الوقت بررسی کرد؛
دخالت احتمالی آمریکا در سوریه چگونه خواهد بود؟
آمریکا هیچ اراده و برنامه‌ای برای آغاز یک حمله مستقیم نظامی به مواضع حکومت سوریه و همچنین ایجاد منطقه پرواز ممنوع ندارد، و بر همین اساس نیز از گزینه‌هایی که نیاز به دخالت نظامی مستقیم آمریکا نداشته باشد، استفاه خواهد کرد.
به گزارش گروه بین‌الملل
دفاع پرس، پایگاه خبری- تحلیلی الوقت نوشت: درحالی‌که تهدید اخیر آمریکا در به‌کارگیری گزینه‌های جدید در سوریه همچنان موضوع اصلی تحلیل‌های امروز رسانه‌های است، با بررسی شواهد عینی موجود در خصوص مواضع مقامات و عملکرد دولت این کشور در سیر تحولات سوریه می‌توان به تخمینی نزدیک به واقعیت درباره احتمالات آینده دست یافت. بر همین اساس نیز در این مقاله سعی شده تا با نگاهی به فرضیات اصلی در خصوص گزینه‌های مطرح شده، به یک جمع بندی منطقی از اقدامات احتمالی آمریکا در سوریه دست یافت.
برنامه «ب»
برنامه «ب» که وزیر خارجه سوریه، صریحا از آن به‌عنوان طرح تغییر رژیم در سوریه یاد می‌کند، عبارتی است که جان‌کری وزیر امور خارجه ایالات متحده، چهارم اسفند 94 مصادف با بیست‌وسوم فوریه 2016، در جلسه پاسخ‌گویی به نمایندگان کنگره، تحت عنوان گزینه‌های جایگزین طرح ترک مخاصمه آن را مطرح کرده‌بود. جان‌کری درباره برنامه «ب» چنین توضیح داده‌بود:
اگر طرح آتش‌بس در سوریه شکست بخورد، اجرا از مسیرهای دیگری رو به جلو خواهد رفت که طی یکی دو ماه آینده مشخص خواهد شد و قطعا شامل گزینه‌هایی در برنامه «ب» خواهد بود، اما اسد خودش در حال حرکت به سمت تصمیم‌گیری‌های واقعی برای شکل دادن به روند واقعی حکومت انتقالی است.
اظهارات جان‌کری در کنگره مبنی بر تصمیم‌گیری‌های واقعی اسد برای شکل دادن به روند واقعی انتقال، موجی از تحلیل‌های رسانه‌ای ساخت که مبتنی بر توافق آمریکا و روسیه درباره ایجاد فدرالیسم در سوریه بودند. بر همین اساس نیز، جان‌کربی سخنگوی دولت آمریکا دهم اسفندماه 94 مصادف با سی‌ام فوریه 2016، درباره انطباق برنامه «ب» با طرح فدرالی روس‌ها و چیزی شبه مدل عراق مورد سؤال قرار گرفت؛ اما جان‌کربی جزئیات برنامه «ب» را نامشخص و در دست بررسی‌های بین سازمانی توصیف کرد و سخن گفتن از هر نوع طرح جایگزین تا قبل از هفدهم اسفندماه 94 مصادف با هفتم مارس 2016، که زمان آغاز مذاکرات ژنو خواهد بود، غیر مسئولانه قلمداد کرد. در آن مقطع جان‌کربی بر خلاف تصور عمومی، مخالفت شدید آمریکا ایجاد فدرالیسم در سوریه را اعلام کرد و چیزی شبیه تشکیل فدرالیسم در سوریه را نه یک طرح، بلکه یک «بیم و وحشت» قلمداد و تاکید کرد که این حرف روس‌هاست و هیچ‌کس به‌دنبال فدرالیزه کردن سوریه نیست.
