به گزارش خبرگزاری دفاع مقدس به نقل از باشگاه خبرنگاران، در 2 می 2011، رسانهها و وبسایتهای وابسته به سازمان تروریستی "القاعدة"، ضمن تایید خبر مرگ "اسامة بنلادن"، "ایمنالظواهری" را رهبر جدید و جانشین بنلادن خواندند.
الظواهری، در اولین پیام خود که در همان روز منتشر شد، با اشاره به مواضع پیشین "القاعده"، بار دیگر تاکید کرده بود "دولت اسرائیل را دولتی نامشروع میدانیم و هرگونه مذاکرات صلح و سازش در فلسطین از سوی ما محکوم است".
تصویر منتسب به جنازه "بنلادن"
ایمنالظواهری پس از اسامه بنلادن، رهبر گروهی است که تمامی کشورهای جهان آن را گروهی تروریستی میدانند.
وی همچنین، رهبر گروه تندرو "جهاد اسلامی" که گروهی تروریستی در مصر به شمار میرود است.
دولت آمریکا در سال گذشته، با انتشار اسامی 10 تروریست خطرناک جهان، ضمن معرفی این افراد، جوایزی را نیز برای کمک به دستگیری آنان تعیین کرد.
میزان اهمیت ایمنالظواهری و نقش وی در تروریسم جهانی زمانی مشخص میشود که بدانیم وی در صدر این فهرست قرار گرفته و دولت آمریکا حاضر است برای دستگیری وی مبلغ 25 میلیون دلار بپردازد.
الظواهری در پاسخ به این اقدام دولت آمریکا با انتشار مطلبی با عنوان "از سومالی تا سوریه" به طور تهدیدآمیزی نوشته بود "شاخههای القاعده و عناصر آن بر سرزمینهای بیشتری مسلط میشوند و میتوانند جنگجویان بیشتری را بیش از هر زمان دیگری از بدو تاسیس این شبکه در 25 سال پیش جذب کنند".
الظواهری؛ جوانی خجالتی و کمرو!
شاید از نظر کسی که تفکرات، موضعگیریها و اقدامات این تروریست القاعده را ببیند، الظواهری فردی خشن و برآمده از خانوادهای بسیار فقیر و رشد یافته در شرایطی غیر انسانی به نظر بیاید؛ اما با نگاهی به زندگی الظواهری میتوان نشانههای کاملا مخالف این تصور را یافت.
ظواهری در سال 1951 در شهر قاهره و در خانوادهای از طبقه متوسط به دنیا آمد.
افراد خانواده وی، نه تنها مشکلات اقتصادی نداشتند بلکه به لحاظ فرهنگی، خانوادهای غنی و دارای موقعیت اجتماعی مناسب به حساب میآمدند.
پدربزرگ او، یکی از شیوخ "الازهر" (معتبرترین مرکز تربیت علوم دینی اهل سنت)، عموی بزرگش اولین دبیرکل "اتحادیه عرب" و پدرش نیز یکی از مطرحترین اساتید داروشناسی در "دانشگاه قاهره" بود.
خود ظواهری نیز در آغاز، راه خانواده را پیموده و در سن 23 سالگی با درجه ممتاز، از دانشگاه قاهره و در رشته پزشکی عمومی فارغالتحصیل شد.
خواهر دوقلوی الظواهری -"هبا الظواهری"- پروفسور انجمن ملی سرطان مصر، چندی پیش در مصاحبهای درباره برادرش طی اظهار نظری که باور کردنش سخت است گفته بود "برادرم در دوران کودکی عمدتا فردی خجالتی و ساکت بود"("La sorella del nuovo Osama: Mio fratello Al Zawahiri, così timido e silenzioso").
گفته میشود این رهبر القاعده، وابستگی بسیار زیادی به مادرش داشته است(Ayman al-Zawahiri I Know. Free Press. p. 66).
بنابر آنچه در خاطرات اطرافیان الظواهری (از جمله خواهر دوقلوی وی) گفتهاند، او جوانی بسیار درسخوان، دوستدار شعر و شاعری و همچنین متنفر از ورزشهای خشونتآمیز بوده است!
خواهر وی در این زمینه میگوید "برادرم از ورزشهای خشونتآمیز متنفر بوده و آنها را غیر انسانی میدانست"!
