به گزارش خبرگزاری دفاع مقدس به نقل از ایسنا، دکتر "حمید فاضلی" که از دولت یازدهم سرپرست سازمان فضایی کشور است پذیرفته تا سوالاتی که بیشتر سوالات مردم از این سازمان است را بشنود و جواب دهد.
واقعیت این است که در میان برخی اقشار به خصوص محروم جامعهگاه این تصور پیش میآید که پرداختن به اموری امثال فضا و پرتاب ماهواره برای جامعهای مثل ما بیفایده بوده و دردی از مشکلات مردم را برطرف نمیکند تصوری که وقتی بیشتر با ابعاد وظایف و تواناییهای سازمان فضایی کشور آشنا میشویم به کلی محو میشود.
دکتر "فاضلی" میگوید امروزه سیستمهای بانکداری، مخابرات، رادیو تلویزیون، هواشناسی حتی کشاورزی و از همه مهمتر بخش درمان کشور ناگزیر از بهره گیری از دستاوردهای سازمان فضایی کشور است.
اینکه ما بدانیم بسیاری از مشکلات و مسایل کشور را با سازمان فضایی زبده و پیشرفته میتوان برطرف کرد تصور اولیه مارا به هم میریزد. اینکه بدانیم در صورت استفاده از تصاویر ماهواره و رصد دقیق آنها میتوان کشاورزی، صنعت و حفاظت از محیط زیست را متحول کرد در نگاه ما به سازمان فضایی کشور تغییرات گسترده ایجاد خواهد کرد.
اهمیت پرداختن به فضا را ایرانیان قبل از انقلاب متوجه شدند در آن زمان تشکیلاتی به نام مرکز سنجش از راه دور تشکیل شد و اتفاقا به نظر دکتر فاضلی قبل از انقلاب کارهای خوبی هم در این زمینه انجام گرفت از جمله تهیه و نصب چندین مرکز دریافت سیگنال و ارتباطات ماهواره ای مثل آنتنهای اسد آباد و ماهدشت بود که انجام شد که جزء اولین دریافت کنندگان تصاویر ماهواره لندست بود.
جنگ وقفهای در مسیر فعالیت در این زمینه به صورت ناگزیر ایجاد کرد اما بعد از جنگ مجموعه فعالیتها در این زمینه در مرکز سنجش از دور ادامه یافت تا اینکه در سال ۱۳۸۲ طبق مصوبه مجلس شورای اسلامی سازمان فضایی کشور زیر نظر وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تشکیل شد. از همان ابتدا فعالیتهای فضایی ایران مورد علاقه کشورهای غربی نبود به طوری که کشور ایتالیا از پرتاب ماهواره تحقیقاتی مصباح یک ۹سال پیش در یک همکاری مشترک تحقیقاتی با ایران ساخته شده بود خودداری کرد و حتی از بازپس دادن آن ممانعت به عمل میاورد.
همین امر باعث شد که جمهوری اسلامی تصمیم بگیرد نه تنها خود ماهواره بسازد بلکه در زمینه طراحی و ساخت ماهواره بر نیز اقدام نماید. درنتیجه این توجهات در ۱۴ بهمن سال ۸۷ جمهوری اسلامی ایران توانست اولین ماهواره تحقیقاتی خود یعنی ماهواره امید را به وسیله ماهواره بر سفیر امید به فضا پرتابنماید. به میمنت این دستاورد ارزشمند روز چهارده بهمن به نام روز فناوری فضایی نام گذاری شده است و همه ساله این روز جشن گرفته میشود و مراسم با شکوهی برگزار میشود و نمایشگاه با شکوهی از دستاوردهای فضایی برگزار میگردد.
در سال ۱۳۸۹ جهت ارتقاء فعالیتهای فضایی این سازمان از وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات منتزع و زیر نظر نهاد ریاست جمهور قرار گرفت و پژوهشگاه هوا و فضای وزارت علوم تحقیقات و فناوری و پژوهشکده مهندسی وزارت جهاد کشاورزی به ان اضافه گردید. در سال ۱۳۹۱ جهت مدیریت یکپارچه سیستمی سامانههای فضایی پژوهشگاه فضایی ایران زیر نظر سازمان فضایی تشکیل گردید که دارای سه پژوهشکده سیستمی و سه پژوهشکده تخصصی و یک مرکز تحقیقات است.
