«سیانور» تغییر ایدئولوژی سازمان مجاهدین را به خوبی به نمایش گذاشت

وی با تشکر از عوامل سازنده فیلم، تهیه‌کننده، کارگردان و نویسنده به خاطر انتخاب سوژه‌ای تاریخی که پیش از این کمتر درمورد آن در قالب یک فیلم کار شده بود در تمجید از فیلمنامه سیانور اظهار داشت: یکی از انحرافاتی که در طول تاریخ گروه‌های سیاسی - نظامی دوران قبل از انقلاب شکل گرفته بود به خوبی در این فیلم طرح و بازسازی شد.

رضایی همچنین یکی از ضعف‌های فیلم را در نحوه نمایش علل ورود مجاهدین به مبارزه مسلحانه دانست و گفت: در این فیلم مبارزه سازمان مجاهدین خلق و دست بردن آنها به اسلحه به گونه‌ای نشان داده شد که‌ گویی فقط در رقابت با چریک‌های فدایی خلق این کار را انجام دادند؛ در واقع در نگاه اول به بیننده اینگونه القا می‌شود که چون چریک‌های فدایی خلق عملیات سیاهکل را انجام دادند پس اینها هم می‌خواهند که با یک حرکت مسلحانه خودی نشان بدهند.

وی ادامه داد: واقعیت ماجرا این است که رویکرد منافقین (مجاهدین خلق) به عملیات مسلحانه فقط از این باب نبود؛ چون سال 44 که این گروهک را تشکیل دادند و از نهضت آزادی جدا شدند هدفشان مبارزه مسلحانه بود؛ اما اتفاقی که افتاد این بود که چریک‌های فدایی خلق یک مقدار زودتر از آنها وارد مبارزه شده بودند.

رضایی از مشی چریکی به عنوان اصل ذاتی و بنیانی منافقین نام برده و متذکر شد که ورود آنها به مبارزه مسلحانه صرفاً بر این مبنا نبود که چون فدائیان خلق دست به این کار زدند پس ما هم این کار را انجام می‌دهیم.

مورخ و پژوهشگر تاریخ معاصر ایران درباره چهره‌پردازی‌ها و گریم بازیگران زن این فیلم یعنی هما و زمردیان گفت: اینها کسانی هستند که می‌خواهند به گروهک منافقین (سازمان مجاهدین خلق) ملحق شوند و زمانی به این گروهک ملحق می‌شوند که هنوز وجه اسلامی دارد. اما در فیلم ظاهر آنها به گونه‌ای است که اصلا به تیپ آنها نمی‌خورد که وارد یک سازمان چریکی با رویکرد اسلامی بشوند. معمولا کسانی که وارد سازمان مجاهدین خلق می‌شدند به لحاظ تیپ و ظاهر انسان‌های محجب‌تر بودند و آنقدر آرایش نداشتند؛ درحالی که چنانچه در فیلم مشاهده کردیم این افراد خیلی امروزی آرایش شده بودند. اگر می خواستند یک مقدار واقعی‌تر باشد می‌بایست نحوه آرایش به گونه‌ای بود که چهره دختران مسلمان آن روزی را نشان می‌داد.

وی در ادامه با اشاره به روابط «تقی شهرام» و «بهرام آرام» و نمایش این ارتباط در فیلم سیانور گفت: در این فیلم روابط درون سازمانی به گونه‌ای نمایش داده شد که تقی شهرام خیلی راحت به بهرام آرام دستور می‌داد درحالی که این دو هم‌رده بودند یعنی آرام هم عضو مرکزیت سازمان مجاهدین بود اما اینجا طوری نشان داده شد که گویی بهرام آرام زیردست تقی شهرام است.

رضایی در مورد تضاد ایدئولوژیک منافقین و نحوه بررسی آن در فیلم سیانور گفت: هرچند تاحدودی به این تضاد ایدئولوژیک پرداخته شد اما اگر به کتاب خاطرات «احمد احمد» مراجعه کنید در آن بسیار خوب این مسائل تشریح شده است. مثلا انتظار می‌رفت که فیلم، رفتارهایی که تیپ مارکسیست شده یا در حال مارکسیست شدن سازمان داشتند، تقیدهایی که آن را رها می‌کردند و آن حجابی که بین مرد و زن بود را کنار می‌گذاشتند را کمی بیشتر و بهتر نشان دهد. یعنی نشان دهد که آنهایی که از اسلام بریدند و رفتند رفتارهایشان چه تغییری کرد و آنهایی که مسلمان بودند چگونه ماندند. این را می‌بایست بیشتر نشان می‌داد.

وی افزود: در عین حال برای یک مخاطب عام به نظر من این فیلم در حد لازم و نه کافی نشان داد که آن انشقاق به لحاظ ایدئولوژیک چگونه در سازمان اتفاق افتاد به خصوص آن روحیه خشن و الحادی مارکسیستی را نشان داد که به محض آن که از اسلام جدا می‌شوند شروع می‌کنند به ترور و حذف که همانطور که می‌دانید حذفیات در سازمان خیلی بیشتر از این است . علاوه بر صمدیه لباف و شریف واقفی دیگرانی هم بودند که حذف شدند و این رویه را هم به نظرم بسیار خوب نشان داد.

پژوهشگر تاریخ معاصر ایران با اشاره به همکاری ساواک با موساد و سیا، درمورد نمایش این ارتباط در فیلم سیانور گفت: ساواک از طرف سازمان‌های اطلاعاتی موساد و سیا سازماندهی و پشتیبانی می‌شد به خصوص در این ماجرا که پای دو آمریکایی در میان بود و این ماجرا یک قضیه حیثیتی محسوب می‌شد. بهتر بود اگر یک مقدار آن همکاری‌های بین ساواک و سیا و موساد و به خصوص در این ماجرا که آمریکایی‌ها نسبت به آن حساسیت داشتند بیشتر نشان داده می‌شد. البته گفته شد که آمریکایی‌ها حساس هستند اما به نظر می‌رسد که اگر یک مقدار بیشتر روی این موضوع تمرکز می‌شد بهتر بود.

وی در مورد سایر نقاط قوت فیلم سیانور تاکید کرد: انشعابی که انجام گرفت، مارکسیست شدن تعدادی، دیکتاتوری سازمانی حاکم بر تفکر آنها و حذف نیروهای مخالف، تمام اینها نکات کلیدی بود که در فیلم نشان داده شد. به علاوه آن روحیه اسلامی حاکم بر شریف واقفی و صمدیه لباف خیلی خوب نشان داده شد. کلیت فیلم به نظرم خوب بود. شاید اگر یک سری از جزئیات بیشتر دقت می‌شد این فیلم بسیار بهتر از این هم می‌شد. به هرحال هر فیلمی که ساخته شود حتما می‌شود فیلمی بهتر از آن را هم ساخت.

 

منبع: پایگاه اطلاع‌رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی