۱۷۵ کیلومترمربع از خاک ایران در عملیات کربلای یک آزاد شد
به گزارش خبرگزاری دفاع مقدس، ۲۴ ساعت قبل از شروع عملیات ۲ گردان از لشکر ۱۷ علیبنابیطالب(ع) برای دور زدن ارتفاعات قلاویزان حرکت کردند. همزمان با انتقال نیرو و امکانات یگانهای خودی به منطقه، طوفان نسبتاً شدیدی همراه با گرد و غبار سطح منطقه عملیات و عقبههای خودی را پوشاند.
از غروب روز دوشنبه ۹ تیر ۱۳۶۵ نیروها از خط خودی به طرف دشمن حرکت کردند، حدود یک ساعت مانده به زمان شروع عملیات، نیروهای دشمن که به دلیل تردد روزانه رزمندگان حساس شده بودند، به طور گستردهای اقدام به پرتاب گلولههای منور و شلیک سراسری تیربار کردند.
در این وضعیت نیروهای خودی، تصور کردند عملیات لو رفته و دشمن هوشیار شده است. قرارگاه نجف را سکوت فرا گرفت اما ساعتی بعد مشخص شد که این گونه نیست.
سرانجام حدود ساعت ۲۲:۳۰ دوشنبه ۹ تیر ۱۳۶۵ عملیات با اعلام رمز یا ابوالفضل العباس(ع) ادرکنی آغاز شد و در بیشتر محورها خطوط دشمن را شکستند و به داخل مواضع آنها نفوذ کردند.
اما در محور لشکر۲۵ کربلا در ارتفاعات قلاویزان به دلیل وجود جادهای در ارتفاعات و استحکامات و موانع بسیار که موجب تسلط دشمن بر این جاده شده بود، پیشروی با کندی روبهرو شد.
ولی پس از یک ساعت درگیری و حرکت خودروها، دستگاههای مهندسی و ادوات زرهی به صورت ستونی با چراغ روشن به طرف خط، نیروهای دشمن متزلزل شدند و بدون مقاومت قابل توجه، عقبنشینی کردند که در پی آن نیروهای پیاده به پیشروی ادامه دادند.
تلاش نیروهای لشکر۲۵ کربلا با توجه به مانور احاطهای که روی جاده واقع بر ارتفاعات، تلفات بسیار سنگینی بر دشمن وارد کرد و آنها تا صبح توانستند به اهداف مورد نظر دست یابند.
از سوی دیگر، همزمان با شروع عملیات، تیپ۴ زرهی لشکر۲۱ حمزه ارتش با نیروهایی از تیپ۱۱۴ امیرالمومنین(ع) سپاه در محور باغ کشاورزی تظاهر به تک کردند و با اجرای آتش توپخانه و تیر مستقیم، دشمن را به خود مشغول ساختند.
در محور لشکر۱۷علیبنابیطالب(ع) نیز نیروها در حالی به بالای ارتفاعات رسیدند و به دشمن مسلط شدند که دشمن متوجه حرکت آنها نشده بود و بسیاری از نیروهای عراقی برای فرار از محاصره، فرار کردند. در مجموع با توجه به وضعیت دشمن هنگام شکسته شدن خط و نفوذ سریع نیروهای خودی در مواضع آنها، به نظر میرسید دشمن غافلگیر شده بود.
لشکر۱۷ علیبنابیطالب(ع) پس از دور زدن ارتفاعات قلاویزان، با توجه به موفقیت لشکر۲۵ کربلا، یک گردان نیروی دیگر را وارد عمل کرد؛ این یگان تا صبح محدوده مأموریت خود را تصرف و پاکسازی کرد و تعداد بسیاری از افراد دشمن را اسیر نمود.
