گروه فرهنگ و هنر دفاع پرس: در روزهای اخیر نشستی با حضور «یوسف یعقوبی‌فر» مشاور وزیر آموزش‌و پرورش و از فعالان عرصه کتاب و کتابخوانی کشور و «پرویز امینی» نویسنده مجموعه 72 جلدی فاخر«قصه عاشورا» با محوریت بررسی این کتاب در خبرگزاری دفاع مقدس برگزار شد.
روز هشتم آبان بخش اول گفت‌وگوی خبرنگاران دفاع پرس با «یوسف یعقوبی‌فر» و «پرویز امینی» با محوریت فُرم و نوع طراحی صورت گرفته در این کار را منتشر کردیم. در بخش دوم این گفت‌وگو به زبان و ادبیات این مجموعه داستان، بحث تحریفات عاشورا، منابع مورد استفاده، نوع گرافیک و برخی از چالش‌های کتاب پرداختیم، که به شرح زیر است:
دفاع پرس: زبان این مجموعه زبان کودکانه‌ی دست و پا شکسته نیست و از طرفی نیز زبانی قابل فهم است. برای رسیدن به این زبان که بتواند دربرگیری داشته باشد چقدر تمرین و مشق کردید؟
اولاً این سبک نوشتن که در جاهایی ما در دو صفحه فقط دو خط متن نوشته‌ایم، کوتاه‌نویسی است. به تعبیری دیگر خلاصه کردن داستانی که قرار است، حرف بزرگی بزند و می‌شود آن حرف را در دو خط بزنیم؛ حواشی را حذف کردیم و به جای آن یک تصویر گذاشتیم.
ما از حواشی نوشتن خودداری کردیم تا مخاطب نیز تصویرسازی ذهنی داشته باشد و تصاویر گرافیکی را نیز ببنید. در حوزه کتاب و کتابخوانی بحثی که وجود دارد، این است که وقتی ما به بچه‌ها بگوییم 72 جلد کتاب بخوانید چه اتفاقی خواهد افتاد! اگر خیلی طولانی باشد به یک مقتل تبدیل می‌شود، پس ما باید کار را طوری طراحی می‌کردیم که کوتاه باشد. حرکت ما در این مقطع مثل فیلم‌نامه‌ای یک و نیم ساعته است که باید به 70 دقیقه تبدیل شود.
با تنظیمی که صورت گرفته این مجموعه یک روزه خوانده می‌شود. خوب است در بحث کتابخوانی کودکان وقتی فرد کتاب را در دست می‌گیرد با یک نگاه بتواند یک برداشت کلی از آن داشته باشد و به سراغ کتاب دیگری برود. ما امتحان کردیم وقتی این کتاب را به کودک می‌دهیم او راغب است سه-چهار جلد دیگر را هم ببیند. مخاطب در عین حال کتاب را می‌خواند و ابداً از خواندن آن خسته نمی‌شود.
نوع نگارش متن بر اساس تحقیقاتی ادامه پیدا کرد که از بازخورد مطالعه شمارگان پیشین گرفته بودیم. گروهی چندین بار متن کتاب را مطالعه کردند و ما ایرادات، نقاط ثقیل، سخت و فرم غیر قابل فهم را اصلاح کردیم. این مجموعه با دقت بالایی تدوین شده است و تمام نگارش را با چندین بار ویراستاری انجام دادیم.
دفاع پرس: بچه‌های چند ساله می‌توانند این مجموعه را مطالعه کنند و درکی از آن داشته باشند؟
مجموعه، فرم بسیار ساده‌ای دارد؛ البته نگارش کودکانه نیست. بچه‌هایی که اهل مطالعه کتاب و باهوش هستند، کتاب را خوب درک می‌کنند. ما خواستیم بچه‌ها یاران امام (ع) را بشناسند و درباره آن‌ها یک تصویر ذهنی داشته باشند. خیلی سعی کردیم برای این هدف به یک فرم دقیقی برسیم.
برای اینکه به فُرم مورد نظرم برسم، سال 92 جلد «شهادت» این مجموعه را به شیوه نقالی خواندم و ضبط شد. براساس آنچه ضبط شده بود دوباره شروع به ویراستاری کردم. می‌خواستم در این فُرم، نگارش با بیان یکی باشد.