الظواهری پس از آنکه در سال 1974 و با درجه ممتاز از دانشگاه فارغالتحصیل شد، به مدت 3 سال در نیروهای مسلح مصر به عنوان پزشک جراح خدمت کرده و پس از آن کلینیکی را به صورت خصوصی در نزدیکی منزل پدرش به راه انداخت(Bergen, Peter L.2006. The Osama bin Laden I Know p. 66).
وی به 3 زبان عربی، انگلیسی و فرانسوی تسلط کامل دارد.
گرایشهای سیاسی-مذهبی افراطی الظواهری از همان دوران جوانی وی آغاز شد، به طوریکه بسیار تحت تاثیر "سیدقطب"، از متفکران مذهبی و انقلابی مصر بود.
تاثیرپذیری الظواهری از قطب به حدی بود که در سن 14 سالگی به عضویت "اخوانالمسلمین" درآمد.
تنها یک سال پس از پیوستن وی به اخوان و ورودش به مرحلهای جدیتر از فعالیتهای سیاسی، دولت مصر، سید قطب را به اتهام توطئه علیه امنیت ملی، به اعدام محکوم کرد.
"سید قطب" در دادگاه مصر
در چنین شرایطی بود که الظواهری و 4 تن از دانشآموزان دیگر همسن او، هسته اولیه گروهی را تشکیل دادند که امروزه تهدیدی جدی برای امنیت منطقه به شمار میرود؛ "جهاد اسلامی مصر".
هدف اصلی این 4 نوجوان مصری، اجرایی کردن ایدههای سید قطب، براندازی حکومت مصر و برقراری دولت اسلامی بود.
به این ترتیب، او و دیگر دوستانش که در آن زمان تجربه چندانی برای اینگونه اقدامات نداشتند، در سال 1981، و در پی ترور "انور سادات"، توسط نیروهای امنیتی مصر بازداشت شدند.
الظواهری به دلیل تسلطش بر زبان انگلیسی، به عنوان سخنگوی این گروه در جریان محاکمات انتخاب شد و از آنجا که قدرت نطق و سخنرانی بالایی داشت، توانست توجه افکار عمومی مصر را به خود، به عنوان یک جوان انقلابی جلب کند.
الظواهری در دادگاه مصر و درحال دفاع از اقدامات خود
هنوز بسیاری از گروههای جهادی جمله معروف الظواهری در جریان محاکمات را در بسیاری از بیانهها و مطالب خود منتشر میکنند، وی گفته بود "ما مومن به دین اسلام بوده و از هیچ تلاشی برای برپایی دولت و جامعه اسلامی کوتاهی نخواهیم کرد".
الظواهری در نهایت به اتهام حمل غیرمجاز سلاح، به 3 سال زندان محکوم شد.
نیروهای امنیتی مصر در زندان وی را مورد شکنجههای طاقتفرسایی قرار دادند تا جاییکه بسیاری از تحلیلگران مسائل مرتبط با القاعده، سالهای زندان الظواهری و شرایط سختی که بر وی در آن دوران گذشت را علت اصلی انحراف کلی او در مسیر زندگیاش میدانند.
برادر الظواهری و آغاز شبکه بینالمللی تروریسم
الظواهری از زمان جدی شدن فعالیتهای تروریستی خود، صرفا توانست روابط خود با برادرش را ادامه دهد.
در همین زمینه؛ او برادر کوچکترش، "محمد الظواهری" را در سال 1993 برای دیدار با فرمانده جنگجویان "بوسنی و هرزگوین" به "بالکان" فرستاد.
این سفر که از اهمیت زیادی برخوردار بوده و با تدابیر امنیتی ویژهای رخ داده، به منظور بررسی روند اسلامیسازی نیروهای جنگنده بوسنی و همچنین چگونگی کمکرسانی به آنها بوده است.
بسیاری از رسانههای، این سفر برادر الظواهری را آغاز مرحله جهانی شدن خطر تروریسم وهابی میدانند(Brother of Al-Qaeda's Zawahri Ahram Online, 20 March 2011).
برادر الظواهری، در پی این سفر، با تشکیل "سازمان جهانی امدادرسانی اسلامی" (IIRO)، فعالیتهای گستردهای را به نیابت از برادرش در راستای جهانیسازی وهابیت انجام داد.
اما وی سرانجام در سال 2000، در مخفیگاهی در امارات دستگیر شده و به مصر منتقل شد.
دادگاه مصر او را به جرم وابستگی به سازمانهای تروریستی به زندان و در نهایت اعدام محکوم کرد.