لشکر۴۱ ثارالله(ع) ضمن تأمین اهداف از پیش تعیین شده خود به طرف ارتفاعات «حمرین» حرکت کرد و در کنار لشکر۲۵ کربلا قرار گرفت. لشکر۲۷ حضرت رسول(ص) ضمن وارد کردن ۴ گردان نیرو، پس از شکستن خط، روستای امامزاده سیدحسن را پاکسازی کرد و تپه مهم ۱۷۷ را تصرف نمود. لشکر۱۰ سیدالشهدا(ع) همزمان با سایر یگانها پس از شکستن خط و پاکسازی آن، در کنار لشکر۲۷ مستقر شد.
در مجموع یگانهای عملکننده تا قبل از روشنایی صبح اهداف مرحله اول عملیات را کاملاً تصرف کردند و با روشن شدن هوا تا یک سوم از محدوده مرحله دوم عملیات را نیز تأمین کردند.
هرچند ارتش عراق در روز اول عملیات با وارد کردن یگانهای احتیاط با قوای خودی درگیر شد، لیکن در این روز هیچ حرکت اساسی و حساب شدهای اعم از پاتک و یا استفاده از نیروی هوایی و توپخانه مشاهده نشد و این وضعیت برای عموم فرماندهان عملیات غیرمنتظره بود.
در ادامه عملیات مقر تیپهای ۴۴۳ و ۷۰۵ پیاده تصرف شد و عمده قوای این دو تیپ با یک حالت گیجی ضمن جنگ و گریز عقبنشینی کردند. در مجموع در شب اول عملیات ۸۰% از ۱۰ گردان نیروهای پیاده دشمن که در محدودة منطقه مرحلة اول عملیات حضور داشتند، منهدم شدند.
از سوی دیگر، بنا به درخواست قرارگاه از نیروی هوایی ارتش، یک هواپیمای جنگندة خودی مواضع دشمن را بمباران کرد، لیکن هنگام برگشت هدف یک موشک دشمن قرار گرفت و در جنوب منطقه عملیاتی مهران، در خاک عراق سقوط کرد.
همچنین یک هلیکوپتر کبری که در حال اجرای مأموریت در این منطقه عملیاتی بود بر اثر اصابت گلوله سقوط کرد که خلبانان آن بواسطه مجروحیت، به عقب منتقل شدند.
البته با شروع عملیات، تیپ۱ کماندویی سپاه چهارم عراق از «بدره» حرکت کرد و در ساعت ۵ صبح به منطقه وارد و در ساعت ۶ صبح با نیروهای خودی درگیر شد که در نتیجه هر ۳ گردان آن منهدم شدند.
علاوه بر این، صبح هنگام، نیروهای احتیاط دشمن در محور امامزاده سیدحسن دست به پاتک زدند که با مقابله لشکر۲۷ و با ورود هلیکوپترهای هوانیروز به صحنه نبرد و انهدام چندین دستگاه تانک عراقی، این پاتک نیز خنثی شد.
یگانهای خودی با هماهنگی یکدیگر، عملیات را در تمام محورها با قدرت و سرعت و بدون وقفه در طول روز اول ادامه دادند.
قرارگاه فرماندهی عملیات تقریباً در موضع انفعال قرار گرفته بود، چرا که دشمن از هم گسیخته شده و یگانها از موقعیت استفاده کرده بدون توقف به پیشروی ادامه دادند و سپس به قرارگاه پیشنهاد دادند که عملیات در روز ادامه پیدا کند.
از این به بعد یگانها ابتدا پیشروی میکردند و با تصرف هدف، قرارگاه را در جریان وضعیت قرار میدادند. به این ترتیب بود که اهداف مرحله دوم عملیات هم تا پایان روز اول تأمین شد.
در شب دوم، اجرای مرحله سوم عملیات آغاز شد. در این شب لشکر۱۰ سیدالشهدا(ع) به استراحت پرداخت و تیپ۲۱ امام رضا(ع) با ۳ گردان نیرو در محور لشکر۱۰ عملیات را شروع کرد و پس از پاکسازی هرمزآباد تا ۵۰۰متری شهر مهران پیشروی کرد.
