنة؛ کسی‌که او را زیارت کند، پاداش او بهشت است».
«من زار‌المعصومة بقم کمن زارنی؛ کسی‌کهقبر خواهرم معصومه را در قم زیارت کند، مانند آن است که مرا زیارت کرده است».
امام جوادعلیه السلام نیز فرمودند: «من زار قبر عمتی بقم فله‌الجنة؛ کسی‌که قبر عمه‌ام را در قم زیارت کند، بهشت برای او است».
زیارت مخصوص
پس از حضرت فاطمه زهرا علیها السلام، به جز حضرت معصومه علیها السلام درباره هیچ‌یک از بانوان اهل‌بیت از ناحیه امامان معصوم علیهم السلام زیارتی وارد نشده است. با آن‌که بسیاری از بدن‌های امام‌زاده‌ها در مناطقی از ایران مدفون شده بود و مردم آن مناطق با حضرت رضاعلیه السلام ارتباط داشتند، اما آن‌حضرت درباره هیچ یک از آنها زیارتی بیان نفرمودند و این «فضیلت» فقط از آن حضرت فاطمه معصومه علیها السلام است که امام رضاعلیه السلام درباره ایشان «زیارت‌نامه»ای پر محتوا را صادر کردند.
نثر بسیار متقن و لبریز از معارف الهی و نص استوار این «زیارت‌نامه» و مقایسه آن با زیارت‌نامه‌هایی که غیر معصوم بیان کرده است، نشان می‌دهد که امام معصومعلیه السلام این «زیارت‌نامه» را صادر کردهاند.
کرامات
انسان در اثر عبادت و بندگی خداوند، می‌تواند به جایی برسد که واسطه فیض الهی و مظهر اراده حق‌تعالی گردد. امام صادقعلیه السلام در این‌باره می‌فرمایند: «بندگی خداوند، گوهری است که نهایت و باطن آن، فرمانروایی بر موجودات است».
حضرت فاطمه معصومه علیها السلام نیز در پرتو جایگاه والای معنوی و مقامی که در نزد خدای متعال دارند، از موهبت عظیم عنایات الهی و الطاف ویژه پروردگار برخوردار گردیدند و بعد از وفات نیز دارای «کرامات» شگفتی هستند. آن‌حضرت که راه بندگی و اطاعت از خداوند را خالصانه پیمودند، هم در زندگی پر برکت خویش و هم بعد از آن، منشأ کرامات و عنایاتی بودند که هم‌چنان ادامه دارد.
این مطلب کاملاً تجربه شده است و قابل تردید نیست که توسل به خاندان عصمت و طهارت علیهم السلام راه‌گشای انسان در سختی‌ها و حلال مشکلات در دشواری‌ها و سختی‌های زندگی است و توسل به حضرت فاطمه معصومه علیها السلام نیز از راه‌های نجات و از وسایل برآورده‌شدن حاجات، نیل به مقاصد و رفع بلیات و مشکلات است. از دیرباز، آستان مقدس آن‌حضرت، منشأ هزاران کرامت بوده است. کرامات فراوان این بانوی گرامی، منحصر به جنبه مادی و ظواهر زندگی نمی‌شود، بلکه آنان‌که به دنبال پیمودن راه کمال و نیل به مقامات معنوی و یا زلال علم‌اند نیز برای رسیدن به اهداف و مقصد خویش، به آن‌حضرت متوسل می‌شوند.
کرامت‌های فراوانی از این‌گونه «توسلات» در تاریخ باقی‌مانده که برای نمونه می‌توان حکیم متأله ملاصدرا- فیلسوف بزرگ عصر صفویه. را نام برد که هرگاه در مطالب علمی با مشکلات پیچیده‌ای روبه رو می‌شد، از روستای کهک قم به زیارت حضرت می‌آمد و با توسل به کریمه اهل‌بیت علیهم السلام، مشکلات علمی‌اش را حل می‌کرد.
در طول تاریخ، عموم طبقات مردم، شاهد و ناظر بعضی از کرامات آن‌حضرت بوده و بر آنها گواهی داده‌اند. کرامت‌های بی‌شمار آن‌حضرت باعث شده که کتاب‌های بسیاری به عنایات آن‌حضرت بپردازند؛ به‌طوری که گردآوری همه آنها، نیازمند چندین جلد کتاب است.
کرامات و شفابخشی‌های حضرت معصومه علیها السلام فرقی با کرامات ائمه اطهار علیهم السلام ندارد و همه آنها نشانه بزرگی و عظمت روح این بانوی شایسته و پیوسته به منبع فیض و کرم بی‌پایان خدای فیاض و کریم است.
انتهای پیام/ 121
