خبرگزاری دفاع مقدس، شناخت هر انقلاب و ماهیت آن از راه افراد و گروه هایى امکانپذیر است که بار نهضت را به دوش مى کشند. استاد شهید مرتضى مطهرى(ره) یکى از پشتوانه هاى عظیم فکرى و نظریه پردازان انقلاب محسوب مى شود. رهبر معظم انقلاب(مدظله العالى) درباره جایگاه فکرى شهید مطهرى(ره) مى فرماید: "حرکات فکرى انقلاب و نظام اسلامى ما در بخش عمده اى متکى به تفکرات شهید مطهرى است."
آرمان هاى انقلاب اسلامى از دیدگاه شهید مطهرى
آرمان، محرک هر جامعه به سمت جلو است و اساساً انسان و یا جامعه بدون آرمان وجود ندارد.
استاد مطهرى مى فرماید: "بى آرمانى مهم ترین عامل نابسامانى هاى اجتماعى ایران است. اگر تباهى اخلاقى در تمام شئون زندگى ما به چشم مى خورد و اگر کژرفتارى و کژگفتارى در جامعه حکومت مى کند، یک دلیل بزرگ این است که مردم ما از یک آرمان معین و مشخص برخوردار نیستند.(1)
هدف و آرمان انقلاب ایران چه بوده است؟ آزادى، معیشت، تشکیل جامعه بى طبقه، معنویت، دفاع از حقوق بشر...! شهید مطهرى در پاسخ به این سؤال می گوید: "آرى، یعنى همه آن هدف ها جزء اهداف نهضت است، و نه، یعنى محدود به هیچ یک از آنها نیست. یک نهضت اسلامى نمى تواند از نظر هدف محدود باشد زیرا اسلام در ذات خود یک "کل تجزیه ناپذیر" است و با به دست آوردن هیچ یک از آن هدف ها پایان نمى پذیرد."(2)
استاد انقلاب اسلامى را شبیه انقلاب اسلامى صدر اسلام مى داند و این نهضت را از تیپ نهضت پیامبران یعنى برخاسته از خودآگاهى الهى یا "خدا آگاهى" مى شناسد. استاد در کتاب نهضت هاى اسلامى در صد ساله اخیر، اهداف کلى همه نهضت هاى اسلامى را مانند اهداف مولاى متقیان و فرزندش امام حسین(ع) مى داند و خطبه معروف حضرت على(ع) را سرلوحه کار انقلاب معرفى مى نماید: "خدایا تو مى دانى که جنگ و درگیرى ما براى به دست آوردن قدرت و حکومت و دنیا و ثروت نبود، بلکه مى خواستیم نشانه هاى حق و دین تو را به جایگاه خویش باز گردانیم و در سرزمین تو اصلاح را ظاهر کنیم تا بندگان ستمدیده ات در امن و امان زندگى کنند و قوانین و مقررات فراموش شده تو بار دیگر اجرا گردد."
تشکیل حکومت اسلامى
یکى از مهمترین و اصلى ترین دغدغه نظریه پردازان انقلاب اسلامى تشکیل حکومت اسلامى بر مبناى سیره نبوى و علوى بوده است. بى شک بسیارى از امورات دین اسلام در سایه وجود حکومت اسلامى امکانپذیر است. شهید مطهرى تشکیل حکومت اسلامى را بر پایه رکن رکین اسلام ضرورى مى داند زیرا که طبق فقه شیعه نظریه ولایت فقیه باید عملیاتى شود.