"محمد الظواهری" در زندان
محمد الظواهری مدت محکومیت خود را در زندان "تورا" (مخصوص زندانیان امنیتی-سیاسی) در قاهره گذراند اما در جریان انقلاب مردم مصر علیه حکومت مبارک، او طی حکم "شورای عالی نیروهای مسلح" مبنی بر عفو عمومی زندانیان سیاسی آزاد شد.
اما دوران آزادی این محکوم امنیتی خطرناک طولی نکشید و در 17 آگست 2013، نیروهای امنیتی مصر باری دگیر محمد الظواهری را در منزلش در "غزه" بازداشت کردند(Middle East Online. Retrieved 17 August 2013.).
وکیل او در آخرین اظهار نظرش گفته است "محمد الظواهری به دلیل استخراج اطلاعات درباره برادرش تحت بازجوییهای شدید است".
سفر به عربستان و تغییر مسیر زندگی الظواهری
اما نقطه قابل تامل زندگی الظواهری به اولین روزهای آزادی وی از زندان و پایان محکومیتش باز میگردد؛ چرا که وی برای اولینبار به عربستان سفر کرد.
در اینکه چرا الظواهری بلافاصله پس از آزادی از زندان وارد عربستان شد، اختلاف نظر وجود دارد؛ برخی از محققان معتقدند وی صرفا برای ادای فریضه حج وارد عربستان شده اما پس از آن ارتباطاتی برقرار کرده که مسیر زندگیاش به واسطه آنها تغییر کرده است.
از سوی دیگر برخی از محققان شبکههای تروریستی میگویند سفر حج تنها بهانهای بوده و الظواهری پیش از آن توسط دستگاههای امنیتی عربستان شناسایی و به عربستان دعوت شده است(Sageman, Marc, Understanding Terror Networks, University of Pennsylvania Press, 2004, p. 45).
به این ترتیب؛ الظواهری در سال 1986 برای اولینبار با اسامه بن لادن، رهبر پیشین القاعده دیدار کرد(Atkins, Stephen E. 31 May 2011).
این دیدار و در پی آن، تداوم روابط بنلادن و الظواهری، مقدمهای تاریخی برای شکلگیری یکی از خطرناکترین گروههای تروریستی تاریخ بشر به شمار میرود، گروهکی که به لحاظ عقیدتی، حامی تفکرات تکفیری است.
نکته قابل توجه این است که از مدت زمان اقامت ظواهری در عربستان، به جز آشنایی وی با بنلادن، هیچگونه اطلاعاتی در دسترس نیست.
هویتهای جعلی ظواهری
سرانجام الظواهری پس از حضورش در عربستان، به مناطق مرزی پاکستان و افغانستان فرستاده میشود تا در پوشش هلالاحمر، و به عنوان پزشک جراح، به مجاهدان افغانی که با شوروی در حال جنگ بودند کمک کند.
"پیتیر برگن"، در کتاب "بن لادنی که میشناسم"، میگوید "در سالهای اقامت بنلادن و ایمنالظواهری و دیگر همفکرانشان در افغانستان، گفتگوهای جدی میان این افراد بر سر چگونگی تحقق دولت اسلامی مورد نظرشان، شکل گرفت".
به نظر میرسد این گفتگوها، نقطه آغاز القاعده بوده است.
اما این تنها سفر امنیتی و بینالمللی الظواهری به شمار نمیرود چرا که وی در سال 1993، برای اولینبار تحت پوشش امام جماعت مسجدی در کالیفرنیا، به آمریکا سفر کرد (Summary of the Security Intelligence Report،February 22, 2008).
دوران اقامت الظواهری در کالیفرنیا، همراه با هویتی جعلی و با نام مستعار "ابوالمعز" بوده است.
روزنامه والاستریتژورنال در سال 1995 در گزارش ویژهای از فعالیتهای بینالمللی شبکه تروریستی القاعده، اسناد مرتبط با این فعالیتها را منشر کرد.
گستره فعالیتهای فرامرزی القاعده، طبق این گزارش، به حدی بود که موجب تحیر همگان شده بود.
در این اسناد، پاسپورت جعلی ایمنالظواهری نیز وجود داشت که با نام عبدالله عبدالمعز، به سوئیس و سارایوو، مالزی، تایوان، سنگاپور و هنگکنگ سفر کرده است.
دستگیری ظواهری در روسیه و نجات او در آخرین لحظات
اما شاید یکی از حساسترین لحظات زندگی تروریستی الظواهری در تاریخ 1 دسامبر 1996 رخ داده است.