با این وصف به نظر می‌رسد که این برنامه اساسا عبارت از آغاز اجرای طرح جدیدی برای تغییر رژیم در سوریه است. اما با فرض پذیرش چنین تحلیلی این سوال مطرح می‌شود که مکانیسم اجرای چنین طرحی چگونه خواهد بود؟ آیا تغییر رژیم در سوریه این‌بار با مداخله مستقیم ایالات متحده به نفع معارضان انجام خواهد شد؟ به نظر می‌رسد برای پاسخ به این سوال باید به مرور برخی شواهد عینی موجود در این رابطه بپردازیم:
آمریکا به جنگ اسد نمی رود
بعد از با بالا گرفتن شدت نبرد در حلب و آغاز فشار همه جانبه رسانه‌ای که انتظار مداخله برای پایان دادن به حملات هوایی را از آمریکا مطرح می‌ساخت، جان‌کری هشتم مهرماه 95 مصادف با بیست‌ونهم سپتامبر طی سخنرانی خود در مؤسسه «اقیانوس آرام وآسپن»، در این باره سخن گفت. بر این اساس وی مجددا بر موضع اوباما درباره حل سیاسی به‌عنوان تنها راه پایان دادن به وضع موجود تاکید کرد و به نظر بسیاری از مردم در این رابطه اشاره کرد که اعتقاد دارند پرونده سوریه راه حل نظامی ندارد. جان کری همچنین صریحا از عدم مشارکت آمریکا در یک جنگ علیه حکومت سوریه سخن گفت و در رابطه چنین تصریح کرد:
فکر نمی‌کنم، کنگره قادر به ترسیم کسانی روی زمین باشد که در سوریه به جنگ بروند. من هم کسی را نمی بینم!. این مسئله راحت و ضروری است که بر روی تلاش‌های دیپلماتیک متمرکز شویم، زیرا جایگزینی برای آن وجود ندارد. آیا آمریکا در حال رفتن به سمت جنگ در سوریه است؟ من فکر نمی‌کنم چنین چیزی در حال وقوع باشد. ما در حال جنگ با داعش هستیم و در حال پیروز شدن در آن هستم. من در این شکی ندارم، ما در حال دستیابی به پیشرفت‌های بزرگی هستیم؛ اما این به طور کلی ضدّ این مسئله است که به سمت یک جنگ داخلی پیش برویم که جنگ با اسد است.
درحالی جان کری صریحا از زیر بار حمله مستقیم به مواضع حکومتی سوریه شانه خالی کرد که همان روز، روزنامه نیویورک تایمز با انتشار یک فایل صوتی40 دقیقه‌ای تلاش کرد تا دوباره مواضع انفعالی آمریکا در قبال پرونده سوریه را برجسته ساخته و موج جدیدی برای فشار به آمریکا ایجاد کند. بر اساس محتوای اظهارات جان‌کری در این فایل صوتی که در دیدار با معارضان سوری در حاشیه اجلاس سازمان ملل و در پشت درهای بسته انجام شده بود، وی تلاش داشت به نمایندگان معارضان بفهماند، دست آمریکا برای حمله به رژیم اسد از توجیه قانونی خالی است، حال آنکه از روسیه توسط حکومت مرکزی سوریه برای حضور در این کشور دعوت شده است. او در این جلسه گفته بود که کنگره به دلایل داخلی تمایلی به صدور دستور برای استفاده از زور ندارد، زیرا بسیاری از مردم آمریکا بر این باورند که نباید جوانان آمریکایی را در دیگر کشورها به کشتن داد. جان کری همچنین در پاسخ به یکی از حضار که خواستار کمک بیشتر به معارضان شده بود، منفعلانه از امید به دولت انتقالی سخن گفته و چنین تاکید کرده بود: شما می‌توانید یک انتخابات برگزار کنید و به مردم بگویید که چه کسی را می خواهند.
جان‌کری در میان شگفتی حضار به آنها گفته بود که باید در یک جدول زمانی تعیین شده در انتخاباتی که بشار اسد نیز در آن نامزد خواهد بود، شرکت کنند. او برای آرامش حضار چنین استدلال کرده بود: غرب، قدرت‌های منطقه‌ای و سازمان ملل می‌توانند بر فرایند این انتخابات استانداردهای دقیقی تعیین کنند. میلیون‌ها نفر بعد از جنگ 2011 از کشور فرار کرده‌اند که می‌توانند در هر نقطه جهان به عنوان پناهنده ثبت نام کنند و در این انتخابات رأی بدهند، آیا به نظر شما آنها به بشار اسد رأی خواهند داد؟ اسد از همین مسئله می‌ترسد.