احساس کردم وقتی کسی در جنگ رجز می‌خواند بیان مناسبی دارد. با همین منطق کتاب‌ها را با شیوه رجزخوانی به نوشتار تبدیل کردم. مثلا در بخشی از کتاب آمده که شمر گفت: «چرا کار را تمام نمی‌کنید؟» جمله فعل و فاعل شسته رفته و تمیزی داشت؛ در این جمله من فرم محاوره‌ی معمول داستان‌نویسی را به کار نبردم. می‌شد جمله را اینگونه نیز بیاورم که «تمومش کن!» ولی من این کار را نکردم چون نخواستیم بچه‌ها نگارش ضعیف پیدا کنند، هدفم این بود بچه‌ها نوشتن را یاد بگیرند. من نخواستم مثل نمایش‌نامه نویسی کار کنم. فیلم نوشتن و کتاب نوشتن با هم فرق دارند. در کتاب نوشتن باید بیان، بیان تمیزی باشد.
دفاع پرس: البته این بیشتر سلیقه است؛
در جایی باید به سبک محاوره‌ای باشد و در جای دیگر نه، نظر شما چیست؟
خیلی از کتاب‌های امروز محاوره‌ای و به مانند پیامک‌های تلفنی نوشته می‌شوند. خلاصه نویسی‌های ناملموس معمول شده که به زبان فارسی ضربه می‌زند، این مسئله نگارش فارسی ما را به خطر می‌اندازد و من از ورود این اتفاق این اتفاق به داستان خودم جلوگیری کردم.
برای رسیدن به برخی از دیالوگ‌های داستان، چندین بار ویراستاری و تکرار انجام شده است. اینگونه نبوده که کار یکباره نوشته شود. بارها با صدای بلند داستان را برای خودم خواندم و با همان صدا گریه کرده‌ام و دوباره به داستان برگشتم و تغییرات زیادی را اعمال دادم. در بخشی از داستان «شهادت» اصل موضوع را از مقتل روایت کرده بودم که خیلی از دوستانی که کار را خوانده بودند به من گفتند این را اینگونه ننویسید، خیلی سنگین و کُشنده است، اینجا بود که بخشی از داستان حذف شد.
در بخشی از کتاب «شهادت» آمده است: «لحظه‌ای
بعد امام (ع) در محاصره خون‌آشامان زمانه خود قرار گرفتند. همه شمشیرها بالا رفت تا امام (ع) را به معبودش وصل کنند.
امام (ع) کلاه را از سر مبارک‌شان برداشتند و دستمالی را به سرشان بستند. شمر ملعون
فرمان داد تا کمان داران، امام (ع) را به تیر ببندند. باران تیر کافران به سوی امام
(ع) روانه شد. بدن مبارک امام (ع) از تیر پُر شد.
همان لحظه صالح بن‌وهب‌المزنی، نیزه‌ای به پهلوی مبارک امام (ع) زد. حسین بن‌علی (ع) از طرف راست بر زمین افتادند. مدتی بعد، شمر بن‌ذی الجوشن فریاد زد «چرا کار را تمام نمی‌کنید؟» حصین بن‌تمیم، نیز به امام (ع) حمله کرد. دردانه حضرت رسول (ص) بر زمین افتاد. پسر سعد، سوار بر اسب نزدیک امام (ع)رفت. به خولی دستور داد تا کار امام (ع) را تمام کند. خولی از اسب پایین آمد. ترس تمام وجودش را گرفته بود. شمر فریاد زد از چه می‌ترسی؟ بازوانت سست شده است؟ کنار بکش! کار خودم است!»
نگارش فارسی
خلاصه، مختصر رعایت شده است. یکی از کارهای خوبی که در 25 سال گذشته انجام داده‌ام
همین کار است، چون حساسیت و وسواس زیادی در رابطه با آن به خرج داده‌ام، دوست داشتم
این کتاب را رهبر معظم انقلاب تورق کنند؛ جمع آوری و تدوین این مجموعه هدیه‌ای به مقام معظم رهبری است.