لشکر۴۱ ثارالله نیز همراه با لشکر۲۵ کربلا از «شیار میگ سوخته» (بعد از جبل حمرین در امتداد مرز) عبور کردند و لشکر۲۷ حضرت رسول(ص) روستای بهین بهروزان را پاکسازی کرد و در نهایت تمام یگانهای عملکننده تا قبل از روشنایی صبح خط سراسری از «هرمزآباد» تا «شیار میگ سوخته» و مقداری از محدوده مرحله سوم عملیات را تأمین کردند.
در شب دوم خبرهای مختلفی از عقبنشینی دشمن در محورهای باغ کشاورزی و تپههای «غلامی» و پاسگاه «دراجی» میرسید که قرارگاه با ناباوری با این خبر برخورد میکرد. صبح روز عملیات مشخص شد که اکثر نیروهای دشمن در محورهای فوق عقبنشینی کردهاند و سرعت عقبنشینی چنان بوده که بسیاری از وسایل زرهی آنها از روی جاده آسفالت به پایین افتاده و واژگون شده است.
آزادسازی شهر مهران(۱۱ تیر ۱۳۶۵)
با روشن شدن هوا، در روز دوم در محور باغ کشاورزی، دشمن سازمان رزم خود را از دست داده و در حال عقبنشینی بود. در این محور نیروهای اطلاعات قرارگاه نجف به سرعت به بازکردن معابر مین مشغول شدند.
سپس با کمک تعدادی از نیروهای ارتش با سوار شدن بر نفربر، بدون درگیری مهمی وارد باغ کشاورزی شدند و از نیروهای پراکنده دشمن حدود ۱۰۰ اسیر گرفتند.
لشکر۱۰ سیدالشهدا(ع) نیز از طریق روستای «هرمزآباد» از پشت به طرف باغ کشاورزی حرکت کرد و ضمن جنگ و گریز با نیروهای در حال فرار دشمن، بسیاری از آنها را به اسارت در آورد.
علاوه بر این، تیپ۲۱ امام رضا(ع) که در شب گذشته تا پشت دیوارهای شهر مهران پیشروی کرده بود، با روشن شدن هوا از دو محور شهر را دور زد و به طرف روستای «فرخآباد» و روستای «رستمآباد» رفت و ضمن پاکسازی و تصرف آنها در غرب مهران الحاق کرد. سپس اقدام به احداث خاکریز کرد و شهر مهران بدون هیچگونه درگیری به محاصره نیروهای خودی درآمد.
نیروهای تیپ امام رضا(ع) نزدیک ظهر از چند محور وارد شهر شدند و دشمن که قبلاً عمده قوای خود را از شهر تخلیه کرده بود با ورود نیروهای خودی ضمن جنگ مختصری تسلیم شد و بدین شکل شهر مهران تا غروب همین روز کاملاً پاکسازی شد.
همچنین نیروهای عراقی از محورهای باغ کشاورزی و تپههای «غلامی» و پاسگاه «دراجی» کاملاً عقبنشینی کردند و این مناطق همزمان با مهران به تصرف نیروهای خودی درآمد.
در محور لشکر۴۱ ثارالله(ع) نیروهای خودی هنگام پیشروی به سمت ارتفاعات قلاویزان عراق، نیروهای دشمن را در چند نقطه دور زده و محاصره کردند.
از سوی دیگر مرکز شنود اعلام کرد نیروهای فراری عراقی گفتهاند که نیروهای ایرانی قصد دارند به طرف شهر «بدره» و «زرباطیه» پیشروی کنند. متعاقب آن دو گردان مهندسی دشمن مأمور احداث خاکریز برای دفاع از شهر «زرباطیه» شدند و یک تیپ نیز مأموریت دفاع از این شهر را به عهده گرفت.