استاد مطهرى تنها فقیه را شایسته رهبرى حکومت مى داند و مى فرماید: "بدیهى است افرادى مى توانند عهده دار چنین رهبرى شوند که در متن فرهنگ اسلامى پرورش یافته و با قرآن و سنت و فقه و معارف اسلامى آشنایى کامل داشته باشند. از این رو تنها روحانیت است که مى تواند نهضت اسلامى را رهبرى نماید."(3)
ولایت فقیه به این معنا نیست که فقیه خود را در رأس دولت قرار دهد و عملاً حکومت کند. نقش فقیه در یک کشور اسلامى، یعنى کشورى که در آن، مردم اسلام را به عنوان یک ایدئولوژى پذیرفته و به آن ملتزم و متعهد هستند، نقش یک ایدئولوگ است، نه نقش یک حاکم. وظیفه ایدئولوگ این است که بر اجراى درست و صحیح ایدئولوژى نظارت داشته باشد."(4)
عدالت
بى تردید یکى از مهمترین آرمان هاى هر انقلابى عدالت است. البته از واژه عدالت تعاریف متفاوتى ارائه شده است. مثلاً در انقلاب هاى مارکسیستى جنبه اقتصادى آن در نظر گرفته مى شود و یا در انقلاب هاى لیبرالیستى بعد سیاسى و اجتماعى آن مدنظر است ولى در انقلاب اسلامى ایران تحقق عدالت به معنى واقعى کلمه جزء آرمان هاى اولیه است. در آموزه هاى دینى و مفاهیم اسلامى، عدالت از جایگاه ویژه اى برخوردار است. امام على(ع) یکى از آرمان هاى حکومت علوى را تحقق عدالت معرفى مى نمایند و عدالت را موجب استحکام انسان ها و جامعه مى دانند: "خداى سبحان عدالت را مایه استوارى انسان ها و ستون زندگانى آنها و سبب پاکى از ستمکارى ها و گناهان و روشنى چراغ اسلام قرار داد."(5)
شهید مطهرى معتقد است که عدالت اجتماعى و معنویت باید توأم با هم اجرا شوند و در ادامه مى افزاید: اگر عدالت اجرا نشود، پایه معنویت هم متزلزل خواهد شد.(6)
سخن آخر
از آن جا که ماهیت انقلاب اسلامى ایران چند بعدى و ایدئولوژیکى است، آرمان هاى انقلاب نیز به تبع آن چند بعدى است. اسلام در ذات خود یک "کل تجزیه ناپذیر" است و نمىتواند از نظر هدف محدود باشد. انقلاب اسلامى ایران از نظر استاد مطهرى شبیه انقلاب اسلامى صدر اسلام است و از تیپ نهضت پیامبران، یعنى برخاسته از خود آگاهى است. استاد آرمان هاى انقلاب را مانند آرمان هاى امام على(ع) و امام حسین(ع) مى داند. انقلاب اسلامى ایران در راستاى انتظار سازنده براى زمینه سازى ظهور حضرت ولى عصر(عج) و تشکیل جامعه مهدوى به وقوع پیوسته و آرمان نهایى انقلاب پیوند به قیام و انقلاب حضرت است.
از دید استاد مطهرى ذات و ماهیت ایدئولوژى اسلامى مبتنى بر جهت گیرى در راستاى تعالى و حرکت انسان به سوى کمال حقیقى زندگى است. این سعادت و کمال برخلاف وعده ایدئولوژى هاى مادى و غیردینى، نمى تواند صرفاً اهداف دنیوى و مادى گروه یا قشر خاصى را در برگیرد. بنابراین، این امر میسّر نمى شود جز با پیگیرى و تداوم آرمان هاى اصیل انقلاب که برگرفته از ایدئولوژى ناب اسلامى است. در نهایت راز ماندگارى انقلاب در حفظ ماهیت و تداوم آرمان هاى انقلاب است.
شهید مطهرى آینده بشریت را آینده توحیدى مى داند و مى افزاید: "انسان آینده، انسان عقیده و ایمان است، نه انسان شکم. آینده، بشریت چاره اى ندارد جز تسلیم به ایمان."(7) پس با اجرا و تداوم آرمان هاى انقلاب و با ظهور حضرت حجت(عج) جامعه توحیدى برپا خواهد شد و انسان به سعادت واقعى خواهد رسید.
پى نوشت ها:
1ـ مطهرى، مرتضى. مقدمه اى بر جهانبینى اسلامى، انتشارات اسلامى.
2ـ مطهرى، مرتضى. نهضت هاى اسلامى در صد ساله اخیر، صدرا.
3ـ مطهرى، مرتضى. نهضت هاى اسلامى در صدساله اخیر، پیشین، صدرا.
4ـ مطهرى، مرتضى. آینده انقلاب اسلامى ایران، پیشین.
5ـ غررالحکم، ج 1.
6ـ مطهرى، مرتضى. آینده انقلاب اسلامى ایران، پیشین.
7- مطهرى، مرتضى. آینده انقلاب اسلامى ایران، پیشین.