الظواهری در این تاریخ به همراه دو تن از اعضای القاعده ("احمد سلامه مبارک و هشام الحنوی") که ظاهرا گذرنامه هر دو نفرشان جعلی بوده، وارد چچن در خاک روسیه میشوند.
به نظر میرسد این سفر در راستای بازسازی مجدد ساختار گروهکهای تکفیری در چچن صورت گرفته که از اهمیت ویژهای برای القاعده و حامیان مالی آن برخوردار است.
الظواهری در این سفر، با هویتی جعلی و با نام عبدالله امام محمد امین، و به عنوان یک تاجر تجهیزات پزشکی وارد روسیه شده است.
بنابر گزارش والاستریتژورنال، این گروه 3 نفره، از زمان ورود به خاک روسیه و در تنها 3 ساعت، 3 مرتبه وسیله نقلیه خود را عوض میکنند.
اما در نهایت هیچیک از این بازیهای امنیتی به کمک تروریستهای افراطی نیامده و تنها با گذشت 4 ساعت از ورودشان به خاک روسیه توسط نیروهای اطلاعاتی این کشور بازداشت میشوند.
این 3 محکوم امنیتی، 5 ماه را در زنادنهای روسیه برای براگزاری دادگاه خود در انتظار میمانند.
اما در این هنگام اتفاقی مایه تعجب همگان میشود چرا که در دادگاه این افراد، چند تن از نمایندگان پارلمان روسیه، خواستار آزادی زودهنگام این تاجرانی که به اشتباه بازداشت شدهاند، میشوند!
در نهایت، دادگاه روسیه این 3 نفر را به 6 ماه حبس محکوم میکند.
جالب اینجاست که این 3 تروریست تکفیری حتی دوران محکومیت خود را نیز به طور کامل سپری نکرده و پس از گذشت تنها 1 ماه، از زندان آزاد میشوند.
همسران ظواهری
این سرکرده القاعده، بر مبنای اطلاعات موجود، تاکنون حداقل 4 باز ازدواج کرده است، که تنها نام 2 تن از همسران وی (عزا احمد نواری و امینه حسن) مشخص است.
عزا اولین همسر الظواهری بود که در دانشگاه قاهره با وی آشنا شد.
عزا که دانشجوی رشته فلسفه داشنگاه قاهره بود نیز همانند همسرش دارای گرایشات سیاسی-مذهبی بسیار افراطی بود.
عروسی این دو دانشجو، در هتل "کانتیننتال" مصر و در فضایی بسته، همراه با جدایی زنان و مردان و بدون حتی یک دقیقه موسیقی برگزار شد(John Pike. "Ayman al-Zawahiri". Globalsecurity.org. Retrieved 2012-12-13.).
نگاهی به چگونگی کشته شدن عزا، نشاندهنده میزان افراطی بودن او است.
عزا به همراه دو تن از فرزندانش، (محمد و عایشه) در پی حمله هوایی نیروهای ارتش آمریکا در افغانستان پس از حوادث 11 سپتامبر مجروح شده و در زیر آوار قرار گرفتند.
پس از گذشت چند ساعت نیروهای امداد افغانستانی توانسته بودند موقعیت این افراد را در زیر آوار پپیدا کنند و مقدمات بیرون آوردن وی و فرزندانش را فراهم آورند، اما عزا به این دلیل که ممکن است صورت او توسط مردان نامحرم دیده شود اجازه کندوکاو را به امدادگران نداد و به این ترتیب جان خود و کودکانش را از دست داد.
همسر دیگر الظواهری، امینه حسن، نیز زمانی خبرساز شد که در سال 2012 با انتشار پیامی در فضای مجازی از نقش زنان مسلمان در انقلابهای عربی تقدیر کرد.
به طور کلی جایگاه و موقعیت زنان از نظر تفکرات وهابی بسیار پست و حقیر شمرده میشود.
در همین زمینه، الظواهری در مصاحبهای با فرایر لورن، درباره وضعیت زنان القاعده گفته بود "اصولا القاعده شامل زنان نمیشود، و نقش زنان بزرگکردن بچههای جنگجویانی محدود میشود".
اقدامات تروریستی
الظواهری به عنوان مدیر و رهبر عملیاتهای تروریستی در نقاط مختلف دنیا، نقش بسیار پر رنگی دارد.