دفاع پرس: در حوزه نگارش واقعه عاشورا خیلی‌ها به تحریف افتاده‌اند و علاقه دارند چیزهایی را اضافه کنند؛ منبع اصلی کار شما چه بود؟
منبع اصلی ما کتاب لهوف سیدبن‌طاووس بود. آهی سوزان بر شهیدان و بیش از سی منبع دیگر مورد نظر بوده اما منبع مهم و اصلی ما لهوف بود. منابع کتابخانه‌ای و مقالات علمی نیز جزء منابع ما بوده‌اند. بسیاری از پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد و دکتری درباره واقعه عاشورا نیز مطالعه شده‌اند.
دفاع پرس: این مقالات و پایان‌نامه‌ها تحلیلی بودند؟
نه؛ پایان‌نامه باید دستاورد علمی داشته باشد. اگر دستاورد علمی جدید نداشته باشد پایان‌نامه خوبی نیست. ما پایان‌نامه‌هایی را مورد بررسی قرار می‌دادیم که بتوانیم نکاتی را که در واقعه عاشورا اتفاق افتاده و از نظرها دور مانده و مورد توجه نبوده را متوجه شویم.
در برخی موضوعات برای اینکه به جمع بندی برسیم که کتاب کمتر دچار تحریف و لغزش‌های تاریخی شود به منابع علمی بیشتری رجوع می کردیم.
دفاع پرس: ما در هر حوزه‌ای که کار می‌کنیم باید کودک و نوجوان را اولویت قرار دهیم تا وقتی بزرگ‌تر شدند بتوانیم با آن‌ها بحث‌های بزرگتری داشته باشیم. این کتاب چقدر می‌تواند جلوی تحریفات عاشورا را بگیرد؟ آیا می‌توان این کتاب را یک قدم جدی در این حوزه بدانیم؟
به نظرم با توجه به اینکه این مجموعه خودش یک مقتل است، اما به زبان ساده کودک و نوجوان نوشته شده وقتی کودک این را می‌خواند و با تطبیقی که خودش انجام می‌دهد اگر کسی غیر از این را به او بگوید امکان ندارد آن را بپذیرد.
لذا این مجموعه می‌تواند به عنوان یک منبع از تحریفات جلوگیری کند. به نظرم «قصه عاشورا» یک مرجع خوبی است. همان طور که وقتی مداحان بزرگ در مراسمات مقام معظم رهبری مراقبت می‌کنند مقتل و روایت مستندی ارائه کنند با مطالعه این کتاب‌ها کسی نمی‌تواند جلوی یک بچه نوجوان حرف بی منبع بگوید.
کتاب محصول و کالای غم‌انگیز و غریبی است، اما بچه‌ها حتی اگر کتابخوان هم نباشند کتاب فاخر را دوست دارند. به قول حاج آقای قرائتی، فست‌فودی آن را هم بهتر می‌پسندند، این مجموعه از آن ویژگی‌ها برخوردار است. من وقتی کتاب‌هایی را به مناطق بشاگرد استان هرمزگان بردم بچه‌ها کتاب‌ها را بو می‌کردند و می‌گفتند :«به به! این کتاب‌ها بوی نان تازه‌ی نانوایی می‌دهد».
یک کتاب با روال عادی چاپ‌هایی که ما با تیراژ دو هزار تا پنج هزار چاپ انجام می‌دهیم قرار باشد به منطقه‌ای مثل بشاگرد استان هرمزگان برسد فاصله زمانی 10- 12 سال طول خواهد کشید؛ اگر کتاب خوب باشد شاید این سیکل زمانی کمتر بشود.
دفاع پرس: تصویر سازی‌های مجموعه کتاب‌ها پیشنهاد شما بود یا طراح کار، این نوع تصویرگری را پیشنهاد داد؟
همه کار پیشنهاد خودمان بود.
دفاع پرس: فکر نمی‌کنید اگر طرح‌ها رنگی اجرا می‌شد بهتر بود؟
قطعاً این طور
بود. اگر کار رنگی طراحی می‌شد نیاز به حدود 10 سال زمان بود. 800 نقاشی در این
مجموعه کار شده که با وسواس ما اگر کار رنگی طراحی می‌شد، زمان و هزینه زیادی می‌طلبید.
ما قبلا 120 نقاشی رنگی برای یک مجموعه دیگر کار کردیم که حدود چهار سال طول کشید.
هزینه این کار هم نزدیک 200-300 میلیون می‌شد، پس ما باید مدیریت انجام می‌دادیم تا هزینه‌ها را کاهش دهیم.
