ماده 23 اين كنفرانس نيز مقرر مي‌دارد: براساس ممنوعيت مندرج در ساير كنوانسيون‌ها،
اعمال ذيل ممنوع اعلام مي‌گردد.
ـ به كارگيري سم يا سلاحهاي سمي در جنگ
ـ به كارگيري گلوله، نارنجك و يا خمپاره و ساير موادي كه موجب آزار غير ضروري مي‌گردد.
توسعه و گسترش اين ممنوعيت خاص در اعلاميه دوم كنفرانس صلح 1899 لاهه آن را به
عنوان يك اصل حقوق بين الملل عرفي بيشتر مورد تاكيد قرار داد و در نتيجه تمامي
كشورها حتي آن دسته از دولتها كه در اين كنفرانس شركت نداشتند و يا اين اعلاميه را
امضا نكردند ملزم به رعايت و اجراي آن گرديدند، ليكن اين ضوابط و مقررات و كنفرانس‌ها
نتوانست مانع از به كارگيري اين سلاحها در جريان جنگ جهاني اول گردد.
از جمله ايرادات اعلاميه كنفرانس صلح 1899 لاهه و رژيم ممنوعيت ناشي از آن، عدم
تعريف دقيق مواد و سلاحهاي شيميايي بود، چرا كه فرانسه گاز اشك آور را از جمله
گازهاي خفه كننده و آسيب رسان نمي‌دانست. همچنين آلمان‌ها در جريان جنگ جهاني
اول گاز كلر را به وسيله سيلندرهايي به جبهه‌هاي نبرد حمل و در آنجا انتشار دادند و
مدعي بودند كه تخلفي از مقررات كنوانسيون و اعلاميه كنفرانس‌هاي 1899 و 1907 لاهه
نشده است چرا كه در اين اسناد استفاده از گلوله‌هاي منتشر كننده گازهاي خفه كننده
ممنوع شده است.
اين عملكرد دولتها ثابت كرد كه مقررات كنفرانس لاهه در ارتباط با منع و محدوديت عملي
سلاحهاي شيميايي بسيار گنگ و مبهم مي‌باشد. در كنفرانس 1907 لاهه مقرراتي براي
بازرسي اعمال نشده بود و هم چنين براي عدم رعايت مفاد كنفرانس تضمين و تنبيه
روشني وجود نداشت.
اما در ماده 3 اين معاهده تصريح شده بود، در صورتي كه دشمن مقرارت كنفرانس را نقض
كند به حسب مورد موظف به پرداخت غرامت است. در ماده 3 نامي از مرجع تعيين كننده
غرامت و يا مرجعي كه وظيفه تعيين نوع و مقدار غرامت و اخذ آن را داشته باشد برده
نشده بود.
در اين كنفرانس اشارهاي صريح به منع توليد انباشت و ذخيره مواد شيميايي و سمي و
انتقال تكنولوژي نشده بود اما به طور كم رنگ به موضوع كاربرد آنها اشاره شده بود.
اين اشاره تلويحي مانع از كاربرد جنگ افزارهاي شيميايي در جنگ جهاني اول نگرديد و در
نتيجه ضعف‌ها و عدم كاربردي بودن كنفرانس 1907 لاهه را به اثبات رساند.
استفاده از گازهاي سمي در جنگ جهاني اول و تلفات سنگين اين جنگ ناشي از كاربرد
جنگ افزارهاي شيميايي و اثرات غير انساني و متعاقب آن واكنش كشورهاي جهان در اين
باره، جامعه بين المللي را مجاب ساخت تا براي تدوين يك سري مقررات در جهت
ممنوعيت استفاده از سلاحهاي شيميايي گام بردارد.
ليكن از سويي ديگر قابليت‌هاي كاربردي اينگونه سلاحها در ميادين نبرد و حصول
پيروزي‌هاي آسان موجب ايجاد اشكال در راه رسيدن به يك توافق بين المللي براي منع
كامل آنها مي‌گرديد.
در سال 1919 ژنرال‌هاي انگليسي تاكيد داشتند از طريق يك كنفرانس صلح استفاده از
سلاحهاي شيميايي را منع نمايند.
منبع:
1ـ سلاحهاي شيميايي، حقوق بشر و مسئوليت بين المللي آلمان، تهران، روزنامه كيهان،
16/2/1376، صفحه 6.
2- Sipri Arms Control, London: Arms Control and Disarmament Year Book, 1975,pp:
22-26.
3- Nella J. b Harvest of Death op. cit, p. 68.
4ـ معاهده‌ها و توافقتنامه‌هاي بين المللي خلع سلاح شيميايي، امير احمدي تهران، جنگ
صنعت، 15/1/1371، صفحه 67.