وی تاکنون در بسیاری از کشورهای آفریقایی(کنیا، تانزانیا، لیبی، مصر)، خاورمیانه(سوریه، عراق، افغانستان، پاکستان، لبنان، اردن)، روسیه(چچن)، کشورهای مختلف اروپا و حتی آمریکا، عملیاتهای تروریستی متعددی را سازماندهی کرده است.
اقدامات تروریستی در مصر:
تلاش برای ترور سادات
تلاشهای متعدد برای ترور دیگر مقامات دولتی مصر (از جمله حسن الالفی، وزیر کشور و عاطف صدیقی وزیر خارجه مصر)
گفتنی است؛ اقدامات گروهک جهادی مصر( به رهبری الظواهری) تاکنون موفق به ترور این افراد نشده اما باعث کشتهشدن افراد بیگناه بسیاری شده است.
پاکستان
حمله به سفارت مصر در اسلامآباد در 1995
تحریک و آمادهسازی گروهکهای تکفیری علیه دولت پاکستان
همچنین منابع خبری از نقش ایمنالظواهری در ترور بی نظیر بوتو در سال 2007 خبر میدهند( "Pakistan: Al-Qaeda claims Bhutto's death". Adnkronos Security. 2003-04-07).
آمریکا
در سال 1998 سلسله حملات تروریستی به سفارتهای آمریکا در نقاط مختلف دنیا کلید خورد. مخصوصا در آفریقا از جمله دارالسلام، تانزانیا، کنیا نایروبی توجه جامعه جهانی جلب شد.
سازماندهی و مدیریت حادثه 11 سپتامبر
الظواهری کجاست؟
ظواهری پس از حمله آمریکا به افغانستان دیده نشده اما حدس زده میشود که در محلی نزدیکی مرز ایران_افغانستان و پاکستان حضور داشته باشد.
این حدس زمانی قوت یافت که هیلاری کلینتون، در جریان سفر خود به هند گفته بود "اطلاع داریم، الظواهری در حال حاضر در پاکستان حضور دارد".
در سال 2004 ارتش پاکستان با به راه انداختن معرکهای، تلاش گستردهای را برای نابودی کامل القاعده در پاکستان انجام داد. این نبردها زمانی حساستر شد که نیروهای نظامی پاکستان، خبر از تنگشدن محاصره الظواهری و امکان بالای دستگیری او دادند. با وجود تمامی آن حوادث، تنها با گذشت 3 روز، نیروهای نظامی پاکستان از محل حضور ظواهری اظهار بی اطلاعی کردند.
برخی از تحلیلگران معتقدند او از آن معرکه با کمک نیروهای نامشخص بینالمللی گریخته است؛ در حالی که برخی دیگر میگویند ظواهری از آغاز آنجا نبوده است.
ظواهری و ایران
بسیاری از رسانههای غربی و تحلیلگران وابسته به آنان، در تلاش هستند تا به هر نحوی شده، اقدامات الظواهری را به ایران ربط داده و به گونهای سخن از روابط ایران با این تروریست تکفیری بگویند.
این در حالی است که تفاوت مواضع جمهوری اسلامی ایران با رهبر القاعده و اختلاف راهبردهای آنان چه در مسائل عقیدتی و چه در مسائل راهبردی بر کسی پوشیده نیست.
تنها با نگاهی به شرایط فعلی سوریه، و مواضع هر یک از طرفهای درگیر در این کشور، میتوان از عمق کینه الظواهری و همفکرانش از جمهوری اسلامی ایران خبردار شد.
البته این تنها راه پی بردن به دشمنی القاعده با ایران نیست چرا که حتی خود الظواهری نیز، تا کنون بارها ضمن تهدید کردن شیعیان توهینهای متعددی را به مقامات ایرانی کرده است.
در همین زمینه، الظواهری چندی پیش و با انتشار پیامی ویدئوئی ضمن حملات گسترده به شیعیان، درگیری با طرفداران ایران و حزبالله را واجب شرعی خوانده است.
با نگاهی به زندگی پر فراز و نشیب و مملو از ماجراهای پلیسی و امنیتی الظواهری، و همچنین جان سالم به در بردن وی، آن هم نه برای یک بار، بلکه چندین بار، از چنگ نیروهای امنیتی مخالف او، به این نتیجه میتوان رسید که جریانهایی خارج از تمام این تحولات از ابتدا خواستار رشد این مهره تروریستی و استفاده از او برای به خطر انداختن منافع مسلمانان و جهان اسلام بودهاند.