دفاع پرس: مردم ما فقط ماه محرم به سراغ کتاب‌های عاشورایی می‌روند، آیا می‌توانیم این آثار را در سایر ماه‌ها نیز تبلیغ کنیم و مردم به خواندن آن‌ها استقبال نشان دهند؟
این کتاب باید چند نوع تبلیغ شود. اولین مرحله از طریق پایگاه رسمی کتاب است. مرحله بعد اینکه مثلا دانش‌آموزان وقتی به اردوی راهیان‌نور می‌روند با کتاب آشنا شوند. بحث بعدی آموزش و پرورش است که بخش عترت وقرآن می‌تواند پای کار بیاید.
همه مردم ایران امام حسین (ع) را دوست دارند. اگر این کتاب پشت ویترین کتاب‌فروشی‌ها قرار بگیرد، مردم استقبال نشان خواهند داد و مسئله مناسبت در این میان از بین خواهد رفت. کیفیت کتاب و قیمت مناسب آن هر بیننده‌ای را مجذوب خواهد کرد.
سال 92 وقتی قطع کوچک کتاب چاپ شد دو ماهه کار چاپ به پایان رسید و اکثر خریدها مربوط به مردم بود. در چاپ جدید هیاتهای عزاداری متضاضی خرید این مجموعه شدند. فرد خیری نیز 80 میلیون کتاب به عنوان نذری از مجموعه قصه‌های عاشورا تهیه کرده است.
برخی از موکب‌های اربعین برای ایستگاه مطالعه خود این کتاب را تدارک دیده‌اند و ما در حال تلاش برای ترجمه زبان اسپانیولی هستیم که به همت سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی انجام می‌شود. خدای امام حسین (ع) در طول سه ماه همه ابر و ماه و مه و خورشید و فلک را به کار بست تا این 72 جلد کتاب در فضایی که تولید کتاب بسیار دشوار است، تدوین و تولید شود.
امینی: برخی تصور می‌کنند کتاب عاشورا به مانند مناسبت 22 بهمن که فقط در ایام خودش باید در تلویزیون نمود داشته باشد مطالعه می‌شود، در صورتی که این تصوری اشتباه است. چرا تلویزیون ما فقط در ماه محرم و صفر برنامه‌های مربوط به عاشورا را پخش می‌کند!؟
باید در ماه‌های مختلف این نوع برنامه‌ها پخش شود تا مردم فکر نکنند، فقط باید در برخی از ماه‌ها گناه نکنند. عده‌ای فقط ماه محرم و رمضان وسواس پیدا می‌کنند و مراقب اعمال خودشان هستند. علت آن هم این است که مدیران فرهنگی بحث فرهنگی را با مناسبت‌های دینی اشتباه گرفته‌اند، مطالعه کتاب عاشورا مناسبتی نیست.
تلاش داشتیم این کتاب را قبل از ماه محرم منتشر کنیم. ما می‌خواستیم کار، ارزشمند و شکیل تولید شود. نباید فکر کنیم بچه‌ها این کتاب‌ها را فقط باید در ماه محرم بخوانند. چه اشکال دارد این کتاب را بچه‌ها در ایام عیدنوروز مطالعه کنند؟!
امام حسین (ع) به کمک آمد و برکت این کار به قدری بود که چند نفر محدود توانستند این مجموعه 72 جلدی را با تیراژ پنج هزار چاپ کنند و پیش بینی می‌کنیم تا سال جدید چند نوبت چاپ مجدد انجام شود.
دفاع پرس: چه تعداد از این کتاب تا به امروز پیش فروش شده است؟
بیشتر پیش فروش‌ها دولتی بوده است. دوهزار و 500 دوره تقاضای نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور بود. شهرداری و نهضت سوادآموزی، بخش‌های دیگر نیز متقاضی بودند.
دفاع پرس: پخش کننده کار چه کسی است؟
شرکت ترنج مسئول پخش این کتاب است.
دفاع پرس: چهره پردازی ائمه (ع)در کار به چه نحو است.
سعی کردیم تمام چهره سازی‌های مربوط به بنی هاشم و ائمه (ع) را از پشت سر انجام دهیم و یا آن را نشان ندهیم و به شمایل نپردازیم.
انتهای پیام/ 121