بعد از استقرار سازمان فضایی زیر نظر نهاد ریاست جمهور دستاوردهای مهمی همچون پرتاب ماهوارههای رصد و نوید و کاوشگرهای پیشگام و پژوهش حامل موجودات زنده حاصل گردید و بدین ترتیب ایران در زمرهٔ شش کشور پیشرفتهٔ دنیا قرار گرفت که موفق شدند موجود زنده به فضای ماورای جو پرتاب نموده و آن را سالم بازیابی کنند.
اما مگر ارسال یک موجود زنده به فضا سخت است؟ دکتر فاضلی میگوید: همین که بتوانیم حاملی در اختیار داشته باشیم که بتواندیک کپسول زیستی را تا ارتفاع ۱۲۰ کیلومتری به فضا بفرستد و این کپسول در هنگام بازگشت از فضای ماورای جو سالم بازیابی شود، خود نیازمند فناوری و دانشی است که بیشتر کشورها آن را ندارند و معدود کشورهایی که دارای این فناوری هستند هم در انتقال آن به سایر کشورها بخل میورزند.
از قائم مقام سازمان فضایی میپرسیم کِی میشود ایران انسان به مدار زمین بفرستد که او میگوید: فرآیند فرستادن انسان به مدار زمین بسیار دشوار است و تنها سه کشور در دنیا هستند که توانستهاند به این موفقیت دست یابند. تجهیزات و دانشی که برای این کار لازم است پیچیدگیهای فراوانی دارد. اولین بار در جهان روسها توانستند انسانی (یوری گاگارین) را در سال ۱۹۶۱ به مدار زمین ارسال کرده و بعد از یک دور گردش بدور زمین در مدت ۱۰۷ دقیقه، او را سالم به زمین برگردانند.
آمریکاییها که در رقابتی سخت با روسها بودند برای اینکه اقدامی متقابل داشته باشند آنها یک انسان (آلن شفرد) را توانستند در یک اقدام زیر مداری با یک موشک بالا برنده در یک کپسول فضایی به ارتفاع ۱۸۵ کیلومتری رسانده وسالم برگردانند اما این اقدام کجا و اقدام روسها کجا که یک نفر را دور زمین یک دور چرخانده و برگردانده بودند. البته آنها سال بعد اقدام مشابه شوروی را با اعزام جان گلن به مدار زمین انجام دادند. تنها این دو کشور موفق به این اقدام شده بودند تا اینکه چین در سال ۲۰۰۳توانست با فرستادن یک فضانورد به مدار زمین به گروه آنها پیوست و اقدام مشابهی انجام دهد.
طبعا ما هنوز به این سطح از دانش نرسیدهایم. کشورهند نیز برنامه وسیعی تدارک دیده است تا در سال ۲۰۱۶ به این نقطه برسد. اما من به شما اطمینان میدهم که طی سه یا چهار سال آینده در صورت تداوم توجهات و حمایتهای مسئولین ما هم میتوانیم انسان را به فضا به صورت زیرمداری و نقطهای ارسال کنیم یعنی همان کاری که آمریکاییها انجام دادند. البته با این تفاوت که این کار بدون حمایت کشورهای دیگر انجام میشود.
"فاضلی" ادامه میدهد: ما سال آینده به امید خدا کپسول زیستی جدیدی که توانایی حمل انسان را داشته باشد آزمایش خواهیم کرد. الحمدلله حاملهای فعلی ما میتوانند چنین کپسولهایی را در یک ماموریت زیر مداری به فضا ارسال نمایند.
به دکتر "فاضلی" میگویم سوالی که مردم میپرسند این است که این پیشرفتها چه سود و فایدهای برای مردم دارد؟ فاضلی مکثی کرده و میگوید: دنیای امروز به دلیل کمبود منابع به دنبال یافتن منابع معدنی مورد نیاز در خارج از کره زمین و حتی زندگی در دیگر کرات است. به عبارت دیگر قد انسان آنقدر بلند شده که زمین برایش کوچک است.