ظهر روز دوم، در قرارگاه ادامة عملیات طرح ریزی شد که بر مبنای این طرح نیروهای خودی در شب سوم باید برای تأمین ارتفاعات قلاویزان عراق (قله ۲۱۵ و یالهای آن) آماده عملیات میشدند. امّا لشکر۵ نصر که به طرف ارتفاعات ۲۱۵ و لشکر۴۱ ثارالله(ع) که به طرف یالهای آن پیش میرفتند به دلیل روحیه بالای نیروهای خودی و از هم گسیختگی دشمن، همچنان به پیشروی ادامه داده و طرح مذکور را از بعد از ظهر همین روز آغاز کردند.
به طور خلاصه میتوان گفت دشمن در روز دوم به دلیل ضربه مؤثری که در آغاز عملیات متحمل شد همچنان دچار وضعیتی نابسامان بود و حتی نیروهای احتیاطی که وارد منطقه میکرد قادر نبودند محور اصلی عملیات را تشخیص دهند و پاتک مؤثری علیه نیروهای خودی اجرا کنند.
استیصال در جبهه دشمن به گونهای بود که نیروی هوایی عراق تنها به بمبارانهای پراکنده و معدود اکتفا میکرد و توپخانه و زرهی آن نیز به جز تحرکات ضعیفی قادر به فعالیت دیگری نبود. همچنین در روز دوم عملیات تیپ۶۶ نیروی مخصوص با استقرار در مقابل مهران، تأمین ارتفاعات قلاویزان را به شهر مهران ترجیح داد و برای جلوگیری از پیشروی نیروهای خودی به سمت قلاویزان رفت.
در شب و روز سوم عملیات مطابق طرح قرار بود روستای فیروزآباد و ارتفاعات قلاویزان عراق و ارتفاعات ۲۲۳ آن به صورت یک خط ممتد تأمین شد، اما نیروهای خودی در ادامه عملیات روز دوم در محور قلاویزان به طرف اهداف فوق پیشروی کردند.
لشکرهای۲۵ کربلا و ۵ نصر با هماهنگی یکدیگر به طور تلفیقی عمل کرده و به طرف ارتفاعات ۲۲۳ پیشروی کردند و لشکر ثارالله(ع) نیز در یالهای آن به پیشروی پرداخت. این یگانها تا قبل از صبح روز سوم به نزدیکی ارتفاعات مزبور رسیدند.
همچنین لشکر حضرت رسول(ص) در قسمت یال ارتفاعات قلاویزان به سمت غرب و تیپ امام حسن(ع) نیز با وارد کردن دو گردان نیرو از «خسروآباد» به سمت «فیروزآباد» عملیات را ادامه دادند که تیپ امام حسن(ع) قبل از تصرف روستای مذکور متوقف شد.
خبرهای مختلفی از طریق لشکر۵ نصر به قرارگاه میرسید مبنی بر اینکه ارتفاعات ۲۲۳ تصرف شده است ولی هیچکدام به طور قاطع تأیید نشد و بعد معلوم شد در ۸۰۰ متری آن یعنی قلّه ۲۱۰ مستقر شدهاند.
در طول روز سوم به رغم درگیری رزمندگان با قوای دشمن، محورهای پاسگاه «دراجی» و باغ کشاورزی و تپههای «غلامی» کاملاً پاکسازی نشد و دشمن کم و بیش به طور پراکنده در این محورها حضور داشت.
در ادامه عملیات تیپ بیتالمقدس به استعداد دو گردان وارد منطقه شده و تحت امر تیپ۲۱ امام رضا(ع) در خط پدافندی فرخآباد مستقر می شود.
لشکر۱۰ سیدالشهدا(ع) از محورهای «قلعهکهنه» و «فرخآباد» به طرف تپههای «غلامی» و باغ کشاورزی و پاسگاه «دراجی» حرکت کرد و ضمن پاکسازی کامل منطقه، عده بسیاری از نیروهای دشمن را به اسارت در آورد و سپس نیروهای ارتش در پاسگاه «دراجی» مستقر شدند.