همه چیز درباره منطقه پرواز ممنوع
یکی از فرضیات دیگری که درباره نحوه مداخله آمریکا به آن دامن زده می‌شود و سناتورهای جمهوری خواه، ترکیه و عربستان سعودی نیز برآن تاکید کرده‌اند ایجاد یک منطقه پرواز ممنوع، به‌عنوان تنها ضمانت توقف حملات هوایی سوریه است. اما مسئله اینجاست که ایالات متحده، بارها از اجرای این طرح نیز شانه خالی کرده است. مثلا جوزف دانفورد، رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا در جلسه پاسخ‌گویی روز سوم مهر ماه سال جاری مصادف با بیست و چهارم سپتامبر 2016، به سنای آمریکا، در قبال سؤال سناتور جمهوری خواه راجر ویکر، از ایالات «می‌سی‌سی‌پی» که خواستار اقدام قاطع برای ایجاد منطقه پرواز ممنوع در سوریه شده بود گفته بود: این یک تصمیم اساسی است که من قصدی برای انجام آن ندارم. زیرا در حال حاضر کنترل تمام آسمان سوریه به معنی رفتن به استقبال جنگ با سوریه و روسیه است.
البته این بخش از سخنان دانفورد هیچ‌گاه در متن مکتوب منتشر شده در پایگاه خبری وزارت دفاع و کمیته خدمات نظامی کنگره منتشر نشد، اما دانفورد پیش از این نیز به دلیل وجود چالش‌های حقوقی و امنیتی، ایجاد منطقه امن یا پرواز ممنوع را رد کرده بود. او در جلسه روز 27 اکتبر 2015 با کمیته خدمات نظامی کنگره آمریکا نیز همین موضع را تکرار کرده و گفته بود: ایجاد منطقه پرواز ممنوع چیزی نیست که آن را توصیه کنیم زیرا با چالش بزرگ امنیتی و حقوقی همراه خواهد بود که مبارزه با داعش را از مسیر اصلی منحرف خواهد ساخت.
طبعا دولت آمریکا نیز در این رابطه موضعی مشابه وزارت دفاع داشته است. مثلا بعد از تاکید دوباره اردوغان برای ایجاد منطقه پرواز ممنوع که روز 5 سپتامبر 2016 در اجلاس جی – 20، اتفاق افتاد، «بن رودز»، مشاور امنیت ملی اوباما روز 7 سپتامبر 2016، در یک کنفرانس خبری در لائوس به ردّ این اقدام پرداخت و گفت که ایجاد منطقه پرواز ممنوع مشکل اساسی روی زمین را حل نمی‌کند زیرا جنگ روی زمین ادامه می‌یابد و ما مشکل خشونت بیرون از کشور را داریم. هر چند رودز برای ردّ چنین اقدامی به لزوم انتقال منابع توسط ایالات متحده آمریکا از پایگاه‌های بیرونی به سوریه برای تعقیب داعش و القاعده سخن گفت که ایجاد منطقه پرواز ممنوع مانع آن محسوب می‌شود، اما به نظر می‌رسد دلیل اصلی آن پرهیز آمریکا از چالش‌های احتمالی باشد. بنابراین باید گفت پرهیز از ایجاد منطقه پرواز ممنوع برای ایالات متحده یک استراتژی است که طبعا مقاومت می‌تواند از آن برای پیشبرد اهداف خود بهره برداری کند.
با توجه به شواهد مطرح شده باید گفت که ایالات متحده هیچ اراده و برنامه‌ای برای آغاز یک حمله مستقیم نظامی به مواضع حکومت سوریه و همچنین ایجاد منطقه پرواز ممنوع ندارد، و بر همین اساس نیز از گزینه‌هایی که نیاز به دخالت نظامی مستقیم آمریکا نداشته باشد، بهره خواهد برد، ضمن آنکه مقامات کاخ سفید به خوبی آگاهی دارند که سقوط دولت اسد به بدتر شدن اوضاع و یا به عبارتی خارج شدن کنترل بحران سوریه از دست آنها منجر خواهد شد. برهمین اساس گزینه‌های پیش روی آمریکا تنها در حد تشدید حمایت‌های تسلیحاتی از معارضان و یا گسترش جبهه‌های جنگ از مناطق شمالی به جنوبی خواهد بود و بعید به نظر می‌رسد که اوباما آن هم در ماه‌های پایانی ریاست جمهوری خود اقدام به تغییر سیاست‌های جاری خود در سوریه بزند.