جالب است که بدانید هم اکنون کشورهای بزرگ دنیا در یک پروژهٔ بزرگ فضایی ۱۵۰ میلیارد دلاری یک ایستگاه فضایی به مساحت یک زمین فوتبال در مدار زمین در ارتفاع ۳۷۰ کیلومتری زمین قرار دادهاند که با سرعت ۷. ۷۱ هزار متر در ثانیه در حال گردش به مدار زمین است و انسانهایی را آنجا ساکن کردهاند تا پژوهشهای لازم را روی زندگی انسانی در خارج از کره زمین انجام بدهند حتی در دهه آینده سفرهای تجاری انسان به خارج از کره زمین انجام خواهد شد و طبیعی است که ما هم باید در این زمینه فعالیت کنیم و از قافله علم عقب نمانیم.
هم اکنون شرکتی به نام مارس وان از افراد داوطلب ثبت نام میکند تا آنها را به مریخ بفرستد و جالب است بدانید که تعدادی از ایرانیان نیز برای این سفرها ثبت نام کردهاند و مطمئنا در سالهای آینده مسافرتهای فضایی مرسوم میشود. حتی گروهی فضانوردداوطلبدر یک مسافرت شبیه سازی شده در یک سفینه روی زمین بمدت ۵۰۰ روزسفربه مریخ را تمرین کردند.
اما گیرم که در دهه آینده چنین اتفاقاتی بیفتد و انسان جهان اولی بتواند تفریحی سفری به خارج از زمین داشته باشد اما این فناوری چه سودی برای ما ایرانیان دارد که تلاش میکنیم مشکلات یومیه خود را حل کنیم؟
دکتر "فاضلی" معتقد است برای حل مشکلات امروز جوامعی مثل ما هم خیلی ضروری است که به فناوریهای مربوط به علوم فضایی دست پیدا کنیم و میگوید: امروزه تصویربرداری ماهوارهای از بلایای طبیعی جان بسیاری از مردم را نجات داده است ماهوارههای تحقیقاتی میتوانند با تصاویر دقیق و طی زمانهای مختلف تغییرات جوی را به خوبی نشان دهند حتی پایش این تغییرات طی مدت طولانی میتواند وقوع طوفان و سیلها را پیش بینی و یا مسیر حرکتی و قدرت و سرعت آنها را روشن کند حتی با این علوم میتوان اراضی زیر کشت کشاورزی و تاثیر تغییرات جوی در محصولات آینده زمینهای کشاورزی را محاسبه کرد و همه اینها مهم است.
او میگوید: دانشهای پیشرو این احتمال را تقویت کرده است که شاید بتوان با بررسی و محاسبه تغییرات در انعکاس امواج زمین در جو و اتمسفر زلزله را پیش بینی کرد حال چرا ما نباید سراغ چنین علمی برویم. حتی جالب است که بدانید برخی کشورهای قدرتمند به این فناوری دست پیدا کردهاند که با ارسال امواجی به بخشی از زمین میتوانند آن نقطه را بیش از حد گرم کرده و یا پوسته زمین را تحریک نموده و زلزله ایجاد کنند. اقدامی که امریکاییها در پروژه سری «هارپ» مشغول انجام آن هستند. اگر به یاد داشته باشید چندی پیش تعدادی از دلفینهای خلیج فارس را مرده یافتند در حالی که گویا دچار سوختگی شدید شده بودند این حادثه را به هارپ نسبت میدهند همه اینها نشان میدهد باید به این فناوری بیشتر پرداخت.
اگر خدای نکرده در جایی مثل تهران زلزله بیاید خیلی روشن است که تصاویر ماهواره چه کمک شایانی در کمک به مصدومان و نجات مردم خواهد داشت. حتی در زمینه پزشکی جالب است که بدانید ارتباطات ویدیوکنفرانسی بین نقاط دور دست میتواند در بهداشت و مداوای بیماران و جراحی افراد در مناطق محروم نقش تعیین کنندهای ایفا نماید. امروزه در برخی کشورها با ارتباطات ویدیوکنفرانسی جراحان روی بدن یک فرد در مناطق دوردست عمل جراحی انجام میدهند. یا حتی برخی دانشگاهها میتوانند با این ارتباطات در یک آزمایشگاه در آن سوی دنیا، آزمایشی را انجام دهند و نتایج آن را مشاهده کرده و بررسیهای خود را انجام دهند.