ساعت ۶ صبح روز سوم تیپهای ۴ و ۵ گارد ریاست جمهوری عراق به ارتفاعات ۲۱۰ پاتک کردند و پس از یک درگیری سخت آن را به تصرف خود در آوردند. به همین علت لشکرهای۲۵ کربلا و ۵ نصر حدود ۲۰۰ متر عقب آمدند. این محور استحکاماتی قوی داشت و نیروهای خودی برای نفوذ در آن تلاش میکردند.
در شب چهارم عملیات نیروهای خودی ضمن تصرف مواضع دشمن در «فیروزآباد» وارد این روستا شدند و در حالی که دشمن از این منطقه عقبنشینی کرده بود اقدام به احداث یک خاکریز از «فیروزآباد» به سمت خاکریز قدیمی در «فرخآباد» کردند و سپس خاکریز را از فیروزآباد در مقابل استقرار لشکر حضرت رسول(ص) ادامه دادند و به یالهای ارتفاعات قلاویزان رساندند.
در این شب درگیری در اطراف ارتفاعات ۲۲۳ ادامه یافت و نیروهای دشمن که هنوز این ارتفاعات را در تصرف داشتند فشار زیادی را در نقاط مختلف وارد کردند. البته دشمن همچنان در گیجی به سر میبرد و هرچند تحرکات هوایی عراق شروع شده بود، ولی ضعیف و در حد شناسایی بود. آتش توپخانهاش نیز چشمگیر نبود. نیروهای تازه نفس دشمن هم تنها توانستند قسمتهایی از ارتفاعات قلاویزان را حفظ کنند.
پاتک شدید دشمن حدود ساعت ۷ صبح ۱۳ تیر ۱۳۶۵ (روز چهارم عملیات) آغاز شد. تیپهای ۹۵، ۷۱، ۷۲ پیاده و تیپهای ۴ و ۵ گارد ریاستجمهوری ارتش عراق پاتک شدیدی را روی ارتفاعات قلاویزان برای تصرف قلّه ۲۰۰ شروع کردند.
اما با مقاومت سخت رزمندگان و حملات پی در پی آنان، این پاتک شکست خورد و قوای دشمن متحمل تلفات سنگینی شدند. در جریان این درگیریها فرمانده تیپ۴ گارد کشته شد که عراقیها جسد او را به عقب منتقل کردند.
در ادامه عملیات، لشکر۱۰ سیدالشهدا(ع) قسمتهایی از یال قلّه۲۱۰ را تصرف کرد. مرکز شنود نیز گزارش داد که در حمله هواپیماهای خودی به مواضع دشمن، ۲۰ خودرو منهدم و ۴۰ تن کشته و زخمی شدند.
در روز پنجم عملیات (۱۴تیر۱۳۶۵) لشکر۱۰ سیدالشهدا(ع) به سمت قلّه۲۱۰ تک نمود و این قلّه را مجدداً به طور کامل تصرف کرد و بیش از ۱۰ اسیر گرفت.
پنجمین مرحله عملیات کربلای۱ در سحرگاه ۱۵ تیر ۱۳۶۵ با حملة هماهنگ لشکرهای ۱۰ و ۲۷ شروع شد. در این حمله لشکر۱۰ سیدالشهدا(ع) مأموریت تصرف قلّه ۲۲۳ را داشت و لشکر۲۷ حضرت رسول(ص) مأمور تصرف یالهای آن بود.
تلاش لشکر۲۷ حضرت رسول(ص) در تزلزل دشمن مؤثر بود، طوری که لشکر۱۰ سیدالشهدا(ع) با سرعت به طرف قلّه ۲۲۳ رفت و با تاکتیکهای احاطهای اهداف خود را تأمین و ضمن آن قرارگاه تاکتیکی لشکر۱۷ زرهی عراق را تصرف کرد.
سرانجام در مورخ ۱۸تیر۱۳۶۵ لشکر۲۷ حضرت رسول(ص) باقیمانده یالهای ۲۲۳ در غرب این قلّه را تصرف کرد. در جریان این عملیات قرارگاه تاکتیکی تیپ۲۴ مکانیزه لشکر۱۰ دشمن منهدم و تعدادی عناصر آن از جمله فرمانده تیپ به اسارت درآمد.
عملیات مزبور در واقع آخرین پیشروی نیروهای خودی در عملیات کربلای۱ بود و از این پس نیروها به تثبیت و تحکیم مواضع تصرف شده و تقویت خطوط پدافندی موجود پرداختند و این عملیات با پیروزی کامل و با دستیابی به اهداف آن به میزان بیش از ۱۰۰ درصد به پایان رسید.
در نهایت نیروهای خودی با تسلط کامل بر قلّه ۲۲۳ و یالهای آن تا ۱/۵/کیلومتر از قلّه مزبور به سمت غرب گسترش یافتند. در شمال این قلّه ادامه آخرین خط خودی به این شرح بود: امتداد خط از تپه۱۷۰ به سمت شمال تا مقابل روستای «فیروزآباد» و از آنجا به طرف یک کیلومتری غرب «فرخآباد» و سپس به سمت پاسگاه «دراجی» دشمن و در نهایت به ارتفاعات «نمهکلانبو» ختم میشود.
نتایج عملیات کربلای۱
ده روز جنگ و مقاومت در منطقه مهران به آزادسازی ۱۷۵ کیلومترمربع از خاک ایران و عراق، از جمله جاده دهلران ـ مهران ـ ایلام، شهر مهران و بیش از ۸ روستای اطراف آن، ارتفاعات حساس و سرکوب قلاویزان و «حمرین» خصوصاً بلندترین قلّه منطقه (قلّه۲۲۳) و دو پاسگاه مرزی منجرشد.
همچنین عقبههای دشمن از جمله شهرهای «بدره» و «زرباطیه» در دید و تیر نیروهای اسلام قرار گرفت. در این عملیات ۷۰۰ تن از نیروهای خودی شهید و ۴۵۰۰ تن مجروح شدند.
تلفات و خسارات دشمن
در این عملیات ۱۰ هزار تن از نیروهای عراقی کشته و زخمی و ۱۲۱۰ تن اسیر شدند. همچنین تعداد ۱۱۰ دستگاه تانک و نفربر و تعداد زیادی ادوات و خودرو منهدم شد و ۶۹ تانک و نفربر، ۸ دستگاه مهندسی، ۶۱ قبضه ادوات و ۶۴ خودرو به غنیمت نیروهای خودی درآمد.
یگانهای درگیر دشمن در طول عملیات و میزان انهدام آن ها
۱ـ تیپ۴۲۵ پیاده و تیپهای ۷۱ و ۷۲ از لشکر۳۵ هرکدام ۳۰ درصد.
۲ـ تیپهای ۵۰۱ و ۹۵ پیاده، ۵۹ مکانیزه، تیپ۱۰۸ و تیپ ۸۰۴ هرکدام ۴۰ درصد.
۳ـ سه گردان توپخانه هرکدام ۵۰ درصد.
۴ـ تیپ۵ گارد ریاستجمهوری و تیپ۱۱۳ از لشکر۱۹ هرکدام ۶۰ درصد.
۵ ـ تیپ۷۰ زرهی و تیپ۱ کماندویی سپاه چهارم هرکدام ۷۰ درصد.
۶ ـ تیپهای ۴۴۳ و ۴۱۷ پیاده و تیپ۴ گارد ریاستجمهوری و دو گردان کماندویی هرکدام ۸۰ درصد.
۷ـ تیپ۷۰۵ پیاده ۹۰ درصد.
۸ ـ تیپ۶۵ نیروی مخصوص ۱۰۰ درصد.
*منبع: مرکز اسناد و تحقیقات جنگ سپاه