به قائم مقام سازمان فضایی کشور میگویم به نظر میرسد ما راه درازی برای رسیدن به این مقطع ازدانش داریم که بتوانیم آن را کاربردی نماییم اما او میگوید متخصصان کشورمان با توجه به همکاریهای تنگاتنگی که این سازمان با دانشگاههای بزرگ کشور دارد در صورت حمایت مسئولین در سالهای آینده به دستاوردهای بزرگی در این زمینه دست خواهند یافت. ما برای بخشهای ماهوارهای خود با سه دانشگاه بزرگ قرارداد داریم که برای ما کار میکنند.
ماهواره شریف ست با دانشگاه شریف، این ماهواره مخابراتی و سنجشی است و عمرش بین دو تا سه ماه است و به ارتفاع ۲۵۰ تا ۳۷۰ کیلومتری پرتاب خواهد شد وزن این ماهواره ۵۰ کیلوگرم میباشد. پرتاب این ماهوارهها گامهای اولیه به سوی ماهوارهای است که بتواند در مدار ژئو قرار گیرد. با دانشگاه صنعتی امیرکبیر ماهواره AUTSAT را داریم و با دانشگاه علم صنعت هم یک ماهواره (نوید) پرتاب کردهایم و یک ماهواره ظفر را در دست اقدام داریم. این ماهواره سنگین است و حدود۱۰۰ کیلو وزن دارد و قرار است با ماهواره بر سیمرغ به فضا پرتاب شود که نیروی پیشران آن تقریبا چهاربرابر ماهواره بر سفیر یک است و میتواند ماهوارههای سنگینتر را به ارتفاع ۴۰۰ کیلومتری پرتاب نماید.
"فاضلی" خاطرنشان میکند: ما همین الان یک پروژه سفینه مدارگرد داریم که یک پروژهٔ کلان ملی است و با کمک دانشگاه امیرکبیر و با مسئولیت سازمان فضایی در حال مطالعه و اجرا است. این کپسول مدارگرد قرار است با سیمرغ پرتاب شود. این سفینه قرار است در ارتفاع حدود ۲۵۰ کیلومتر دور زمین بگردد و حامل موجوداتی مانند موش خواهد بود. این پروژه دو ساله است و در حال مطالعه روی آن هستیم. البته سایر دانشگاهها نیز در زمینههای مختلف در این پروژه فعالیت خواهند کرد.
به گفته وی پژوهشکده سامانههای ماهوارهای سازمان فضایی در حال ساخت ماهواره مصباح دو است که دقیقا مشابه با مشخصات ماهواره مصباح یک است و با پرتاب آن به زودی نشان خواهیم داد که دیگر نیازی به کشورهایی مثل ایتالیا در این علم نداریم که از پرتاب مصباح یک خودداری کرد.
مذاکرات ایران و ۱+۵ در جریان است آیا میتوان امید داشت که در خلال مذاکرات با غرب به جایی برسیم که دیگر نیاز به هزینه بومی کردن این فناوری نداشته باشیم و ازمنابع غربی صاحب این فناوری برای رفاه حال مردم استفاده کنیم؟ قائممقام سازمان فضایی کشور میگوید: البته ما طرحی با عنوان دیپلماسی فناوریفضایی داریم و پیشنهاد دادهایم که در دستور کار وزارت خارجه قرار گیرد.
غربیها دوست دارند نشان دهند که فعالیتهای ما اهداف غیرصلح آمیز دارد اما پیداست که اهداف ما صلح آمیز است، واقعیت این است که اطلاعات سرزمینی که با این فناوری به دست میآید در بخشهایی بسیار استراتژیک است و غربیها حتی به دوستان خود نیز این اطلاعات را نمیدهند به عنوان مثال، مالزی که با غرب روابط خوبی دارد در زمان ماهاتیر محمد در آتش سوزی عظیمی که در جنگلهای این کشور پیش آمده بود نیاز به اطلاعات دقیق ماهوارهای داشت که براحتی نمیتوانست آن را از کشورهای غربی دریافت کند.
حال ببینید با ما چگونه رفتار میکنند البته که ما باید روی پای خود بایستیم و با دانشمندانی که در کشور داریم به شما اطمینان میدهم که موفق خواهیم بود. ما در این فناوری در مقایسه با سایر کشورها به خصوص کشورهای همسایه شاید مسیر رشدمان در مقایسه با آنها کندتر باشد اما عمیقتر و بومیتر است.
از "فاضلی" میپرسم تصور مردم از ماهواره، شبکههای تلویزیونی ماهوارهای است آیا ایران میتواند روزی ماهوارهای به فضا بفرستد که شبکههای تلویزیونی پخش کند؟ و او پاسخ میدهد از وقتی شبکههای ما را قطع کردند با نظر مسئولان عالی کشور راهبرد قرار دادن ماهواره در مدار ژئو را در دستور کار قرار دادیم البته ایران هم اکنون به صورت مشارکتی یک ماهواره مخابراتیدر مدار "ژئو" که ماهوارههای تلویزیونی در آن قرار دارند خریداری کرده است و در یکی از سه نقطهای که پیشتر در این مدار داشتیم قرار داده است. متاسفانه یک نقطه مداری را از دست دادهایم و در حال احیای یک نقطه دیگر هستیم. البته تعداد زیادی موقعیت جدید را نیز در دست ثبت داریم. این نقاط مداری بسیار محدود هستند و لازم است برای حفظ آنها ماهواره در آنها قرار داد.
اما اگر بخواهیم یک ماهواره به این مدار بفرستیم باید پایگاهی هر چه نزدیکتر به خط استوا داشته باشیم که برای این کار در محدوده چابهار منطقهای را برای این کار در نظر گرفتهایم. در ثانی باید ماهواره بری داشته باشیم که بتواند این ماهواره را که قطعا وزنی بالای هزار کیلو گرم دارد بتواند در چنین مداری که ۳۶ هزار کیلومتر با زمین فاصله دارد قرار دهد. اینماهوارهبرباید چندین مرحله سوخت داشته باشد و بتوان آن را در فضا هدایت کرد چرا که با توجه به قرار گرفتن کشور ما در منطقهای که با استوا فاصله داردماهوارهبر باید چند بار مسیر خود را تغییر دهد.
ضمن اینکه باید اذعان کنم ما هنوز به ماهواره بری با این مشخصات دست نیافتهایم و ماهواره مورد نظر را نیز نساختهایم در عین حال باید ایستگاههای زمینی دریافت هم داشته باشیم. امیدوارم بتوانیم در سالهای آینده به این مهم دست پیدا کنیم. البته این خبر را بدهم که طی یک برنامه راهبردی که با سازمان هوا و فضای وزارت دفاع برنامه ریزی شده است قرار است یک ماهواره ۲۵۰ کیلوگرمی دارای ۲ ترنس پوندر در مدار ژئو قرار دهیم.
ما برای این کار، باید پایگاه داشته باشیم و از حاملی استفاده میکنیم که بتواند ۲ تن بار را تا ارتفاع ۴۰۰ کیلومتری بالا برد. بعد از آننیاز به یک موتور پیشرفته پیشران داریم که دارای قدرت مانور مداری استتابتواند بقیه مسیر را طی کند.
به گفته وی، تحقیقاتی درباره ایجاد یک پایگاه پرتاب مجهز انجام شده و نقاطی مناسب برای این کار در نظر گرفته شده است و جالب است که بدانید بسیاری از کشورها به دلیل موقعیت جغرافیایی از داشتن چنین مکانی به کل محرومند اما ما نقاطی را در اطراف چابهار برای این کار در نظر گرفتهایم.
این سوال ایجاد میشود که این پایگاه مگر چه مشخصاتی باید داشته باشد که فاضلی میگوید: طبق مقررات جهانی باید محل پرتاب در جایی باشد که ماهواره بر وقتی به هوا پرتاب میشود در صورت سقوط و یا جدا شدن بخشهایی از آن، این قطعات در مناطق مسکونی سقوط نکند ضمن اینکه محل پرتاب در صورت ارسال ماهواره به مدار ژئو باید در نقطهای باشد که بتواند با کمترین هزینه ماهواره را به این مدار که روی صفحه توسعه یافته استوایی است برساند.
به عنوان مثال کشوری مانند اوکراین چنین پایگاهی ندارد و یا فرانسه پایگاهش را در جزایر گویان بنا کرده است که دقیق روی خط استواست و همین مزیت است که فرانسه را مجاب کرده هیچ وقت گویان را از دست ندهد. البته برخی کشورها پرتابهای خود را از روی کشتی انجام میدهند.
